گنجور

حکایت شمارهٔ ۲۰

گدایی هول را حکایت کنند که نعمتی وافر اندوخته بود.

یکی از پادشاهان گفتش: همی‌نمایند که مالِ بی‌کران داری و ما را مهمّی هست، اگر به برخی از آن دست‌گیری کنی چون ارتفاع رسد وفا کرده شود و شُکر گفته.

گفت: ای خداوندِ روی زمین! لایقِ قَدرِ بزرگوارِ پادشاه نباشد دستِ همّت به مالِ چون من گدایی آلوده کردن که جو جو به گدایی فراهم آورده‌ام.

گفت: غم نیست که به کافر می‌دهم، اَلْخَبیثاتُ لِلْخَبیثین.

گر آبِ چاهِ نَصرانی نه پاک است
جهودِ مُرده می‌شویی چه باک است؟
قالوُا عَجِینُ الْکِلْسِ لَیْسَ بِطاهِرٍ
قُلْنٰا نَسُدُّ بِهِ شُقوُقَ الْمَبْرَزِ

شنیدم که سر از فرمانِ ملک باز زد و حُجَّت آوردن گرفت و شوخ‌چشمی کردن.

بفرمود تا مَضمونِ خِطاب از او به زجر و توبیخ مُخَلَّص کردند.

به لطافت چو بر‌نیاید کار
سر به بی‌حرمتی کِشَد ناچار
هر‌که بر خویشتن نبخشاید
گر نبخشد کسی بر او، شاید

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌نبشته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گدایی هول را حکایت کنند که نعمتی وافر اندوخته بود.
درمورد گدایی زشت و خسیس حکایت میکنند که پول و ثروت بسیار زیادی جمع کرده بود.
یکی از پادشاهان گفتش: همی‌نمایند که مالِ بی‌کران داری و ما را مهمّی هست، اگر به برخی از آن دست‌گیری کنی چون ارتفاع رسد وفا کرده شود و شُکر گفته.
یکی از پادشاهان به او گفت: گزارش داده‌اند که مال زیاد داری و [در این زمان] برای ما کار دشوار و امر عظیمی پیش آمده (نیازمند پرداخت پولی فوری شده‌ایم)، اگر بخشی از آن را بپردازی وقتی که خراجِ دولت از حاصل املاک و زراعت برسد قرض بازپرداخته شده و سپاسگزاری شود.
گفت: ای خداوندِ روی زمین! لایقِ قَدرِ بزرگوارِ پادشاه نباشد دستِ همّت به مالِ چون من گدایی آلوده کردن که جو جو به گدایی فراهم آورده‌ام.
گفت : ای پادشاه بزرگ و ارجمند ارزش شما بیش از این است که دست خود را به مال فرد گدا و فقیری مثل من آلوده کنید مه آن را معنی «جو جو»: ریزه ریزه (هر چهار جو برابر یک قیراط است) به دست آوردم.
گفت: غم نیست که به کافر می‌دهم، اَلْخَبیثاتُ لِلْخَبیثین.
پادشاه گفت : غمی نیست نگران نباش میخواهم پول تو را به کافران و  دشمنان بدهم و برای خودم نمیخواهم معنی «اَلْخَبیثاتُ لِلْخَبیثین»: چیزهای پلید برای افراد پلید است.
گر آبِ چاهِ نَصرانی نه پاک است
جهودِ مُرده می‌شویی چه باک است؟
اگر آب چاه مسیحی ها پاک نیست و کثیف شده باشد اگر درآن مرده و جسد فردی یهودی را بشویی مشگلی ندارد زیرا آب کثیف برای جنازه کثیف رواست.
قالوُا عَجِینُ الْکِلْسِ لَیْسَ بِطاهِرٍ
قُلْنٰا نَسُدُّ بِهِ شُقوُقَ الْمَبْرَزِ
گفتند: خمیرِ آهک پاکیزه نیست. گفتیم: باکی نیست، با آن رخنه‌های آبریز (مستراح) را می‌بندیم.
شنیدم که سر از فرمانِ ملک باز زد و حُجَّت آوردن گرفت و شوخ‌چشمی کردن.
شنیدم که دستور پادشاه را اطاعت نکرد وحُجّت آوردن: در اینجا مراد عذر تراشی کردن است. و در محضر پادشاه گستاخی و بی ادبی کرد.
بفرمود تا مَضمونِ خِطاب از او به زجر و توبیخ مُخَلَّص کردند.
 پادشاه دستور داد تا این پول و مال را با شکنجه و به زور از او گرفتند.مُخَلَّص کردند: از چنگ وی به در آوردند.
به لطافت چو بر‌نیاید کار
سر به بی‌حرمتی کِشَد ناچار
چون کار به نرمی انجام نشود ناگزیر با درشتی و بی‌احترامی پایان پذیرد؛
هر‌که بر خویشتن نبخشاید
گر نبخشد کسی بر او، شاید
هر کس بر خود رحم نکند، سِزَد که دیگری هم بر وی رحمت نیاورد.

خوانش ها

حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش ابوالفضل حسن زاده
حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1395/09/10 21:12
۷

گدائی هول را حکایت کنند که نعمتی وافر اندوخته بود. یکی از ملوک گفتش: همی نمایند که مال بیکران داری و ما را مهمی هست. اگر به برخی از آن دستگیری کنی چون ارتفاع رسد وفا کرده شود.
گفت: ای خداوند روی زمین لایق قدر بزرگوار پادشاهان نباشد دست همت به مال چون من گدایی آلوده کردن که جو جو فراهم آورده ام. گفت: غم نیست که به کافران میدهم الخبثیات للخبیثین
گر آب چاه نصرانی نه پـاکست
جهود مرده میشوئی، چه باکست؟
قالوا عجین الکس لیس بطاهر
قـلـنـا نـســد بــه شـقـوق الـمـبــرز
شنیدم که سر از فرمان ملک باز زد و حجت آوردن گرفت و شوخ چشمی کردن. ملک بفرمود تا مضمون خطاب از وی به زجر و توبیخ مستخلص کردند
بــه لـطـافـت چـو بــر نـیـایـد کـار
سـر بـه بـی حـرمتـی کـشـد ناچـار
هر که بـر خویشتـن نبـخـشاید
گـر نـبــخــشـد کـسـی بــرو شـایـد

1398/12/17 12:03

قالو عَجینُ الکِلْسِ لَیْسَ بِطاهِرٍ
قُلْنا نَسُدُّ بِه شُقوقَ المَبرِزِ
ترجمه به نقل از شرح گلستان استاد خزائلی: گفتند این خمیر آهک پاک نیست. گفتیم (چه اهمیتی دارد) با آن شکافهای مستراح را محکم می‌سازیم.