گنجور

حکایت شمارهٔ ۱۶

یاد دارم که در ایّامِ جوانی گذر داشتم به کویی و نظر با رویی، در تموزی که حَرورش دهان بخوشانیدی و سَمومش مغز استخوان بجوشانیدی.

از ضعفِ بشریّت تابِ آفتابِ هَجِیر نیاوردم و التجا به سایهٔ دیواری کردم، مترقّب که کسی حَرِّ تموز از من به بَرد آبی فرو نشاند که همی ناگاه از ظلمتِ دهلیزِ خانه‌ای روشنی بتافت، یعنی جمالی که زبانِ فصاحت از بیانِ صَباحتِ او عاجز آید، چنان که در شب تاری صبح بر آید یا آبِ حیات از ظلمات به در آید، قدحی برفاب بر دست و شکر در آن ریخته و به عرق برآمیخته. ندانم به گلابش مطیّب کرده بود یا قطره‌ای چند از گلِ رویش در آن چکیده.

فی‌الجمله شراب از دستِ نگارینش برگرفتم و بخوردم و عمر از سر گرفتم:

ظَمَأٌ بِقَلْبی لا یَکادُ یُسیغُهُ
رَشْفُ الزُّلالِ وَلَوْ شَرِبْتُ بُحُوراً
خرّم آن فرخنده‌طالع را که چشم
بر چنین روی اوفتد هر بامداد
مستِ می بیدار گردد نیم‌شب
مستِ ساقی، روزِ محشر بامداد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌نبشته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یاد دارم که در ایّامِ جوانی گذر داشتم به کویی و نظر با رویی، در تموزی که حَرورش دهان بخوشانیدی و سَمومش مغز استخوان بجوشانیدی.
هوش مصنوعی: یادش به خیر، زمانی که جوان بودم، از مکانی عبور کردم و به چهره‌ای زیبا نگاه کردم، در فصل تابستان که گرما به شدت می‌زد و هوا چنان داغ بود که آدم را به عرق می‌اندازد و احساس خستگی به انسان می‌دهد.
از ضعفِ بشریّت تابِ آفتابِ هَجِیر نیاوردم و التجا به سایهٔ دیواری کردم، مترقّب که کسی حَرِّ تموز از من به بَرد آبی فرو نشاند که همی ناگاه از ظلمتِ دهلیزِ خانه‌ای روشنی بتافت، یعنی جمالی که زبانِ فصاحت از بیانِ صَباحتِ او عاجز آید، چنان که در شب تاری صبح بر آید یا آبِ حیات از ظلمات به در آید، قدحی برفاب بر دست و شکر در آن ریخته و به عرق برآمیخته. ندانم به گلابش مطیّب کرده بود یا قطره‌ای چند از گلِ رویش در آن چکیده.
هوش مصنوعی: به خاطر ضعف بشریت از شدت گرمای تابستان به سایه دیواری پناه آوردم و منتظر بودم که کسی من را با آبی تسکین دهد. ناگهان نوری از تاریکی ورودی خانه‌ای تابید، نوری که جمالش باعث می‌شد زبان فصاحت از وصف زیبایی‌اش قاصر باشد. این نور مثل روزی که از تاریکی شب بیرون می‌آید یا آب حیات که از ظلمات به بیرون می‌جوشد، درخشید. در دستش جامی بود که با برفاب پر شده بود و شکر در آن ریخته بودند و مخلوطی از عرق داشت، نمی‌دانم آیا با گل سرخ معطر شده بود یا چند قطره از گل صورتش در آن چکیده بود.
فی‌الجمله شراب از دستِ نگارینش برگرفتم و بخوردم و عمر از سر گرفتم:
هوش مصنوعی: به طور خلاصه، از جام زیبای شراب نوشیدم و دوباره زندگی را آغاز کردم.
ظَمَأٌ بِقَلْبی لا یَکادُ یُسیغُهُ
رَشْفُ الزُّلالِ وَلَوْ شَرِبْتُ بُحُوراً
هوش مصنوعی: در دل من تشنگی‌ای وجود دارد که حتی آب زلال هم نمی‌تواند آن را سیراب کند، حتی اگر دریاها را بنوشم.
خرّم آن فرخنده‌طالع را که چشم
بر چنین روی اوفتد هر بامداد
هوش مصنوعی: خوشا به حال کسی که هر صبح به چهره دل‌فریب او نگاه کند و خوشبختی را تجربه کند.
مستِ می بیدار گردد نیم‌شب
مستِ ساقی، روزِ محشر بامداد
هوش مصنوعی: نیمه شب، شخص مستی بی‌خبر از حال خویش در حالی که بیدار است، به یاد ساقی می‌افتد و در روز قیامت خود را در حال بامداد می‌بیند.

خوانش ها

حکایت شمارهٔ ۱۶ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۱۶ به خوانش ابوالفضل حسن زاده
حکایت شمارهٔ ۱۶ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1393/11/29 18:01
سعید

انقدر این حکایت لطیف و ظریف و زیباست که چند سال پیش از برش کردم. بویژه آنجا که گفت: ندانم به گلابش مطیب ...

1395/08/23 20:10
یاسمن

ای کاش معنی ان هم مینوشتید تا همگان بدرستی از مفهوم ان اگاه شوند

1395/08/23 23:10
مهناز ، س

یاسمن جان
به زبان ساده برایت می نویسم تااز داستان استفاده ی بهتری بکنی
در جوانی به زیبا رویی نظر داشتم و از کویش گذر می کردم ، در تابستانی که گرمایش دهان را خشک می کرد و هوای مهلک اش مغز استخوان را به جوش می آورد ، از ضعف تاب آفتاب زیاد را نیاوردم و به سایه ی دیواری پناه بردم ، در انتظار انکه کسی گرمای تابستان را با سردی آبی فرو نشاند ، ناگاه از
حفره ی تاریک خانه ای روشنی ای دیدم ، یعنی رخساری که زبان گویا از وصف زیبایی او عاجز بود ، گویی که در دل شب ، صبح روشن و یا از ظلمت ، آب حیات به در آید ، قدحی آب خنک در دست ، آمیخته با شکر و بوی خوش ، نمی دانم با گلاب معطّرش کرده بود یا از گل رویش قطره ای در آن چکانده ، خلاصه نوشابه از دست نگارین او گرفتم و عمر دوباره آغاز کردم
خوشا به حال خوش طالعی که هر صبح چشم به چنین رویی بگشاید
میخواره ی مست نیمه شب بیدار می شود ، ولی آنکه مست ساقی ست ، صبح قیامت
مانا باشی

1395/08/06 20:11
یاسمن

بسیار سپاس گزارم
این حکایت بسیار زیباست
اما من به بازنویسی این حکایت دلنشین هم نیاز دارم، یعنی حکایتی با محوریت همین حکایت یا پرورش یافته آن

1395/08/06 20:11
یاسمن

سوال دیگر اینکه نام این حکایت عاشقانه چیست؟

1398/10/25 16:12
مهدی ص.

ادوارد براون مستشرق معروف تضمینی از این بیت زیبای سعدی کرده است که خواندنش خالی از لطف نیست:
«مست می بیدار گردد نیم شب» فرمود شیخ
این اگرچه قول شیخست، نیست جای اعتماد
من مئی دانم که هر گه مست آن گردد کسی
سر ز مستی بر ندارد روز محشر بامداد

1399/02/22 18:04

ظَمَأٌ بِقَلبی لا یَکادُ یُسیغُهُ
رَشفُ الزُّلالِ وَ لَو شَرِبتُ بُحوراً
* در درون من عطشی است که اگر دریاها آب زلال بنوشم تشنگی مرا فرو نمی‌نشاند. (ترجمه از شرح استاد خزائلی)

1399/08/26 18:10

بسیار زیبا بود و از خواندن آن لذت بردم. همچنین توضیحاتی که به زبان ساده و زیر حکایت نوشته شده بود.

1402/09/11 13:12
جهن یزداد

 سروده  ادوارد براون  او  دوستی داشت  به نام می  سروده

«مست می بیدار گرددد نیمه شب» فرمود شیخ
گرچه قول شیخ هست این نیست جای اعتماد
من میی دانم که هرگه مست ان گردد  کسی
سر ز مستی برندارد روز محشر بامداد

1403/03/16 18:06
مهدی الهی

خوشبحال سعدی که در عین سختی های بزرگ و تلاش های مکررش و فقر نداری ، جوانی و زندگانی خود را همواره در راه سیر و سفردر بغداد و شام و آفریقا حجاز و ایران و کسب علم و شاعری و آزادگی بوده افسوس ای کاش ذره بجای سعدی زندگی میکردیم و وقتی روز اجل فرا میرسید حداقل یک زندگی پر شور و نشاط و هیجان رو پشت سر گذاشته بودیم