گنجور
سعدی شیرازیسعدی

حکایت شمارهٔ ۱۶

پارسایی بر یکی از خداوندان نعمت گذر کرد که بنده‌ای را دست و پای استوار بسته عقوبت همی‌کرد. گفت: ای پسر همچو تو مخلوقی را خدای عز ّو جل اسیر حکم تو گردانیده است و تو را بر وی فضیلت داده شکر نعمت باری تعالی به جای آر و چندین جفا بر وی مپسند، نباید که فردای قیامت به از تو باشد و شرمساری بری.

بر بنده مگیر خشم بسیار
جورش مکن و دلش میازار
او را تو به ده درم خریدی
آخر نه به قدرت آفریدی
این حکم و غرور و خشم تا چند
هست از تو بزرگتر خداوند
ای خواجهٔ ارسلان و آغوش
فرمانده خود مکن فراموش

در خبر است از خواجهٔ عالم صلی الله علیه و سلم که گفت: بزرگترین حسرتی روز قیامت آن بود که یکی بندهٔ صالح را به بهشت برند و خواجهٔ فاسق را به دوزخ.

بر غلامی که طوع خدمت توست
خشم بی حد مران و طیره مگیر
که فضیحت بود به روز شمار
بنده آزاد و خواجه در زنجیر
حکایت شمارهٔ ۱۵: یکی را از بزرگان ائمه پسری وفات یافت. پرسیدند که بر صندوق گورش چه نویسیم؟ گفت: آیات کتاب مجید را عزت و شرف بیش از آن است که روا باشد بر چنین جایها نوشتن که به روزگار سوده گردد و خلایق بر او گذرند و سگان بر او شاشند. اگر به ضرورت چیزی همی‌نویسند این بیت کفایت است:حکایت شمارهٔ ۱۷: سالی از بلخ بامیانم سفر بود و راه از حرامیان پر خطر. جوانی به بدرقه همراه من شد، سپربازِ چرخ‌انداز، سلحشورِ بیش‌زور که به ده مردِ توانا کمانِ او زه کردندی و زورآورانِ رویِ زمین پشت او بر زمین نیاوردندی ولیکن چنان که دانی متنعم بود و سایه‌پرورده نه جهاندیده و سفر کرده. رعد کوس دلاوران به گوشش نرسیده و برق شمشیر سواران ندیده.

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌نبشته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پارسایی بر یکی از خداوندان نعمت گذر کرد که بنده‌ای را دست و پای استوار بسته عقوبت همی‌کرد. گفت: ای پسر همچو تو مخلوقی را خدای عز ّو جل اسیر حکم تو گردانیده است و تو را بر وی فضیلت داده شکر نعمت باری تعالی به جای آر و چندین جفا بر وی مپسند، نباید که فردای قیامت به از تو باشد و شرمساری بری.
هوش مصنوعی: یک مرد پارسا به کسی برخورد که در حال تنبیه یک بنده بود و دست و پای او را بسته بود. او به آن شخص گفت: ای جوان، خداوند متعال این مخلوق را به اختیار تو قرار داده و تو بر او برتری یافته‌ای. شکرگزار نعمت‌های خدا باش و به او سختی نرسان، زیرا ممکن است در روز قیامت به خاطر اعمالت شرمنده شوی.
بر بنده مگیر خشم بسیار
جورش مکن و دلش میازار
هوش مصنوعی: لطفاً نسبت به من سخت نگیر و بر من خشم نداشته باش، زیرا این کار به دل من آسیب می‌زند.
او را تو به ده درم خریدی
آخر نه به قدرت آفریدی
هوش مصنوعی: تو او را با پول خود خریدی، نه به خاطر قدرتی که خالقش بوده است.
این حکم و غرور و خشم تا چند
هست از تو بزرگتر خداوند
هوش مصنوعی: تا کی باید در این حالت حکم و خودخواهی و خشم باشی؟ مگر خدای بزرگتر از تو نیست؟
ای خواجهٔ ارسلان و آغوش
فرمانده خود مکن فراموش
هوش مصنوعی: ای رئیس بزرگ، فرمانده خود را فراموش نکن!
در خبر است از خواجهٔ عالم صلی الله علیه و سلم که گفت: بزرگترین حسرتی روز قیامت آن بود که یکی بندهٔ صالح را به بهشت برند و خواجهٔ فاسق را به دوزخ.
هوش مصنوعی: در روایتی آمده است از پیامبر که فرمود: بزرگ‌ترین حسرت در روز قیامت این خواهد بود که یک بندۀ نیکوکار را به بهشت ببرند و فرد فاسق را به جهنم.
بر غلامی که طوع خدمت توست
خشم بی حد مران و طیره مگیر
هوش مصنوعی: به کسی که با افتخار و خدمتگزاری در کنار توست، خشم بی‌حد نشان نده و از خود بی‌تابی و تندی بروز نده.
که فضیحت بود به روز شمار
بنده آزاد و خواجه در زنجیر
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که در روز روشن و آشکار، شخصی که آزاد است، در واقع شایسته‌ی احترام و اعتبار است، در حالی که کسی که در قید و بند و تحت سلطه دیگران است، اگرچه ممکن است مقام و منزلتی داشته باشد، اما به نوعی بی‌اعتبار به نظر می‌رسد.

خوانش ها

حکایت شمارهٔ ۱۶ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۱۶ به خوانش ابوالفضل حسن زاده

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"پارسایی بر یکی از سلاطین نعمت گذر کرد که..."
با صدای خسرو شکیبایی (آلبوم 40 حکایت از گلستان سعدی)

حاشیه ها

1391/10/10 09:01
پیمائی

کلمه خداوندن باید به "خداوندان" اصلاح شود

1392/01/01 14:04
ناشناس

بر بنده مگیر خشم بسیار- جورش مکن ودلش میازار
این حکم وغروروخشم تاچند-هست ازتو بزرگتر خداوند

1392/03/09 23:06
امین کیخا

خداوند به لری می شود حاون یعنی صاحب به لری معمولا خ های فارسی را ح می خوانیم

1392/03/10 00:06
امین کیخا

مهدی اخوان ثالث از بنده لغت بندگک را به کار برده است

1392/04/29 22:06
رضا شهنی

شعر اول حکایت چهاربیت بسیار بسیار زیباست ...
بر بنده مگیر خشم بسیار/
جورش مکن و دلش میازار /
او را تو به ده درم خریدی /
آخر نه به قدرت آفریـــــدی /
این حکم و غرور وخشم تا چند؟
هست از تو بزرگتر خداوند /
ای خواجه ارسلان و آغوش /
فرمانده خود مکن فراموش/

1397/10/12 15:01
ایمان ملک محمدی

سلام
به نظرم مصرع اول به این صورت باید اصلاح شود:
او را تو به ده درم خریدی