سعدیحکایت شمارهٔ ۴
طایفهٔ دزدانِ عرب بر سرِ کوهی نشسته بودند و منفذِ کاروان بسته، و رعیّتِ بُلْدان از مَکایدِ ایشان مرعوب و لشکرِ سلطان مغلوب. به‌حکمِ آنکه مَلاذی مَنیع از قلّهٔ کوهی گرفته بودند و مَلجأ و مأوای خود ساخته. مدبّرانِ ممالک آن طرف در دفعِ مضرّت ایشان مشاورت همی‌کردند که اگر این طایفه هم برین نَسَق روزگاری مداومت نمایند مقاومت ممتنع گردد.
سخن بر این مقرّر شد که یکی به تجسّسِ ایشان برگماشتند و فرصت نگاه می‌داشتند تا وقتی که بر سر قومی رانده بودند و مقام خالی مانده. تنی چند مردان واقعه‌دیدهٔ جنگ‌آزموده را بفرستادند تا در شِعْبِ جبل پنهان شدند. شبانگاهی که دزدان باز آمدند، سفرکرده و غارت‌آورده، سلاح از تن بگشادند و رخت و غنیمت بنهادند. نخستین دشمنی که بر سر ایشان تاختن آورد خواب بود. چندان که پاسی از شب در گذشت،
مردانِ دلاور از کمین به در جستند و دستِ یکان‌یکان بر کِتف بستند و بامدادان به درگاه ملک حاضر آوردند. همه را به کشتن اشارت فرمود. اتفاقاً در آن میان جوانی بود میوهٔ عنفوانِ شبابش نورسیده و سبزهٔ گلستانِ عذارش نودمیده. یکی از وزرا پایِ تختِ ملک را بوسه داد و رویِ شفاعت بر زمین نهاد و گفت: این پسر هنوز از باغِ زندگانی بر نخورده و از رَیَعانِ جوانی تمتع نیافته. توقّع به کرم و اخلاق خداوندیست که به بخشیدنِ خون او بر بنده منّت نهد. ملک روی از این سخن در هم کشید و موافقِ رایِ بلندش نیامد و گفت:
ِِنسلِ فسادِ اینان منقطع کردن اولی‌تر است و بیخِ تبارِ ایشان بر آوردن، که آتش نشاندن و اَخگَر گذاشتن و افعی کشتن و بچه نگه‌داشتن کارِ خردمندان نیست.
وزیر این سخن بشنید. طُوْعاً و کرهاً بپسندید و بر حسنِ رایِ ملک آفرین خواند و گفت: آنچه خداوند، دامَ‌مُلکُهُ، فرمود عینِ حقیقت است که اگر در صحبتِ آن بدان تربیت یافتی طبیعتِ ایشان گرفتی و یکی از ایشان شدی، امّا بنده امیدوار است که در صحبتِ صالحان تربیت پذیرد و خویِ خردمندان گیرد که هنوز طفل است و سیرت بَغْی و عِناد در نهادِ او متمکّن نشده و در خبر است: کُلُّ مولودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَةِ فَأبَواهُ یُهَوِّدانِهِ و یُنَصِّرانِهِ و یُمَجِّسانِهِ.
این بگفت و طایفه‌ای از ندمایِ ملک با وی به شفاعت یار شدند تا ملک از سرِ خونِ او درگذشت و گفت: بخشیدم، اگرچه مصلحت ندیدم.
فی‌الجمله، پسر را به ناز و نعمت بر آوردند و استادان به تربیتِ او نصب کردند تا حسنِ خِطاب و ردِّ جواب و آدابِ خدمتِ ملوکش در آموختند و در نظرِ همگِنان پسندیده آمد. باری، وزیر از شمایلِ او در حضرتِ ملک شمّه‌ای می‌گفت که تربیتِ عاقلان در او اثر کرده است و جهلِ قدیم از جِبِلّتِ او به در برده. ملک را تبسّم آمد و گفت:
سالی دو بر این بر آمد. طایفهٔ اوباشِ محلّت بدو پیوستند و عقدِ موافقت بستند تا به وقتِ فرصت وزیر و هر دو پسرش را بکشت و نعمت بی‌قیاس برداشت و در مَغارهٔ دزدان به جایِ پدر بنشست و عاصی شد. ملک دستِ تحیّر به دندان گزیدن گرفت و گفت:
اطلاعات
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خوانش ها
حکایت شمارهٔ ۴ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۴ به خوانش دکتر مریم صمدی
حکایت شمارهٔ ۴ به خوانش محمدرضا خسروی
حکایت شمارهٔ ۴ به خوانش علی معدلی
حکایت شمارهٔ ۴ به خوانش ابوالفضل حسن زاده
حکایت شمارهٔ ۴ به خوانش فاطمه زندی
حاشیه ها
مأوایخود نه! مأوای خود
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.
شوره بوم نه,شوره زار صحیح است
با سلام
لطفاً زیعانجوانی به ریعان جوانی اصلاح شود، ریعان بمعنی اول و بهترین‌چیزی، و ریعان جوانی بمعنی اول جوانی یا بهترین موسم جوانی است.
با احترام
با سلام
در نسخه ای خوانده ام که " پسر نوح چو با بدان بنشست خاندان نبوتش گم شد" اما در این نسخه "با بدان یار گشت همسر لوط
خاندان نبوّتش گم شد" آمده است. کدام اصیلتر است؟
خط سیزدهم
غلط: فرمود اتفاقاً در آن میان جوانی بد
درست: فرمود اتفاقاً در آن میان جوانی بود
فکر میکنم این بیت اینجوری درست باشه!همسر لوط که خاندان نبوت نداره!
با بدان یار گشت فرزند نوح
خاندان نبوتش گم شد
حکایت، اشاره به تفکر سعدی مبنی بر ثابت بودن ذات آدمی و عَدم تغییر آن حتی با عوض شدن شرایط دارد.
با سلام و احترام، هر چند درست می‌فرمایید و همسر لوط، خاندان نبوت ندارد، اما در کلیات سعدی، تصحیح مرحوم محمدعلی فروغی، انتشارات علمی، صفحه‌ی 84، با این ترتیب ثبت شده:
با بدان یار گشت همسر لوط
خاندان نبوتش گم شد
در گذر زمان، مردم خوش ذوق، اشعار را «بهینه‌سازی» می‌کنند؛ نمونه‌اش بیت جنجالی «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند»! ممکن است نسخه‌ی «بهینه‌سازی شده» بهتر باشد، اما ضرورتاً گفته‌ی شاعر نیست. سپاسگزارم
متاسفانه نبود علائم و نشانه های دستوری خیلی فهم متن رو سخت کرده
ناشناس جلن درست است که نشانه های دستوری به صحیح خواندن ونیز سریع خواندن یک متن کمک قابل توجهی میکند اما یکی دیگر از مواردی که میتواند کمک کننده باشد زیاد خواندن است شما اگر حواننده !باشید بدون هیچگونه نشان دستوری خواهید خواند و حتی نیز میتوانید لغات جا افتاده احتمالی از متن را تشخیص دهید .پس بیایید بخوانیم
گردکان یعنی گردو.
در خصوص اظهارات جناب آقای فرزاد اسماعیل زاده عزیز توضیح این نکته را ضروری میدانم : سعدی علیه الرحمه ذات آدمی را ثابت ندانسته چون به نیکو بودن آدمی بصورت ذاتی ایمان داشته ، بلکه تربیت را در دوران شکل گیری شخصیت هر فرد را « سخت برای تغییر» ونه حتی ثابت می انگارد که البته علم جدید روانشناسی نیز برآن صحه میگذارد.
به باب این حکایت داشته باشید. در این بخش از گلستان شیخ اجل به نصیحت کردن پادشاهانو امرا پرداخته است. ایشان قصد دارد بگوید که پادشاه در بارزه با فساد نباید ریسک کند و جامعه را به خطر بیاندازد. بلکه باید قوی و بی رحم باشد و فساد را ریشه کن نماید.
در باب روانشناسی هم چیزی نمی دان ولی عزیزالدین نسفی صوفی بزرگ در کتاب انسان کامل می فرماید هر کس را در زمان بسته شدن نطفه استعدادش نیز مشخص می شود و شغل هر کسی در زمان بسته شدن نطفه معین است و مادر را مسئول این امر می داند. البته این علمی است که هنوز دانشمندان به آن دست نیافته اند. اما موریانه ها و مورچه ها و زنبورها و تمام جاندارانی که کلونی تشکیل می دهند به ان واقفند.
همچنین 4 مرحله برای تربیت هر فرد قائل است:
1. قبل از بسته شدن نطفه: در واقع بچه داری آدابی دارد که شش ما قبل از مجامعت شروع می شود.
2. زمان بارداری
3. از بدو به دنیا آمدن تا سن بلوغ
4. از سن بلوغ تا آخر عمر
ظاهرا این جوان در آخرین مرحله تربیت بوده و احتمال تغییر در ان بسیار ضعیف است.
سلام
من متاسفانه کتاب عزیزالدین نسفی را نخواندم ولی بر اساس نقل شما از ایشان این دیدگاه پاره ای از مسایل اعتقادی مثل پرسش وپاسخ روز جزا، جبر واختیارانسانی ،عدل خداوندی و... را زیر سوال میبره اگر فطرت ، شغل ،سرنوشت واستعداد هر انسان از قبل از تولد اون از سوی کس دیگری یا ازسوی خالق تعیین ومقدر بشه پس خود فرد هیچ نقشی نداره ومسئولیت اعمالش با خودش نیست وفقط در حکم رباتی است در حال اجرای برنامه از قبل طراحی شده واگر برعکس انسان تمامی مراحل معرفت را با ریاضت بپیماید ، آدم صالحی هم باشه یا بگفته ای انسان کامل بشه هنر خاصی نکرده چون از قبل براش رقم خورده .البته بقول مولانا (این سخن حقست وصوفی گفته است) وقطعا منظور ایشان به نوعی دیگر بوده ولی مطلب برام باز نشد که یعنی چی
شاد باشید
کجای علم جدید وکدام روانشناسی لطفا منبع ذکر بفرمایید
با سلام. در نسخی که بنده دیدم آمده است:
پسر نوح با بدان بنشست
خاندان نبوتش گم شد
سگ اصحاب کهف روزی چند
پی نیکان گرفت و مردم شد
با تشکر
مَنفَذ : گذرگاه
ملاذی منیع : پناهگاهی بلند و استوار
مَلجَاء: پناهگاه و جای پناه و مأمن و جای امن و پشت و پناه و جای استراحت و آسایش .
مٲویٰ : پناهگاه
شعب جبل : راه در کوه .
عنفوان شباب ؛ جوانی و یا ابتدای خوبی و بهجت آن .
ریعان . [ رَ ] (ع اِ) اول هر چیزی و بهتر آن
ریعان شباب یا جوانی ؛ اول جوانی .
طوعاً اَم ْ کُرْهاً ؛ خواه و ناخواه . قدری خوش و قدری ناخوش
بغی . [ ب َغ ْی ْ ] (ع اِ) ظلم و ستم . || جرم و جنایت . || نافرمانی و عصیان . || باران بسیار. || هر تجاوز و افراط بر مقداری که حد چیز است .
نبی مکرّم اسلام فرمودند: « کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَةِ فَأَبَوَاهُ یُهَوِّدَانِهِ وَ یُنَصِّرَانِهِ وَ یُمَجِّسَانِه ــــ هر نوزادی بر اساس فطرت متولّد می شود ، پس والدین او وی را یهودی و نصرانی و مجوسی می کنند.» (بحار الأنوار ، ج58 ،ص187 )
مغاره : [ م َ رَ ] (ع اِ) غاری که در کوه باشد.
باسلام دوست خوبم گردکان رو به گردو معنی کردن ولی منظور شیخ اجل(ره) ا ز گردکان یعنی غبار و گردوخاک هست .گرد که گردوغبار و کان یعنی کانی وسنگ . و درنتیجه تربیت نااهل به اندازه گردوغبار روی گنبد ماندگاره.ممنون
درمورد همسر لوط یا پسرنوح درنسخه های متفاوت هردو هست اما نسخه های معتبرتر همسرلوط مرقوم شده اما اینکه همسر لوط خاندان نبوت نداره باید بگم اکه یادتون باشه توی خانواده لوط به جز همسر لوط دخترهای لوط همراه لوط شهررو ترک کردن وفقط همسرلوط منحرف شد وخاندان نبوت کنایه از خود لوط وخاندانش هستند وزیاد نا مربوط وبی معنی نیست چرا که با این ایراد پسرنوح هم نبوتی نداشت نبوت متعلق به پدرش یا بزرگ خاندان بود وهمسرلوط هم همینطور.ممنون
گردکان در پارسی میانه و دری به معنی گوی و هر چیز گرد آمده است.مراد از این مثال این است که تربیت کردن نااهل مانند نهادن گوی بر گنبد است.اگر گوی بر گنبد ماند تربیت نیز در نااهل اثر می کند.
در همه فرهنگ های لغت معتبر گردکان را گردو معنی کرده اند. این لغت هنوز هم کاربرد دارد و در اکثر مناطق آذربایجان به گردو گردکان می گویند.
با درود
در محضر اساتید سخن راندن چندان جایز نیست و در جمع دوستانه بنده حقیر نیز دانسته خودم رو به اشتراک میگذارم باشد که مورد توجه و استفاده دوستان باشد.
دوستان اول اینکه خاندان نبوت خود معنی چندان دقیقی ندارد چون نبوت مربوط خاندان و تبار و دوده نیست که به ارث از پدر بر پسر رسیده باشد هر چند که پدر و پسر نبی داریم ولی یک فرزند از فرزندان پیامبر به درجه نبوت نائل می شود و مابقی ممکن است جزو اراذل باشند هر چند از تبار پیغمبر باشند. خاندان نبوت به معنی بازماندگان نبی می باشد و شامل پدر، همسر و دختر و پسر و... نبی می باشد
در اکثر نسخه های موجود: پسر نوح با بدان بنشست آمده و همسر لوط هم در تعدادی درج شده است ولی علامه دهخدا پسر نوح را ترجیح می دهد و ارجح تر می داند.
و اما گردکان. به عنوان اسم معنی کنیم به گردو گردکان می گویند . اگر به وجه تسمیه رجوع کنیم گردو +ک +ان که؛ "ک" پسوند تصغیر می باشد و "ان" پسوند مالکیت می باشد که در مجموع: چیزی که مدور بودن ذاتش می باشد.
ولی در ایام کهن وقتی که لشگرکشی صورت می گرفت در استراحتگاه خیمه هایی برپا می شد که که به آن گردک می گفتند و بر خلاف دیگر خیمه ها گرد بود خیمه دایره شکل که مخصوص پادشاه بود در این بیت حضرت سعدی ایهامی به کار برده که در یک معنی * اگر گوی و گردو و تیله بر انحنای گنبد ثابت بماند می توان فرد نااهل را نیز تربیت کرد.(کار عبث و بیهوده)
*و در مفهوم دوم ساختن گنبدی از پارچه(خیمه ،خرگاه) بدان میز کار خنده داریست که سعی بر تربیت نااهل نیز کاری خنده دار و بیهوده هست.
ارادتمند
دکتر نریمان
از عنفوان جوانی با بوستان و گلستان سعدی آشنا بوده ام و بیت مورد بحث را همیشه بصورت زیر بخاطر میاورم که کسی از دوستان اشاره ای باین روایت نکرد. با سپاس
ذات بد نیکو نگردد آنکه بنیادش بدست
تربیت نااهل را چون گردکان بر گنبدست
سلام در دوران کودکی در خدمت پدر گلستان می خواندم از روی نسخه ای قدبمی که نوشته بود : پسر نوح با بدان بنشست خاندان نبوتش گم شد سگ اصحاب روزی چند پی نیکان شد و مردم شد
ابیاتی از این حکایت از مثل های رایج زبان فارسی شده است.
درباره واژه اوباش باید گفت که معرب اباش و اباشه فارسی میباشد که به معنی دسته و گروه میباشند و اوباش هم همان گروه و دسته است.ولی دسته و گروه نااهل
با سلام به خوانندگان فرهیختـــه؛
می‌فرماید که:
ذات بد نیکــــو نگردد، زانکه بنیادش بد است
تربیت؛ نااهل را، چون گِردَکان بر گنبــد است
و در مورد دیگر نیز چُنین است که:
پسـر نـوح بـا بَـدان بنـشست، خـانـدان نبـوتـش گـم شـد
سگ اصحاب کهف روزی چند، پی نیکان گرفت و مردم شد
با سپاس.
محسن حاجی‌پور گرامی
اشتباه است
پرتو نیکان نگیرد انکه بنیادش بد است .
زنده باشی
به نظرم بیت مربوط به همسر لوط اینجوریه:
«پسر نوح با بدان بنشست / خاندان نبوتش گم شد»
که به صورت ضرب المثل خیلی رایجه.
از طرف دیگه هم حق با دوستان هست. خاندان نبوت در مورد پسر نوح معنی داره نه همسر لوط.
به نظرم در بیت
دیدیم بسی که آب سرچشمه خرد
چون بیشتر آمد شتر و بار ببرد
کلمه بیشتر اشتباه است و پیشتر درست است.
دوستان این بیت صحیح است
با بدان یار گشت همسر لوط / خاندان نبوّتش گم شد
چون این بیت:
پسر نوح با بدان بنشست / خاندان نبوتش گم شد
در تضاد با قرآن و کتاب مقدس است
ببخشید من بجای همسر نوح نوشتم همسر لوط
چون طبق قرآن : آنکسی را که نوح فکر میکرد پسرشه در حقیقت از تسل او نبوده
فرمود: ای نوح، او در حقیقت از اهل تو نیست، او عملی غیر صالح است. [هود 46 ]
گفت او از اهل و خویشانت نبود ** خود ندیدی تو سپیدی او کبود
پس این بیت بدین صورت تصحیح میشه
با بدان یار گشت همسر نوح/ خاندان نبوّتش گم شد
من هم از وقتی بیاد دارم شنیده بودم "پسر نوح ...". چند سالی هست که این مصرع را بصورت "همسر نوح ..." یا "همسر لوط ..." میشنوم و میبینم. تابحال دو تفسیر در این مورد شنیدم. اولی: با از راه بدر شدن تنها یک فرزند؛ خاندان از بین نمیرود. ولی اگر مادر نا صالح باشد؛ تربیت تمام فرزندان تحت تاثیر قرار میگیرد. دومی: در بعضی از اقوام؛ مذهب و نژاد از طریق مادر منتقل میشود و فرزندان پیرو مذهب مادر خود میشوند. شاید این مصرع؛ اشاره به این امر دارد.
زیبایی ادبی این متن آدم را مجذوب میکند. ولی مقصد و منظور آن قلب آدم را به درد میاورد. خوشبختانه علم روانشناسی و روشهای درمان ناراحتی های روحی پیشرفت چشمگیری داشته اند. آرزو دارم تعداد این قضاوت ها و پایانها کمتر و کمتر شود.
به نظر بنده سر چشمه بتوان گرفتن به بیل ....چو پر شد نشاید گرفتن به پیل درست باشه
چه خوب بود اگر مطالب مربوط به اصلاح ابیات و نظرات تحلیلی در دو زیر مجموعه جداگانه قرار می گرفتند از آنجایی که نظرات اصلاحی بعد از آنکه اعمال شدند عبث می‌نمایند و زائد.و اما در مورد محتوای شعر اگر فرض را متافوریک بودن اشعار بگذاریم مراد معنایی است که منتقل می کنند و بحث در مورد لوط و نوح و پیکر و .... کار نسخه دانان است،مخلص اینکه این شعر درباب مکتب اسشنیالیزم یا ذات گرایی است که الان در میان روانشناسان نوع مطلق ان اعتباری ندارد،هرچند ارزش ادبی شعر بحث جدایی است
«همسر لوط» - «پسر نوح»
سلام
جای دلخوری و دلفسردگی دارد که برخی دوستانی که به چنین منابعی مراجعه می‌کنند -و لابد اهل مطالعه هستند!- کمی «عالمانه‌تر» با مسأله برخورد نمی‌کنند!
یکم: کمی به «اعتبار بزرگان» بها بدهیم. وقتی بزرگی چنین تشخیص دادند، اگر می‌خواهیم نظر جایگزینی بدهیم کمترین لازمه‌اش داشتن حداقلِ اعتباری است نه حرف‌های کوچه بازاری!
دوم: اگر کمی منابع کهن را مطالعه کنیم، درمی‌یابیم که ضمایر ملکی دارای معانی متفاوتی هستند که امروز عموماً منسوخ شده است. «خاندان نبوت» جزو مایملک هیچ کس نیست که بخواهد آنرا داشته باشد یا نداشته باشد! «خاندان نبوتش گم شد» یعنی «خاندان نبوت (یک گروه انسان) را گم کرد» (استعاره از گم کردن راه راست) و هرچه فکر میکنم هیچ معنایی در اینکه «خاندان نبوت 'خود' (یک جور دارایی) را گم کرد» نمی‌بینم!
سلامت باشید و کتاب‌خوان
در پناه حق
ماهم درخرم اباد به گردو گِردکُو می گیم که خلاصه شده ی گردکان است
وهمیشه هم این شعرو بصورت گردکان (گردو) برگنبداست میخوندیم
ولی بنظر میرسه صحیحش چون گرد، کان برگنبد است باشه یعنی مانند چیز گردی که برگنبد گذاشته باشن .
چقدرم با این تاویل وتفسیرامون تن سعدی بنده ی خدارو در گور لرزوندیم واعصابشو خراب کردیم.
گذاشتیمش رو ویبره .
الهی العفو
در نسخه اصلی نوشته پسر نوح با بدان بنشت خاندان مرمتش گم شد اما شما نوشتید با بدان یار گشت همسر لوط
خاندان نبوّتش گم شد
من هم با علی موافقم
دوستان از مصرع (با بدان یار گشت همسر نوح) سؤال کرده اند که آیا آن درست است یا (پسر نوح با بدان بنشست)؟ ظاهراً نسخه ها متفاوت است. مصرع اولی مطابق با آیه دهم قرآن، سوره تحریم است و مصرع دوم مضمون آیات متعددی در قرآن است و هر دو از نظر وزن شعر هم مناسب است. اما اینکه سعدی کدام را گفته باید به کهن ترین نسخه گلستان مراجعه کرد.
عجب شعر فوق العاده ای
در باره حدیث کل مولود یولد علی الفطره، حدیث دیگری هم هست که السعید سعید فی بطن امه و الشقی شقی فی بطن امه، یعنی آدم درستکار در شکم مادر درستکار خلق شده و همینطور گمراه و بدکار. بحث در این مسأله بسیار مفصل است و علما نظرات مختلفی دارند. آنچه مسلم است انسان قابل تعلیم و تربیت است و بر خلاف عقیده مسیحیت که انسان طبعاً گناهکار و بد سرشت است، در اسلام فطرت انسان پاک است و قابل تربیت. و در تاریخ و تجربه نمونه های زیادی وجود دارد. نمونه تاریخی حر ابن یزید ریاحی است که در برابر امام حسین (ع) توبه کرد و بهشتی شد. این مطلب اجمالاً عرض شد تا دوستان در باره آن تحقیق و مطالعه نمایند.