گنجور
سعدی شیرازیسعدی

حکایت شمارهٔ ۳

درویشی را شنیدم که در آتشِ فاقه می‌سوخت و رُقعه بر خِرقه همی‌دوخت و تسکینِ خاطرِ مسکین را همی‌گفت:

به نانِ خشک قناعت کنیم و جامهٔ دَلْق
که بارِ محنتِ خود بِهْ که بارِ منّتِ خَلق

کسی گفتش: چه نشینی که فلان در این شهر طبعی کریم دارد و کَرَمی عَمیم، میان به خدمتِ آزادگان بسته و بر دَرِ دل‌ها نشسته. اگر بر صورتِ حالِ تو چنان‌که هست وقوف یابد، پاسِ خاطرِ عزیزان داشتن منّت دارد و غنیمت شمارد.

گفت: خاموش! که در پَسی مردن بِهْ که حاجت پیشِ کسی بردن.

هم رُقعه دوختن بِهْ و الزامِ کنجِ صبر
کز بهرِ جامه، رُقعه بَرِ خواجگان نبشت
حقّا که با عقوبتِ دوزخ برابر است
رفتن به پایمردیِ همسایه در بهشت
حکایت شمارهٔ ۲: دو امیرزاده در مصر بودند، یکی علم آموخت و دیگر مال اندوخت. عاقبة‌الاَمر آن یکی عَلّامهٔ عصر گشت و این یکی عزیزِ مصر شد.حکایت شمارهٔ ۴: یکی از ملوکِ عَجَم طبیبی حاذق به خدمتِ مصطفی، صلّی‌ الله‌ُ عَلَیْه‌ِ و سَلَّمَ، فرستاد.

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌نبشته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

درویشی را شنیدم که در آتشِ فاقه می‌سوخت و رُقعه بر خِرقه همی‌دوخت و تسکینِ خاطرِ مسکین را همی‌گفت:
شنیدم که صوفی‌ای در آتشِ تنگدستی و نیاز می‌گداخت و پاره بر پاره می‌دوخت و برای آرام کردن دلِ دردمندِ خود می‌گفت:
به نانِ خشک قناعت کنیم و جامهٔ دَلْق
که بارِ محنتِ خود بِهْ که بارِ منّتِ خَلق
به نان‌پاره‌ای بی‌خورش و پشمین جامهٔ خویش بسنده کنیم، زیرا بارِ رنج و تهیدستیِ خود بردن شایسته‌تر از بارِ منّت مردم به دوش کشیدن است.
کسی گفتش: چه نشینی که فلان در این شهر طبعی کریم دارد و کَرَمی عَمیم، میان به خدمتِ آزادگان بسته و بر دَرِ دل‌ها نشسته. اگر بر صورتِ حالِ تو چنان‌که هست وقوف یابد، پاسِ خاطرِ عزیزان داشتن منّت دارد و غنیمت شمارد.
شخصی به وی گفت: غمگین منشین، برخیز که در همین شهر بَهمان مردی است که منش وی بخشش است و دَهِشِ‌ وی بسیار، آمادهٔ خدمتِ آزادمردان و جویای خشنودیِ این و آن. اگر بر چگونگی حالِ تو آنچنان که هست آگاه شود به تَفَقّدِ حال تو کوشد و سپاس دارد و احسان کردن را سودِ خویش داند و قدر شناسد. 
گفت: خاموش! که در پَسی مردن بِهْ که حاجت پیشِ کسی بردن.
گفت: لب فرو بند! چه در پَسی (تنگدستی و واماندگی) جان سپردن بِهْ از دستِ نیاز به سوی کس دراز کردن.
هم رُقعه دوختن بِهْ و الزامِ کنجِ صبر
کز بهرِ جامه، رُقعه بَرِ خواجگان نبشت
پاره بر پاره دوختن و پیوسته در زاویهٔ شکیبایی ماندن به که برای طلبِ جامه، به بزرگان نامه نوشتن.
حقّا که با عقوبتِ دوزخ برابر است
رفتن به پایمردیِ همسایه در بهشت
به شفاعت و مددکاریِ همسایه به بهشت رفتن، به راستی با شکنجهٔ آتش یکسان است.

خوانش ها

حکایت شمارهٔ ۳ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۳ به خوانش ابوالفضل حسن زاده
حکایت شمارهٔ ۳ به خوانش فاطمه زندی

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"فقیری را شنیدم که در آتش فاقه می سوخت..."
با صدای خسرو شکیبایی (آلبوم 40 حکایت از گلستان سعدی)

حاشیه ها

1392/11/02 11:02
شایان

هم در اینجا و هم در ویکی سورس در بیت زیر کلمه خشک جا افتاده که وزن شعر را هم به هم میزند. منبع نسخه فروغی
به نان «خشک» قناعت کنیم و جامه دلق
که بار محنت خود به که بار منت خلق
در بیت دوم هم به جای «همه رقعه دوختن» ، «هم رقعه دوختن» باید درجشود.

1395/10/12 01:01
بیدل....

میشه ی معنی اجمال بگید از متن؟ کلیت رو غهمیدم اما استفاده بعضی واژه هارو نتونستم درک کنم با توجه ب معنی ک من ازشون میدونستنم...ممنون از لطفتون

1397/01/31 17:03
شهاب

چقدر زیبا با کلمه رقعه در بیت اول بازی شده اولی به معنای پینه و دومی به معنای نامه نوشتن

1398/03/16 22:06
آواز قو

اصلاح بفرمایید لطفا:
به نان "خویش" قناعت کنیم و جامه ی دلق
که بار محنت خود به ز بار منت خلق

1400/12/18 02:03
امید صادقی

لطفا معنی "کنج صبر" را بفرمایید. برخی کتاب‌ها معنی کرده‌اند "گوشه‌ی صبر" در حالیکه در کاربرد امروزی گوشه برای مکان‌ها مانند اتاق بکار می‌رود و صبر که یک صفت انسانی هست گوشه ندارد. 

1401/09/08 10:12
میلاد مظفری

این حکایت بی نظیره واقعا ممنون از شیخ عجل

1402/07/08 08:10
محمد حسین شعفی

رقعه دوختن: وصله بر جامه دوختن

رقعه نوشتن: نامه نوشتن

تسکین خاطر مسکین را گفتن: به مسکینان دلداری می داد

عمیم: عمومی، همگانی

در پسی مردن: "پسی" به معنای عقب افتادگی است