گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۱۷ - در ستایش قاضی رکن‌الدین

بسا نفس خردمندان که در بند هوا ماند
در آن صورت که عشق آید خردمندی کجا ماند؟
قضای لازمست آن را که بر خورشید عشق آرد
که همچون ذره در مهرش گرفتار هوا ماند
تحمل چارهٔ عشقست اگر طاقت بری ور نی
که بار نازنین بردن به جور پادشا ماند
هوادار نکورویان نیندیشد ز بدگویان
بیا گر روی آن داری که طعنت در قفا ماند
اگر قارون فرود آید شبی در خیل مهرویان
چنان صیدش کنند امشب که فردا بینوا ماند
بیار ای باد نوروزی نسیم باغ پیروزی
که بوی عنبرآمیزش به بوی یار ما ماند
تو در لهو و تماشایی کجا بر من ببخشایی
نبخشاید مگر یاری که از یاری جدا ماند
جوابم گوی و زجرم کن به هر تلخی که می‌خواهی
که دشنام از لب لعلت به شیرین‌تر دعا ماند
دری دیگر نمی‌دانم که روی از تو بگردانم
مخور زنهار بر جانم که دردم بی‌دوا ماند
ملامتگوی بیحاصل نداند درد سعدی را
مگر وقتی که در کویی به رویی مبتلا ماند
اگر بر هر سر کویی نشیند چون تو بت‌رویی
بجز قاضی نپندارم که نفسی پارسا ماند
جمال محفل و مجلس امام شرع رکن‌الدین
که دین از قوت رایش به عهد مصطفی ماند
کمال حسن تدبیرش چنان آراست عالم را
که تا دوران بود باقی برو حسن ثنا ماند
همه عالم دعا گویند و سعدی کمترین قائل
درین دولت که باقی باد تا دور بقا ماند

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بسا نفس خردمندان که در بند هوا ماند
در آن صورت که عشق آید خردمندی کجا ماند؟
هوش مصنوعی: خیلی از افراد باهوش و خردمند در دام خواسته‌های نفسانی خود گرفتار می‌شوند، اما وقتی عشق واقعی به وجود می‌آید، دیگر جای جایی برای خردمندی باقی نمی‌ماند.
قضای لازمست آن را که بر خورشید عشق آرد
که همچون ذره در مهرش گرفتار هوا ماند
هوش مصنوعی: مقدّرات بر آن است که افرادی که در عشق و محبت غرق شده‌اند، مانند یک ذره خاکی در تابش گرمای خورشید عشق، در فضای آن احساس اسارت و وابستگی کنند.
تحمل چارهٔ عشقست اگر طاقت بری ور نی
که بار نازنین بردن به جور پادشا ماند
هوش مصنوعی: تحمل کردن تنها راه حل در عشق است؛ اگر توانایی آن را نداری، پس باید بار سنگین و دشوار عشق را بپذیری، مانند اینکه زیر حکومت یک پادشاه ظالم قرار بگیری.
هوادار نکورویان نیندیشد ز بدگویان
بیا گر روی آن داری که طعنت در قفا ماند
هوش مصنوعی: به کسانی که به نیکی و خوبی معروف هستند، فکر نکن و به بدگویان اهمیت نده. اگر واقعاً می‌خواهی که در زندگی‌ات از انتقاد و طعنه‌ها در امان بمانی، باید فقط به خوبی‌ها توجه کنی.
اگر قارون فرود آید شبی در خیل مهرویان
چنان صیدش کنند امشب که فردا بینوا ماند
هوش مصنوعی: اگر قارون، که به خاطر ثروتش شناخته شده است، در میان زیبارویان به زمین بیاید، بر سر او آنقدر دردسر خواهند آورد که فردا حسرتش را بخورد و بیچاره بماند.
بیار ای باد نوروزی نسیم باغ پیروزی
که بوی عنبرآمیزش به بوی یار ما ماند
هوش مصنوعی: ای باد بهاری، خوش آمدی! نسیم بهشتی را بیاور که بوی خوش آن مانند عطر دوست ماست.
تو در لهو و تماشایی کجا بر من ببخشایی
نبخشاید مگر یاری که از یاری جدا ماند
هوش مصنوعی: تو در سرگرمی و تماشای زندگی غرق شده‌ای و کجا ممکن است مرا ببخشی؛ بخشش تنها از کسی برمی‌آید که از یاری و همراهی دیگران جدا شده باشد.
جوابم گوی و زجرم کن به هر تلخی که می‌خواهی
که دشنام از لب لعلت به شیرین‌تر دعا ماند
هوش مصنوعی: هر طور که می‌خواهی با من برخورد کن و به من آزار برسان، چرا که حتی دشنامی که از زبان تو خارج شود، برای من از بهترین دعاها شیرین‌تر است.
دری دیگر نمی‌دانم که روی از تو بگردانم
مخور زنهار بر جانم که دردم بی‌دوا ماند
هوش مصنوعی: من نمی‌دانم چگونه باید از تو روی برگردانم، پس به جانم رحم کن و نگذار که دردم بی‌درمان بماند.
ملامتگوی بیحاصل نداند درد سعدی را
مگر وقتی که در کویی به رویی مبتلا ماند
هوش مصنوعی: کسانی که نمی‌دانند چه دردیرا سعدی می‌کشد، نمی‌توانند درک کنند. فقط زمانی متوجه می‌شوند که خودشان در شرایطی مشابه یا دشوار قرار بگیرند.
اگر بر هر سر کویی نشیند چون تو بت‌رویی
بجز قاضی نپندارم که نفسی پارسا ماند
هوش مصنوعی: اگر در هر کوچه‌ای انسانی زیبا و دلربا مانند تو حضور داشته باشد، جز قاضی، کسی را نخواهند شناخت که واقعاً انسان پاک و با تقوایی باشد.
جمال محفل و مجلس امام شرع رکن‌الدین
که دین از قوت رایش به عهد مصطفی ماند
هوش مصنوعی: زیبایی محفل و مجالس امام شرع رکن‌الدین به قدری است که دین به قوت نظر او ادامه دارد و بر عهد پیامبر (ص) باقی مانده است.
کمال حسن تدبیرش چنان آراست عالم را
که تا دوران بود باقی برو حسن ثنا ماند
هوش مصنوعی: آراستگی و زیبایی دقت و مهارت او چنان است که تا زمانی که جهان پابرجا است، زیبایی و خوبی‌های او همیشه ادامه خواهد داشت و در ستایش او باقی خواهد ماند.
همه عالم دعا گویند و سعدی کمترین قائل
درین دولت که باقی باد تا دور بقا ماند
هوش مصنوعی: تمامی مردم در حال دعا کردن هستند و سعدی به عنوان کوچک‌ترین فرد، این آرزو را دارد که این دولت و خوشبختی ادامه یابد و تا ابد باقی بماند.

خوانش ها

قصیدهٔ شمارهٔ ۱۷ - در ستایش قاضی رکن‌الدین به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1396/02/21 23:04
ندا

بیت هشتم «زجرم» را «ز جرم» نوشتید موجب بدخوانی میشه. لطفا تصحیح بفرمایید.

1400/01/21 16:03
Polestar

با ندا موافقم
و این بیت هشتم یکی از زیباترین بیت‌هاست