سعدیقصیدهٔ شمارهٔ ۲۳ - قصیده
تو را ز دست اجل کی فرار خواهد بود
فرارگاه تو دارالقرار خواهد بود
اگر تو ملک جهان را به دست آوردی
مباش غره که ناپایدار خواهد بود
به مال غره چه باشی که یک دو روزی بعد
همه نصیبهٔ میراث خوار خواهد بود
تو را به تخته و تابوت درکشند از تخت
گرت خزانه و لشکر هزار خواهد بود
تو را به کنج لحد سالها بباید خفت
تن تو طعمهٔ هر مور و مار خواهد بود
اگر تو در چمن روزگار همچو گلی
دمیده بر سر خاک تو خار خواهد بود
نیازمندی یاران نداردت سودی
مگر عمل که تو را باز یار خواهد بود
بسا سوار که آنجا پیاده خواهد شد
بسا پیاده که آنجا سوار خواهد بود
بسا امیر که آنجا اسیر خواهد شد
بسا اسیر که فرمانگذار خواهد بود
بسا امام ریایی و پیشوای بزرگ
که روز حشر و جزا شرمسار خواهد بود
چرا ز حال قیامت دمی نیندیشی
که حال بیخبران سخت زار خواهد بود
بهشت می‌طلبی، از گنه نپرهیزی؟
بهشت منزل پرهیزگار خواهد بود
گذر ز باطل و مردانه حق‌پرستی کن
ز حق‌پرستی بهتر چه کار خواهد بود؟
بساز چارهٔ رفتن که رهروان رفتند
که سعدی از تو سخن یادگار خواهد بود
به قطره قطره حرامت عذابت خواهد بود
به ذره ذره حلالت شمار خواهد بود
قصیدهٔ شمارهٔ ۲۲ - در ستایش اتابک سعدبن ابوبکر بن سعدبن زنگی بن مودود: مطرب مجلس بساز زمزمهٔ عودقصیدهٔ شمارهٔ ۲۴ - تنبیه و موعظت: روزی که زیر خاک تن ما نهان شود
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
تو را ز دست اجل کی فرار خواهد بود
فرارگاه تو دارالقرار خواهد بود
هوش مصنوعی: هیچ‌گاه نمی‌توانی از مرگ فرار کنی، زیرا محل امن تو همان جایی است که تقدیر برایت تعیین کرده است.
اگر تو ملک جهان را به دست آوردی
مباش غره که ناپایدار خواهد بود
هوش مصنوعی: اگر به قدرت و مقام بزرگی دست یابی، فریبنده نباش که این مقام پایدار نخواهد بود.
به مال غره چه باشی که یک دو روزی بعد
همه نصیبهٔ میراث خوار خواهد بود
هوش مصنوعی: به چه چیزی می‌نازی که مال و ثروتت تنها برای مدت کوتاهی در اختیار توست و پس از مدتی به دیگران منتقل خواهد شد؟
تو را به تخته و تابوت درکشند از تخت
گرت خزانه و لشکر هزار خواهد بود
هوش مصنوعی: اگر در زندگی به دنبال قدرت و ثروت باشی، باز هم ممکن است به عاقبت تلخی دچار شوی و از مقام و جایگاهت به پایین کشیده شوی.
تو را به کنج لحد سالها بباید خفت
تن تو طعمهٔ هر مور و مار خواهد بود
هوش مصنوعی: تو باید سالها در گوشه قبر خوابیده باشی و بدن تو طعمه هر مور و ماری خواهد شد.
اگر تو در چمن روزگار همچو گلی
دمیده بر سر خاک تو خار خواهد بود
هوش مصنوعی: اگر در زندگی مانند گلی در باغی زیبایی، باید بدانید که در کنار تو مشکلات و سختی‌ها نیز وجود خواهد داشت.
نیازمندی یاران نداردت سودی
مگر عمل که تو را باز یار خواهد بود
هوش مصنوعی: اگر به یاری دیگران نیاز داری، در اصل آن یاری هیچ فایده‌ای ندارد مگر اینکه خودت عمل کنی، زیرا تنها در این صورت است که دوستان و یاران واقعی به یاری‌ات خواهند آمد.
بسا سوار که آنجا پیاده خواهد شد
بسا پیاده که آنجا سوار خواهد بود
هوش مصنوعی: بسیاری از افراد ممکن است در موقعیتی متفاوت از آنچه که اکنون هستند، قرار بگیرند؛ یعنی کسی که الان سوار است، ممکن است بعداً پیاده شود و برعکس.
بسا امیر که آنجا اسیر خواهد شد
بسا اسیر که فرمانگذار خواهد بود
هوش مصنوعی: بسیاری از قدرتمندان ممکن است در شرایطی به گرفتار بیفتند و برعکس، بسیاری از کسانی که در وضعیت ضعیف‌تری هستند، روزی به مقام و قدرت خواهد رسید.
بسا امام ریایی و پیشوای بزرگ
که روز حشر و جزا شرمسار خواهد بود
هوش مصنوعی: بسیاری از رهبران ظاهری و بزرگ که در دنیا به عنوان امام و پیشوا شناخته می‌شوند، در روز قیامت و حسابرسی شرمنده خواهند شد.
چرا ز حال قیامت دمی نیندیشی
که حال بیخبران سخت زار خواهد بود
هوش مصنوعی: چرا به وضعیت قیامت فکر نمی‌کنی؟ زیرا حال کسانی که در غفلت هستند، بسیار ناگوار خواهد بود.
بهشت می‌طلبی، از گنه نپرهیزی؟
بهشت منزل پرهیزگار خواهد بود
هوش مصنوعی: اگر بهشت را می‌خواهی، اما از گناه دوری نمی‌کنی، باید بدان که بهشت مکانی برای پرهیزکاران است.
گذر ز باطل و مردانه حق‌پرستی کن
ز حق‌پرستی بهتر چه کار خواهد بود؟
هوش مصنوعی: از چیزهای بی‌معنی عبور کن و به طور شجاعانه به دنبال حق باش؛ بهتر از پیروزی در راه حق چه کاری می‌تواند وجود داشته باشد؟
بساز چارهٔ رفتن که رهروان رفتند
که سعدی از تو سخن یادگار خواهد بود
هوش مصنوعی: راهی را برای رفتن آماده کن، چون مسافرانی که قبلاً رفته‌اند در سفر هستند و نام سعدی از تو به یادگار خواهد ماند.
به قطره قطره حرامت عذابت خواهد بود
به ذره ذره حلالت شمار خواهد بود
هوش مصنوعی: هر قسمت از چیزی که حرام است، عذاب و سختی برای تو به همراه خواهد داشت، در حالی که هر جزء و ذره از آنچه که حلال است، موجب برکت و شمارش نیکویی برای تو خواهد شد.
حاشیه ها
1395/11/11 06:02
رهگذر
در بیت آخر که می‌فرماید:
به قطره قطره حرامت عذابت خواهد بود
به ذره ذره حلالت شمار خواهد بود
دو نکته باید عرض کنم:
نکته‌ی اول: کلمه‌ی «عذابت» به لحاظ وزن و معنی درست نیست و باید «عذاب» باشد.
نکته‌ی دوم: این بیت، اشاره به حدیث نبوی مشهور دارد که می‌فرماید: «فی حلالها حساب و فی حرامها عقاب» یعنی دنیا و مال و منال دنیا در عالم بعدی، از دو حال خارج نیست، یا از حلال است که باید حساب آن پس داده شود و یا از حرام است که عذاب الهی را در پی خواهد داشت.
1396/02/27 09:04
سید احمد مجاب
به قطره قطره حرامت (عذاب) خواهد بود
به ذره ذره حلالت شمار خواهد بود
1396/12/28 02:02
شیرازی
مگر قصیده نباید حداقل بیست بیت باشد ؟