گنجور

حکایت شمارهٔ ۲۰

غافلی را شنیدم که خانهٔ رعیت خراب کردی تا خزانهٔ سلطان آباد کند؛ بی‌خبر از قول حکیمان که گفته‌اند: هرکه خدای را -عَزَّوَجَلَّ- بیازارد تا دلِ خلقی به دست آرد خداوند، تعالیٰ، همان خلق را بر او گمارد تا دَمار از روزگارش برآرد.

آتشِ سوزان نکند با سپند
آنچه کند دودِ دلِ دردمند

سَرِ جملهٔ حیوانات گویند که شیر است و اَذَلِّ جانوران خر. و به‌اتّفاقْ خرِ باربر بِهْ که شیرِ مردم‌دَر.

مسکین‌خر اگر چه بی‌تمیز است
چون بار همی‌بَرَد عزیز است
گاوان و خرانِ باربردار
بِهْ ز آدمیانِ مردم‌آزار

باز آمدیم به حکایت وزیرِ غافل. مَلِک را ذمائِمِ اخلاق او به قرائن معلوم شد؛ در شکنجه کشید و به انواعِ عقوبت بکشت.

حاصل نشود رضایِ سلطان
تا خاطرِ بندگان نجویی
خواهی که خدای بر تو بخشد؟
با خلقِ خدای کن نکویی

آورده‌اند که یکی از ستم‌دیدگان بر سر او بگذشت و در حالِ تباهِ او تأمّل کرد و گفت:

نه هرکه قوّتِ بازویِ منصبی دارد
به سلطنت بخورد مالِ مردمان به گزاف
توان به حلق فرو بردن استخوانِ درشت
ولی شکم بدَرَد چون بگیرد اندر ناف
نمانَد ستم‌کارِ بدروزگار
بماند بر او لعنتِ پایدار

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌نبشته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

غافلی را شنیدم که خانهٔ رعیت خراب کردی تا خزانهٔ سلطان آباد کند؛ بی‌خبر از قول حکیمان که گفته‌اند: هرکه خدای را -عَزَّوَجَلَّ- بیازارد تا دلِ خلقی به دست آرد خداوند، تعالیٰ، همان خلق را بر او گمارد تا دَمار از روزگارش برآرد.
هوش مصنوعی: شنیدم که کسی برای پر کردن خزانهٔ سلطان، خانهٔ یک رعیت را خراب کرده است؛ در حالی که غافل از گفتهٔ حکیمان است که می‌فرمایند: هر کسی که خدا را آزرده کند تا دل مردم را به دست آورد، خداوند همان مردم را بر او مسلط می‌کند تا زندگی‌اش را نابود کنند.
آتشِ سوزان نکند با سپند
آنچه کند دودِ دلِ دردمند
آه مظلومان در سوختنِ کاخِ ستم بیش از آتش در سپند درمی‌گیرد.
سَرِ جملهٔ حیوانات گویند که شیر است و اَذَلِّ جانوران خر. و به‌اتّفاقْ خرِ باربر بِهْ که شیرِ مردم‌دَر.
هوش مصنوعی: در میان همه حیوانات، شیر به عنوان قدرتمندترین شناخته می‌شود و از طرفی، خر به عنوان ضعیف‌ترین جانور به شمار می‌آید. اما به طور معمول، خر باربر، به عنوان همراه انسان‌ها و محموله‌ها، از شیر هم ارزشمندتر است.
مسکین‌خر اگر چه بی‌تمیز است
چون بار همی‌بَرَد عزیز است
هوش مصنوعی: خر بیچاره هرچند که عقل و درک ندارد، اما به خاطر اینکه بار می‌برد و مفید است، مورد احترام است.
گاوان و خرانِ باربردار
بِهْ ز آدمیانِ مردم‌آزار
هوش مصنوعی: در واقع گاوان و خران که بار حمل می‌کنند، بهتر از انسان‌های آزاردهنده و بی‌رحم هستند.
باز آمدیم به حکایت وزیرِ غافل. مَلِک را ذمائِمِ اخلاق او به قرائن معلوم شد؛ در شکنجه کشید و به انواعِ عقوبت بکشت.
هوش مصنوعی: ما دوباره به داستان وزیر نادان برگشتیم. اخلاق ناخوشایند او به دلایل مختلف برای پادشاه آشکار شد؛ بنابراین او را مورد شکنجه قرار داد و به انواع مجازات‌ها دچار ساخت.
حاصل نشود رضایِ سلطان
تا خاطرِ بندگان نجویی
تا دلِ‌ بندگان را بدست نیاری، ایزد یکتا، پادشاه پادشاهان، از تو خشنود نگردد.
خواهی که خدای بر تو بخشد؟
با خلقِ خدای کن نکویی
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی که خداوند بر تو رحمت کند و به تو نعمت عطا نماید، با بندگان خدا به خوبی و نیکی رفتار کن.
آورده‌اند که یکی از ستم‌دیدگان بر سر او بگذشت و در حالِ تباهِ او تأمّل کرد و گفت:
هوش مصنوعی: گفته‌اند که یکی از افراد مظلوم در کنار او گذشت و به وضع بد او نگاه کرد و گفت:
نه هرکه قوّتِ بازویِ منصبی دارد
به سلطنت بخورد مالِ مردمان به گزاف
هرکه بعلت جاه و مقام خویشتن قدرتی یابد، نباید مالِ مردمان را به ناحق و به باطل به قهر و غلبه ببرد.
توان به حلق فرو بردن استخوانِ درشت
ولی شکم بدَرَد چون بگیرد اندر ناف
استخوان زمخت را ممکن است از راه گلو فرو برد ولی چون به روده رسد گیر کند و موجب پارگی شکم شود.
نمانَد ستم‌کارِ بدروزگار
بماند بر او لعنتِ پایدار
هوش مصنوعی: ستم‌کاران و افرادی که ظلم و ستم می‌کنند، در این دنیا زندگی آرام و ماندگاری نخواهند داشت و فراموش نخواهند شد. بر آنها همیشه نفرین و ننگ خواهد ماند.

خوانش ها

حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش دکتر مریم صمدی
حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش محمدرضا خسروی
حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش علی معدلی
حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش ابوالفضل حسن زاده
حکایت شمارهٔ ۲۰ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1397/02/06 15:05
هیچامد

بماند برو لعنت پایدار
به جای مصرع بالا در بعضی نسخ آمده
بماند برو لعنت کردگار

1397/03/14 22:06
آرتا

گمان میکنم که ار چه (کوتاه شده اگر چه) درست باشد چون با وزن شعر جور درمی آید.

1403/06/15 09:09
سعید

سلام خدمت دوستان .قول حکیمان که سعدی میفرمایند مضمون روایتی است از امام صادق علیه السلام که میفرمایند : من طلب رضاالناس بسخط الله جعل الله حامده من الناس ذاما .هرکس رضایت مردم را در خشم خدا بجوید خداوند ستایشگران او را نکوهشگرانش قرار می دهد .