گنجور
سعدی شیرازیسعدی

غزل شمارهٔ ۵۲۲

تو هیچ عهد نبستی که عاقبت نشکستی
مرا بر آتش سوزان نشاندی و ننشستی
بنای مهر نمودی که پایدار نمانَد
مرا به بند ببستی خود از کمند بجَستی
دلم شکستی و رفتی خلاف شرط مودّت
به احتیاط رو اکنون که آبگینه شکستی
چراغْ چون تو نباشد به هیچ خانه ولیکن
کس این سرای نبندد در این چنین که تو بستی
گرَم عذاب نمایی به داغ و درد جدایی
شکنجه صبر ندارم بریز خونم و رَستی
بیا که ما سرِ هستی و کبریا و رُعونت
به زیر پای نهادیم و پای بر سر هستی
گرَت به گوشهٔ چشمی نظر بُود به اسیران
دوای درد من اول که بی‌گناه بخستی
هر آن کَست که ببیند روا بود که بگوید
که من بهشت بدیدم به راستی و درستی
گرت کسی بپرستد ملامتش نکنم من
تو هم در آینه بنگر که خویشتن بپرستی
عجب مدار که سعدی به یاد دوست بنالد
که عشق موجب شوق است و خَمر علت مستی
غزل شمارهٔ ۵۲۱: سَلِ المَصانِعَ رَکباً تَهیمُ في الفَلَواتِغزل شمارهٔ ۵۲۳: همه عمر برندارم سر از این خمار مستی

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تو هیچ عهد نبستی که عاقبت نشکستی
مرا بر آتش سوزان نشاندی و ننشستی
هوش مصنوعی: تو هیچ وعده‌ای به من ندادی که در نهایت آن را زیر پا بگذاری. مرا بر آتش سوزانی نشاندی و خودت نرفتی.
بنای مهر نمودی که پایدار نمانَد
مرا به بند ببستی خود از کمند بجَستی
هوش مصنوعی: تو عشق و محبتی بنا کردی که نمی‌تواند دوام بیاورد، و خودت مرا به بند کشیدي، در حالی که خودت از دام رها شدی.
دلم شکستی و رفتی خلاف شرط مودّت
به احتیاط رو اکنون که آبگینه شکستی
هوش مصنوعی: دل من را شکست و رفتی، ولی به وعده دوستی وفا نکردی. حالا که مانند شیشه‌ای شکسته شده‌ای، با احتیاط رفتار کن.
چراغْ چون تو نباشد به هیچ خانه ولیکن
کس این سرای نبندد در این چنین که تو بستی
هوش مصنوعی: وقتی تو در زندگی‌ام نباشی، هیچ چراغی در خانه روشن نیست، اما هیچ کس به این دلشکستگی و سردرگمی که تو باعث شدی، درب این خانه را نمی‌بندد.
گرَم عذاب نمایی به داغ و درد جدایی
شکنجه صبر ندارم بریز خونم و رَستی
هوش مصنوعی: اگر به من عذاب بدهی و با درد جدایی شکنجه‌ام کنی، توان صبر کردن را ندارم. بهتر است خونم را بریزی و از دست من رها شوی.
بیا که ما سرِ هستی و کبریا و رُعونت
به زیر پای نهادیم و پای بر سر هستی
هوش مصنوعی: بیا که ما آنقدر به عظمت و بزرگی تو اعتقاد داریم که همه چیز را به زیر پا گذاشته‌ایم و حتی بر سر هستی قرار گرفته‌ایم.
گرَت به گوشهٔ چشمی نظر بُود به اسیران
دوای درد من اول که بی‌گناه بخستی
هوش مصنوعی: اگر تو با یک نگاه گذرا به من توجه کنی، شاید به درد من به عنوان یک اسیر کمک کنی، دردهایی که ناشی از بی‌گناهی‌ام است.
هر آن کَست که ببیند روا بود که بگوید
که من بهشت بدیدم به راستی و درستی
هر کسی که تو را ببیند، حق دارد که بگوید بهشت را دیده است و این ادعایش درست است.
گرت کسی بپرستد ملامتش نکنم من
تو هم در آینه بنگر که خویشتن بپرستی
هوش مصنوعی: اگر کسی را بپرستی، من او را سرزنش نمی‌کنم. تو هم به آینه نگاه کن و ببین که خودت را می‌پرستی.
عجب مدار که سعدی به یاد دوست بنالد
که عشق موجب شوق است و خَمر علت مستی
هوش مصنوعی: عجب نکن که سعدی به خاطر یاد دوست گله و شکایت می‌کند، زیرا عشق باعث شوق و شور و نشاط می‌شود و شراب نیز دلیل سرخوشی و مستی است.

خوانش ها

غزل ۵۲۲ به خوانش حمیدرضا محمدی
غزل ۵۲۲ به خوانش فروزان درویش زاده
غزل شمارهٔ ۵۲۲ به خوانش عندلیب
غزل شمارهٔ ۵۲۲ به خوانش سعیده تهرانی‌نسب
غزل شمارهٔ ۵۲۲ به خوانش فاطمه زندی
غزل شمارهٔ ۵۲۲ به خوانش نازنین بازیان
غزل شمارهٔ ۵۲۲ به خوانش سهیل قاسمی
غزل شمارهٔ ۵۲۲ به خوانش محسن لیله‌کوهی

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"(ابوعطا) (۰۶:۵۴ - ۰۸:۰۰) نوازندگان: همایون خرم (‎ویولن) خواننده آواز: قوامی (فاخته‌ای)، حسین سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: تو هیچ عهد نبستی که عاقبت نشکستی"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ۵۸۱)
"(همایون) (۰۵:۵۹ - ۰۶:۵۸) نوازندگان: صارمی، منصور (‎سنتور) خواننده آواز: شجریان، محمدرضا سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: تو هیچ عهد نبستی که عاقبت نشکستی"
(آلبوم گلهای تازه » شمارهٔ ۷۱)
"(بیات زند) (۱۴:۴۳ - ۲۶:۱۰) نوازندگان: جلیل شهناز (‎تار) خواننده آواز: محمودی خوانساری سرایندگان اشعار متن برنامه: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: تو هیچ عهد نبستی که عاقبت نشکستی"
(آلبوم برگ سبز » شمارهٔ ۱۷۲)
"(نوا) (۱۵:۵۷ - ۱۶:۵۷) نوازندگان: فرهنگ شریف (‎تار) خواننده آواز: محمودی خوانساری سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: تو هیچ عهد نبستی که عاقبت نشکستی"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ۵۴۰)

حاشیه ها

1393/03/29 19:05
مهدی

باسلام وخسته نباشید
بیت دوم درجایی چنین خواندم
بنای مهر نهادی که پایدار نماند
که البته صحیحتر مینماید
متشکرم

1393/04/18 18:07
علی

استاد محمودی خوانساری به همراه خانم هایده در برنامه گلهای رنگارنگ شماره 540این غزل را به زیبایی هرچه تماتر خوانده اند.

1394/04/06 19:07
کسرا

استاد ایرج ( خواجه امیری ) هم این شعر زیبا رو در برنامه گلها اجرا کرده اند...

1394/04/09 08:07
حسین

استاد حسین خواجه امیری ( ایرج ) با تار استاد جلیل شهناز و همراهی استاد ناصر افتتاح این غزل را به زیبایی تمام در ماهور و در تلویزیون ملی ایران اجرا کرده اند.

1394/04/12 00:07
کسرا

امان از بی وفایی یار...

1394/09/10 14:12
عیسی

درود
"بیا که ما سر هستی و کبریا و رعونت// به زیر پای نهادیم و پای بر سر هستی"
هستی اول اشاره به غرور داره و هستی دوم اشاره به جهان. معنای بیت در اینصورت کاملا مشخص خواهد شد. پیرامون تشریح مبسوطی از این بیت مقاله‌ای از استاد کدکنی وجود داره که در مجله وزین بخارا به طبع رسیده. در اون مقاله درمورد اشتباهاتی که ممکنه حتی بزرگانی همچون استاد مینوی در تفسیر اشعار داشته باشن هم بحث شده.
پی‌نوشت: نمیدونم آیا مدیر محترم قرار هست نسبت به اینکه حواشی شامل "این شعر رو کی خونده و کی بهتر خونده و این بیت رو تقدیم می‌کنم به فلانی" قرار هست اقدامی انجام بدن یا نه. این موضوع در مورد ابیات حافظ بیشتر به چشم میخوره. تا من میام یه بیت رو نگاه کنم و از حواشی اون بیت چیزی بیاموزم، باید حاشیه‌های بی‌محتوایی رو مبنی بر اینکه مثلا پارسال شب چله این بیت برای من فال اومد و یا اینکه این بیت رو تقدیم می‌کنم به همسرم و یا اینکه این بیت رو فلانی با صدای گوشنوازی خونده مرور کنم. این سایت فوق‌العادست اما این نوع حواشی دارن این سایت رو مستهلک و مملو از اسپم می‌کنن.

1395/03/13 03:06
علی

دوست گرامی چه اشکالی دارد که کسانی که اوازی مرتبط با شعر شنیده‌اند، مشخصات آن را (مثل خواننده و شماره برنامه) با دیگران اشتراک بگذارند؟

1395/04/18 10:07
کسرا

اجرای ساز و آواز این شعر در برنامه ی شماره ی 581 گلهای رنگارنگ

1395/08/17 11:11
سیاوش

این شعر فقط با صدای استاد شجریان گلهای تازه 71

1396/03/12 19:06
فرخ مردان

@عیسی:
1-در مورد سعدی خوش شانسیم که اشعارش واضح تر از اونه که خیلی معانی عرفانی بشه بهش داد و گرنه میدیدی که چه تعداد آدما با القاب "دکتر فلانی"، "شمس المشایخ"و... میریختن اظهار فضل.
2- ماها عادت مختصر گویی نداریم. نصفه بعضی کامنتها تعریف و تمجید از دیگرانه(لابد به امید عوض گرفتن!) و یا درباره نکات نامربوطه به اصل شعره . مثل اینکه دیشب با صدای استادx این رو شنیدم و خیلی حال داد و من سه روز بیهوش شدم وغیره. دوستان با صفحه فیس بوکشون اشتباه گرفتند ظاهرا.
3- اتفاقا یاید از گرداننده/گردننده های محترم سایت متشکر باشیم که چنین سعه صدری دارند. از چند کامنتی که از ایشون دیدم متوجه مراتب آشناییشون با شعر فارسی هستم و مسلما مثل شما بعضی کامنت ها باعث انبساط خاطرشون میشه.
ولی باید قبول کرد فضای گفتن آزاد نعمتیه و همیشه میشه نهایتا ازش چیز یاد گرفت.

1397/01/14 16:04
ایرانی

عجب مدار که سعدی به یاد دوست بنالد
که عشق موجب شوق است و خمر علت مستی

1401/11/31 15:01
صدرا بهاری

اجرای خصوصی استاد شجریان بر روی این شعر با وجود کیفیت پایین ضبط بسیار زیباست. به همراه نی نوازی جناب موسوی

1402/03/09 23:06
محمد شاکری

سلام

ارادت

این اجرا رو از کجا میشه بدست آورد؟

1403/08/30 21:10
محمدمتین عبدالهی

سپاس سعدی

1403/10/07 17:01
جلال ارغوانی

روا بود که دل ودیده برتودارم ونبردارم

چوگفته سعدی ازاول به دیده دلم  بنشستی