گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۵۰ - درستایش اتابک مظفرالدین سلجوقشاه

در بهشت گشادند در جهان ناگاه
خدا به چشم عنایت به خلق کرد نگاه
امید بسته برآمد صباح خیر دمید
به دور دولت سلجوقشاه سلغرشاه
چو ماهروی مسافر که بامداد پگاه
درآید از در امیدوار چشم به راه
شمایلی که نیاید به وصف در اوهام
خصایصی که نگنجد به ذکر در افواه
خدایگان معظم اتابک اعظم
سر ملوک زمان ناصر عبادالله
شهنشهی که زمین از فروغ طلعت او
منورست چنان کاسمان به طلعت ماه
خجسته روزی خرم کسی که باز کنند
به روی دولت و بختش در فرج ناگاه
که چشم داشت که یوسف عزیز مصر شود
اسیر بند بلای برادران در چاه؟
شب فراق نمی‌باید از فلک نالید
که روزهای سپیدست در شبان سیاه
هر آنکه بر در بخشایش خدای نشست
به عاقبت نرود ناامید ازین درگاه
زمانه بر سر آنست اگر خطایی کرد
که بعد از این همه طاعت کند به عذر گناه
خدای عمر درازت دهاد چندانی
که دست جور زمان از زمین کند کوتاه
به گرد خیمهٔ اسلام شقه‌ای بزنی
که کهربا نتواند ربود پرهٔ کاه
مراد سعدی از انشاء زحمت خدمت
نصیحتست به سمع قبول شاهنشاه
دوام دولت و آرام مملکت خواهی
ثبوت راحت و امن و مزید رفعت و جاه
کمر به طاعت و انصاف و عدل و عفو ببند
چو دست منت حق بر سرت نهاد کلاه
تو روشن آینه‌ای ز آه دردمند بترس
عزیز من، که اثر می‌کند در آینه آه
معلمان بدآموز را سخن مشنو
که دیر سال بمانی به کام نیکوخواه
دعای زنده دلانت رفیق باد و قرین
خدای عالمیانت نصیر باد و پناه

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در بهشت گشادند در جهان ناگاه
خدا به چشم عنایت به خلق کرد نگاه
هوش مصنوعی: در بهشت در را باز کردند و ناگهان خداوند با نگاهی پر مهر به مخلوقات خود نگاه کرد.
امید بسته برآمد صباح خیر دمید
به دور دولت سلجوقشاه سلغرشاه
هوش مصنوعی: امیدها به روشنایی صبح نزدیک شده و خوشبختی به دور و بر سلطنت سلجوقشاه و سلغرشاه می‌تابد.
چو ماهروی مسافر که بامداد پگاه
درآید از در امیدوار چشم به راه
هوش مصنوعی: مانند دختری زیبا که در صبح زود وارد می‌شود، انسان امیدوار در انتظارش است.
شمایلی که نیاید به وصف در اوهام
خصایصی که نگنجد به ذکر در افواه
هوش مصنوعی: شکلی وجود دارد که توصیف آن نمی‌تواند به خوبی در خیال‌ها بیاید و ویژگی‌هایی دارد که نمی‌توان آن‌ها را به راحتی بیان کرد.
خدایگان معظم اتابک اعظم
سر ملوک زمان ناصر عبادالله
هوش مصنوعی: ای خدای بزرگ و بزرگوار، زعیم و رئیس بزرگ، سرور تمامی پادشاهان زمان، ناصر بندگان خدا.
شهنشهی که زمین از فروغ طلعت او
منورست چنان کاسمان به طلعت ماه
هوش مصنوعی: شاهی که نور چهره‌اش زمین را روشن کرده است، به گونه‌ای که آسمان به زیبایی ماه می‌درخشد.
خجسته روزی خرم کسی که باز کنند
به روی دولت و بختش در فرج ناگاه
هوش مصنوعی: روز خوش و شادی‌آور برای کسی که ناگهان بخت و اقبالش بر او گشوده شود و به روزهای خوب و خوشی برسد.
که چشم داشت که یوسف عزیز مصر شود
اسیر بند بلای برادران در چاه؟
هوش مصنوعی: آیا کسی فکر می‌کرد که یوسف، پسر عزیز مصر، به خاطر بلای نفرین برادرانش به اسارت در چاه گرفتار شود؟
شب فراق نمی‌باید از فلک نالید
که روزهای سپیدست در شبان سیاه
هوش مصنوعی: در شب جدایی نباید از آسمان گله کرد، چرا که بعد از این شب‌های تار به روزهای روشن و سپید خواهیم رسید.
هر آنکه بر در بخشایش خدای نشست
به عاقبت نرود ناامید ازین درگاه
هوش مصنوعی: هر کسی که به درگاه بخشش خداوند نزدیک شود، در نهایت ناامید نخواهد شد.
زمانه بر سر آنست اگر خطایی کرد
که بعد از این همه طاعت کند به عذر گناه
هوش مصنوعی: اگر کسی در زندگی خود اشتباهی مرتکب شود، زمانه به او اجازه می‌دهد که به خاطر تمامی سال‌ها Servitude و اطاعتش، از آن خطا عذرخواهی کند.
خدای عمر درازت دهاد چندانی
که دست جور زمان از زمین کند کوتاه
هوش مصنوعی: ای کاش خداوند عمری طولانی به تو عطا کند، به گونه‌ای که ظلم و ستم زمان نتواند تاثیری بر تو بگذارد و از زمین دورت کند.
به گرد خیمهٔ اسلام شقه‌ای بزنی
که کهربا نتواند ربود پرهٔ کاه
هوش مصنوعی: اگر در اطراف خیمهٔ اسلام چنان غمی بوجود آوری که حتی کهربا نتواند پرهٔ کاه را از آن دور کند، این نشان‌دهندهٔ عمق تاثیر آن غم خواهد بود.
مراد سعدی از انشاء زحمت خدمت
نصیحتست به سمع قبول شاهنشاه
هوش مصنوعی: سعدی می‌گوید که هدف او از نوشتن این متن، ارائه نصیحتی به شاه است و می‌خواهد که این نصیحت با گوش شنوا و پذیرش از سوی شاه همراه باشد.
دوام دولت و آرام مملکت خواهی
ثبوت راحت و امن و مزید رفعت و جاه
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی که حکومت و آسایش کشور برقرار بماند، باید به تأمین آرامش و امنیت بپردازی و همچنین به ارتقاء مقام و منزلت اهتمام ورزی.
کمر به طاعت و انصاف و عدل و عفو ببند
چو دست منت حق بر سرت نهاد کلاه
هوش مصنوعی: خود را برای انجام وظایف و رعایت انصاف و عدالت آماده کن، چون وقتی که رحمت خدا بر تو نازل شده، باید به خوبی پاسخگو باشی.
تو روشن آینه‌ای ز آه دردمند بترس
عزیز من، که اثر می‌کند در آینه آه
هوش مصنوعی: عزیز من، تو مانند آینه‌ای روشن هستی که احساسات من را منعکس می‌کند. به این خاطر حواست باشد، زیرا درد و ناله‌های من می‌تواند در تو تأثیر بگذارد و حس و حال تو را تحت تاثیر قرار دهد.
معلمان بدآموز را سخن مشنو
که دیر سال بمانی به کام نیکوخواه
هوش مصنوعی: به حرف‌های معلمانی که آموزه‌های نادرست دارند گوش نده، زیرا ممکن است سال‌ها در این مسیر بمانی و به هدف خوب و مطلوب خود نرسی.
دعای زنده دلانت رفیق باد و قرین
خدای عالمیانت نصیر باد و پناه
هوش مصنوعی: درود و آرزوی همراهی و کمک برای تو، باشد که دعای دل‌های زنده‌ات یار و مونس تو باشد و حمایت خداوند جهانیان در کنار تو قرار گیرد.

حاشیه ها

1403/02/22 05:04
مهرداد ..

حیف از این استعداد و توانایی در خدمت شاهان بکار رفته آدم از استاد سخن انتظار مدح و ستایش شاهان رو نداره