گنجور

حکایت شمارهٔ ۱۴

یکی از پادشاهانِ پیشین در رعایتِ مملکت سستی کردی و لشکر به سختی داشتی لاجرم دشمنی صعب روی نهاد همه پشت بدادند.

چو دارند گنج از سپاهی دریغ
دریغ آیدش دست بردن به تیغ

یکی را از آنان که غَدْر کردند با من دَمِ دوستی بود، ملامت کردم و گفتم: دون است و بی‌سپاس و سِفله و ناحق‌شناس که به اندک تغیّر ِحال از مخدومِ قدیم برگردد و حقوقِ نعمتِ سال‌ها در نوردد. گفت: ار به کرم معذور داری شاید، که اسبم در این واقعه بی‌جو بود و نمدزین به گرو، و سلطان که به زر بر سپاهی بخیلی کند، با او به جان جوانمردی نتوان کرد.

زر بده مردِ سپاهی را تا سر بنهد
و گرش زر ندهی، سر بنهد در عالم
اِذا شَبِعَ الْکَمِیُّ یَصُولُ بَطشاً
وَ خاوِی الْبَطْنِ یَبْطُشُ بِالفِرارِ

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌نبشته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یکی از پادشاهانِ پیشین در رعایتِ مملکت سستی کردی و لشکر به سختی داشتی لاجرم دشمنی صعب روی نهاد همه پشت بدادند.
یکی از پادشاهان ادوار گذشته در ادارهٔ مملکت خیلی دقت نمی‌کرد و به لشکر و نیروی نظامی‌اش اهمیت نمی‌داد و وسایل رضایت آنان را فراهم نمی‌کرد، در نتیجه یک روز که دشمن بزرگی حمله کرد افراد لشگر به پادشاه پشت کردند و حمایتش نکردند.
چو دارند گنج از سپاهی دریغ
دریغ آیدش دست بردن به تیغ
وقتی سیم و زر را از افراد لشگر دریغ می‌کنند و مواجب آنان را کافی و به موقع نمی‌پردازند و آنها را از گنج‌ها و غنائم برخوردار نمی‌سازند لاجرم لشگر هم از جنگیدن و تلاش برای حفظ ملک خودداری می‌کند.
یکی را از آنان که غَدْر کردند با من دَمِ دوستی بود، ملامت کردم و گفتم: دون است و بی‌سپاس و سِفله و ناحق‌شناس که به اندک تغیّر ِحال از مخدومِ قدیم برگردد و حقوقِ نعمتِ سال‌ها در نوردد. گفت: ار به کرم معذور داری شاید، که اسبم در این واقعه بی‌جو بود و نمدزین به گرو، و سلطان که به زر بر سپاهی بخیلی کند، با او به جان جوانمردی نتوان کرد.
یکی از همین افراد لشگر که به پادشاه پشت کرده و در جنگیدن و حمایت از پادشاه کوتاهی کرده بود، و با او رفاقتی قدیمی داشتم، را سرزنش کردم و گفتم: در مرام یک انسان جوانمرد و حق‌شناس و بزرگوار نیست که به خاطر یک دگرگونی کوچک در اوضاع و احوال از کسی که مدت‌ها به او خدمت کرده برگردد و تمام نعمت‌هایی که سال‌ها از او دریافت کرده را نادیده بگیرد و حق مخدوم را ادا نکند. گفت: با کرم و انصافی که داری شایسته است که مرا معذور بدانی و حق را به من بدهی و سرزنشم نکنی، چرا که در این ماجرا حتی اسبم هم بی‌خوراک مانده بود. با پادشاهی که با وجود داشتن سیم و زر نسبت به لشگرش بخیلی کند و لشگریان را از سیم و زر بی‌نصیب بگذارد نمی‌توان به جوانمردی رفتار کرد.
زر بده مردِ سپاهی را تا سر بنهد
و گرش زر ندهی، سر بنهد در عالم
هوش مصنوعی: به یک سرباز پول بپرداز تا بتواند به خوبی خدمت کند، و اگر به او پول ندهی، سرش را در زندگی پایین می‌آورد و روحیه‌اش را از دست می‌دهد.
اِذا شَبِعَ الْکَمِیُّ یَصُولُ بَطشاً
وَ خاوِی الْبَطْنِ یَبْطُشُ بِالفِرارِ
چون دلاور سیر باشد در جنگ سخت می‌کوشد و شکم‌تهی به گریز دلیری می‌نماید.

خوانش ها

حکایت شمارهٔ ۱۴ به خوانش دکتر مریم صمدی
حکایت شمارهٔ ۱۴ به خوانش حمیدرضا محمدی
حکایت شمارهٔ ۱۴ به خوانش محمدرضا خسروی
حکایت شمارهٔ ۱۴ به خوانش علی معدلی
حکایت شمارهٔ ۱۴ به خوانش ابوالفضل حسن زاده
حکایت شمارهٔ ۱۴ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1391/06/28 23:08
ناشناس

غدر باید به عذر تغییر یابد

1394/11/03 14:02
امید مددی

همان غَدر صحیح است. به معنای بی وفایی و خیانت.

1396/12/04 08:03
مجید محمدپور

لشکر بسختی داشتی : بر سپاهیان از لحاظ مالی سخت می گرفت .

غدر. [ غ َ ] (ع مص ) بیوفائی . بیوفائی کردن . نقض عهد و خیانت .

1396/12/04 08:03
مجید محمدپور

اذا شبعَ الکمیُّ . . . : هر گاه مرد دلاور سیر شود سخت حمله می آورد و آن که شکمش خالی است سخت روبفرار می نهد .