گنجور
سعدی شیرازیسعدی

حکایت شمارهٔ ۲۷

وقتی در سفر حجاز طایفه‌ای جوانانِ صاحبدل هم‌دمِ من بودند و هم‌قدم؛

وقت‌ها زمزمه‌ای بکردندی و بیتی محقّقانه بگفتندی و عابدی در سَبیل، منکِر حالِ درویشان بود و بی‌خبر از دردِ ایشان.

تا برسیدیم به خیلِ بنی‌هلال؛، کودکی سیاه از حَّیِ عرب به در آمد و آوازی بر آورد که مرغ از هوا در آورد.

اشتر عابد را دیدم که به رقص اندر آمد و عابد را بینداخت و برفت.

گفتم: ای شیخ! در حیوانی اثر کرد و تو را همچنان تفاوت نمی‌کند.

دانی چه گفت مرا آن بلبل سحری؟
تو خود چه آدمیی کز عشق بی خبری!
اشتر به شعرِ عرب در حالت است و طرب
گر ذوق نیست تو را، کژ طبع جانوری
وَ عِنْدَ هُبُوبِ النّاشِراتِ عَلَی الْحِمیٰ
تَمیلُ غُصُونُ الْبانِ لا الْحَجَرُ الصَّلْدُ
به ذکرش هر چه بینی در خروش است
دلی داند در این معنی که گوش است
نه بلبل بر گلش تسبیح‌خوانی است
که هر خاری به تسبیحش زبانیست
حکایت شمارهٔ ۲۶: یاد دارم که شبی در کاروانی همه شب رفته بودم و سحر در کنارِ بیشه‌ای خفته.حکایت شمارهٔ ۲۸: یکی را از ملوک مدّتِ عمر سپری شد، قائم‌مقامی نداشت، وصیّت کرد که بامدادان نخستین کسی که از در شهر اندر آید تاج شاهی بر سر وی نهند و تفویضِ مملکت بدو کنند.

اطلاعات

وزن: مستفعلن فعلن مستفعلن فعلن (بسیط مخبون)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌نبشته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وقتی در سفر حجاز طایفه‌ای جوانانِ صاحبدل هم‌دمِ من بودند و هم‌قدم؛
هوش مصنوعی: در سفر به حجاز، گروهی از جوانان با دل‌های پُر از احساس، همدم و همراه من بودند.
وقت‌ها زمزمه‌ای بکردندی و بیتی محقّقانه بگفتندی و عابدی در سَبیل، منکِر حالِ درویشان بود و بی‌خبر از دردِ ایشان.
بسا اوقات آهسته‌آهسته می‌خواندند و بیت‌هایی عارفانه بر زبان می‌آوردند و عبادتگاری در رهگذر ایشان بود که حالِ صوفیان را استوار نمی‌داشت و از سوزِ نهان‌شان آگاه نبود.
تا برسیدیم به خیلِ بنی‌هلال؛، کودکی سیاه از حَّیِ عرب به در آمد و آوازی بر آورد که مرغ از هوا در آورد.
هوش مصنوعی: تا اینکه به گروه بنی‌هلال رسیدیم؛ کودکی سیاه‌پوست از محله عربی بیرون آمد و آوازهایی خواند که توجه همگان را جلب کرد.
اشتر عابد را دیدم که به رقص اندر آمد و عابد را بینداخت و برفت.
هوش مصنوعی: اشتر عابد را دیدم که به حرکت رقص درآمد و سپس عابد را به زمین انداخت و رفت.
گفتم: ای شیخ! در حیوانی اثر کرد و تو را همچنان تفاوت نمی‌کند.
گفتم: ای پیرِ عابد، آواز خوش در جانوری کارگر افتاد و حال تو را همانا دگرگون نمی‌کند.
دانی چه گفت مرا آن بلبل سحری؟
تو خود چه آدمیی کز عشق بی خبری!
آیا آگاهی که مرغِ سحر به من چه گفت؟ بلبل گفت: گویی تو آدمیزاده نیستی که از شورِ مهر و محبّت غافلی!
اشتر به شعرِ عرب در حالت است و طرب
گر ذوق نیست تو را، کژ طبع جانوری
شتر از ترانهٔ مرد تازی در وجد و شادی آید؛ پس اگر تو را چاشنی عشق نیست، بدان که حیوانی ناراست طبع و کج سرشتی.
وَ عِنْدَ هُبُوبِ النّاشِراتِ عَلَی الْحِمیٰ
تَمیلُ غُصُونُ الْبانِ لا الْحَجَرُ الصَّلْدُ
هنگام وزش نسیم بر مَرغزار، شاخه‌های «بان» در برابرش به این سو و آن سو می‌گرایند نه سنگِ سخت.
به ذکرش هر چه بینی در خروش است
دلی داند در این معنی که گوش است
به یادِ خدا هرچه در جهانِ هستی است در شور و نواست، صاحبدلی این معنی را درمی‌یابد که گوشِ دلش شنوا باشد؛
نه بلبل بر گلش تسبیح‌خوانی است
که هر خاری به تسبیحش زبانیست
نه تنها بلبل در گل وی را به پاکی می‌ستاید بلکه هر تیغِ خاری، در به پاکی یاد کردنِ وی زبانی است.

خوانش ها

حکایت شمارهٔ ۲۷ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۲۷ به خوانش محمدرضا خسروی
حکایت شمارهٔ ۲۷ به خوانش ابوالفضل حسن زاده
حکایت شمارهٔ ۲۷ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1397/03/05 22:06
علی رضا صادقی

ترجمه عبارت:«وَ عِندَ هُبوبِ...»: هنگام وزش بادها بر مرغزار، شاخه های بان(درخت خوشبوی) به رقص( حرکت به هر سو) در می آیند نه سنگ سخت. ناشرات را- که در قرآن کریم، سوره مرسلات(77) آیه 3 آمده- بادهای پراکننده ابرها یا باران معنی کرده اند. گلستان تصحیح استاد دکتر غلامحسین یوسفی، تعلیقات ص 351.

1399/10/01 15:01
اردشیر

درود خدمت دوستان. معنی این مصرع رو اگر میدونید ممنون میشم به بنده بیاموزید: دلی داند در این معنی که گوش است.

1403/06/09 15:09
حسین بدیعی

سلام. 

دلی این معانی را می‌فهمد که گوش فرا دهد. ما امروز هم از این اصطلاح استفاده می‌کنیم. مثلاً اگر در محفلی دوستی دستی به سازی داشته‌باشد و از او خواهش کنیم که بنوازد می‌گوییم: سراپا گوشیم!

1399/10/01 19:01
nabavar

گرامی اردشیر
دلی داند در این معنی که گوش است
این معنا را صاحب دل می فهمد
اشاره به درک و فهم ذکر دارد، در مصرع قبل

1400/09/16 15:12
مریم امیری

درود بر عزیزان. معنای بیت آخر را اگر به بنده بگویید ممنون میشم🙏

1400/09/16 18:12
رضا از کرمان

 خانم امیری

سلام باعنایت به معنی بیت قبلی میشه اینجوری برداشت کرد که اگه با گوش دل بشنوی همه چیز در حال تسبیح  پروردگارند ونه تنها بلبل در حال تسبیحه حتی خار هم در حال تسبیح گویی وشکر گزاری است

شاد وخرم باشید

1400/11/02 11:02
ایلیا کریمی

عالی بود 

عالی بود 

1402/03/30 10:05
بنده خدا

واقعا بیت خیلی خوبی بود