گنجور

غزل شمارهٔ ۳۷۵

چنان در قید مهرت پای بندم
که گویی آهوی سر در کمندم
گهی بر درد بی درمان بگریم
گهی بر حال بی سامان بخندم
مرا هوشی نماند از عشق و گوشی
که پند هوشمندان کار بندم
مجال صبر تنگ آمد به یک بار
حدیث عشق بر صحرا فکندم
نه مجنونم که دل بردارم از دوست
مده گر عاقلی ای خواجه پندم
چنین صورت نبندد هیچ نقاش
معاذالله من این صورت نبندم
چه جان‌ها در غمت فرسود و تن‌ها
نه تنها من اسیر و مستمندم
تو هم بازآمدی ناچار و ناکام
اگر بازآمدی بخت بلندم
گر آوازم دهی من خفته در گور
برآساید روان دردمندم
سری دارم فدای خاک پایت
گر آسایش رسانی ور گزندم
و گر در رنج سعدی راحت توست
من این بیداد بر خود می‌پسندم

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چنان در قید مهرت پای بندم
که گویی آهوی سر در کمندم
هوش مصنوعی: من به اندازه‌ای در عشق تو گرفتارم که گویی مانند آهو در دام اسیری.
گهی بر درد بی درمان بگریم
گهی بر حال بی سامان بخندم
هوش مصنوعی: گاهی بر درد و رنجی که هیچ درمانی ندارد، اشک می‌ریزم و گاهی به وضعیت نامعقول و آشفته‌ام می‌خندم.
مرا هوشی نماند از عشق و گوشی
که پند هوشمندان کار بندم
هوش مصنوعی: عشق چنان مرا مجذوب کرده که دیگر نه عقل و هوش برایم باقی مانده و نه قدرت شنیدن نصیحت‌های افراد خردمند را دارم.
مجال صبر تنگ آمد به یک بار
حدیث عشق بر صحرا فکندم
هوش مصنوعی: فرصت صبر من تمام شد و یکباره داستان عشق را با صدای بلند در دل صحرا فریاد زدم.
نه مجنونم که دل بردارم از دوست
مده گر عاقلی ای خواجه پندم
هوش مصنوعی: من مجنون نیستم که از دوستی‌ام دست بردارم. اگر تو آدم عاقلی هستی، نصیحتی به من بکن.
چنین صورت نبندد هیچ نقاش
معاذالله من این صورت نبندم
هوش مصنوعی: هیچ نقاشی نمی‌تواند به این زیبایی و کمال چهره‌ای را ترسیم کند؛ من هم هرگز نمی‌توانم چنین چهره‌ای بسازم.
چه جان‌ها در غمت فرسود و تن‌ها
نه تنها من اسیر و مستمندم
هوش مصنوعی: بسیاری از انسان‌ها به خاطر غم تو دچار رنج و افسردگی شده‌اند و تنها من نیستم که تحت فشار و نیاز قرار دارم.
تو هم بازآمدی ناچار و ناکام
اگر بازآمدی بخت بلندم
هوش مصنوعی: تو هم ناچار و بدون موفقیت به سراغ من آمده‌ای، اگر هم به سراغم آمدی، خوشبختی و شانس خوبی برای من به وجود آمده است.
گر آوازم دهی من خفته در گور
برآساید روان دردمندم
هوش مصنوعی: اگر تو به من اجازه دهی تا آواز بخوانم، روح دردمند من که در خواب گور است بیدار خواهد شد.
سری دارم فدای خاک پایت
گر آسایش رسانی ور گزندم
هوش مصنوعی: من حاضر هستم جانم را فدای خاک پای تو کنم، اگر تو به من آرامش ببخشی، حتی اگر در عوض دردی به من برسانی.
و گر در رنج سعدی راحت توست
من این بیداد بر خود می‌پسندم
اگر آسودگی تو در رنج سعدی باشد، من این ظلم را برای خود انتخاب می‌کنم.

خوانش ها

غزل ۳۷۵ به خوانش حمیدرضا محمدی
غزل شمارهٔ ۳۷۵ به خوانش محسن لیله‌کوهی
غزل شمارهٔ ۳۷۵ به خوانش عندلیب
غزل شمارهٔ ۳۷۵ به خوانش سعیده تهرانی‌نسب
غزل شمارهٔ ۳۷۵ به خوانش سهیل قاسمی
غزل شمارهٔ ۳۷۵ به خوانش نازنین بازیان
غزل شمارهٔ ۳۷۵ به خوانش فاطمه زندی
غزل شمارهٔ ۳۷۵ به خوانش حجت الله عباسی

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"دیلمان (آواز دشتی)"
با صدای غلامحسین بنان (آلبوم دیلمان (آثار استاد بنان روی صفحه های گرامافون))
"(چهار گاه) (۱۲:۰۷ - ۱۳:۰۴) نوازندگان: فریدون حافظی (‎تار) خواننده آواز: شجریان، محمدرضا سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: چنان در قید مهرت پای بندم"
(آلبوم یک شاخه گل » شمارهٔ ۴۱۳)
"(دشتی) (۲۲:۳۸ - ۲۵:۱۶) خواننده آواز: بنان، غلامحسین سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: چنان در قید مهرت پای بندم"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ۲۱۷)
"(دشتی) (۲۶:۱۱ - ۲۷:۱۹) خواننده آواز: بنان، غلامحسین سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: نه مجنونم كه دل بر دارم از دوست"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ۲۱۷)
"(دشتی) (۱۰:۳۹ - ۱۳:۰۹) خواننده آواز: بنان، غلامحسین سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: چنان در قید مهرت پای بندم"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ب۲۱۷)
"(دشتی) (۱۴:۰۰ - ۱۵:۰۶) خواننده آواز: بنان، غلامحسین سراینده شعر آواز: سعدی شیرازی (غزل) مطلع شعر آواز: نه مجنونم كه دل بر دارم از دوست"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ب۲۱۷)
"دیلمان (آواز دشتی)"
با صدای محمود کریمی (آلبوم آموزش آواز (ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران) ۲)
"از یاد رفته"
با صدای محمد معتمدی (آلبوم در محاصره)
"دیلمان - اصل"
با صدای سوسن دیهیم (آلبوم دیوانهٔ خدا)
"درخت دوستی - اجرای خصوصی محمدرضا شجریان، پرویز مشکاتیان و محمد موسوی در شور "
با صدای محمدرضا شجریان (آلبوم اجراهای خصوصی)

حاشیه ها

1391/05/13 23:08
مهرزاد

استاد بنان ابیاتی از این غزل زیبا را در تصنیف "کاروان" در نهایت زیبایی اجرا کرده است . روحشان شاد

1392/09/23 23:11
ایمان

استاد محمد معتمدی نیز چند بیت از این غزل را به زیبایی خوانده اند

1393/01/15 13:04
محسن

در بیت " نه مجنونم که دل بردارم از دوست " فکر کنم مصراع دوم اینگونه باشه: " مده گر عاقلی بیهوده پندم "

1393/09/27 01:11
حدیث

"مجال صبر تنگ آمد به یکبار "

1394/03/24 12:05
فرشید

بسیار زیبا وتعبیر هرفرد از کلام سعدی ب درونیات ان فرد میباشد

1395/01/01 14:04

گهی بر درد بی درمان بگریم
گهی بر حال بی سامان بخندم
خیلی قشنگ این قسمت

1395/03/27 13:05
کسرا

اجرای ساز و آواز این شعر توسط هنرمندان گلها و با صدای استاد شجریان در برنامه شماره ی 413 یک شاخه گل

1395/10/22 02:12
۷

پیوند به وبگاه بیرونی
محمدرضا شجریان

1396/05/29 06:07
نرگس

توسط بانو پریسا نیز به زیبایی اجرا شده است .

1396/06/28 21:08
عبدالحمید

بنظر اینجانب هم نظر اقا محسن درست بوده و عبارت بیهوده بهتر است جایگزین«ای خواجه»شود،ضمن آنکه خواجه ای متهم به بی عقلی یا کم عقلی نمیشود.

1396/11/22 10:01
مصطفی س ل

این شعرو استاد بنان به زیبایی هرچه تمام تر خوندن.
وهمون جوری که این دوست عزیز فرمودن.خوندن مده گر عاقلی بیهوده پندم.
و ظاهرا همین هم درست باشه.چون آوازی که بنان خوندن در گوشه دیلمان در آواز دشتی هستش. که این گوشه رو بنان از استاد صبا آموخته. تو رویف آوازی جناب محمود کریمی هم ایشون همین جور خودن مده گر عاقلی بیهوده پندم. که از نظر وزن و آهنگ هم سالم تره

1397/02/22 08:04
سیدجواد روحانی

سلام خدمت دوستان در کنار صدای جاودان و ماندگار استاد بی بدیل بنان از آهنگ فوق العاده استاد محجوبی هم نمی توان به راحتی گذشت.

1397/08/17 16:11
احسان

اتفاقاً به نظر میاد خواجه با عبارت گر عاقلی یک نوع تضاد رو بیان می کنه جناب سعدی می خوان بگن ای خواجه (کنایه از عاقل) اگر واقعاً عاقلی من را پند نده.
البته از لحاظ زیبایی با توجه به فاصله چند قرن طبع همون کلمه بیهوده رو بیشتر می پسنده.

1399/03/14 00:06
سامان

نه مجنونم که دل بردارم از دوست مده گر عاقلی بیهوده پندم
مجنون را پند میدادند که دل از عشق لیلی بردارد و خبر ازدواجش را برای او بردند ولی او پندهای بیهوده را گوش نمیکرد و حتی قصد کشتن فرد صاحب خبر ازدواج را کرد..به این ترتیب این بیت باید اینگونه خوانده شود: نه مجنونم!!؟که دل بردارم از دوست !!؟ یعنی آیا مگر مجنون نیستم و دل از دوست بر خواهم داشت؟ که به معنای و است...یعنی من مثل مجنونم و دل از دوست بر نخواهم داشت...اگر اینطور نخوانیم بر خلاف داستان مجنون است و میگوید دیوانه نیستم که دل از دوست بردارم که کاملا اشتباه است و فرد عاقل دست از جنون عشق بر میدارد...

1400/01/31 12:03
سعید ب

در بیت نه مجنونم‌که‌دل بردارم از دوست
کلمه مجنون در معنای لغوی به معنای دیوانه به کار رفته و یعنی اینکه دیوانه نیستم که دل از دوست بردارم و به نظر میرسد که اشاره ای به مجنون عاشق لیلی ندارد

1401/09/19 14:12
میثم شهزاده

اگر باز آمدی بخت بلندم .. 

سعدی حرف دلی رو که بلد نیستیم به زبان محاوره بیان کنیم رو به صورت نظم در اورده و گفته . واقعا یه شاعر کامل و دوست داشتنی هست.و با وجودش وقتی نمیمونه به دیگر شعرا پرداخت .(ضمن احترام به مولانا و حافظ و دیگر بزرگان)

به قول خودش چون تو دارم همه دارم دگرم هیچ نباید

1402/10/28 18:12
بیقرار

 بداهه با مطلعی از استاد سخن ، سعدی جان

« چنان در قید مهرت پایبندم 
که گویی آهویی سر در کمندم »

به دامت کرده ای دل را گرفتار 
نپرسیدی ز حالم ، چون و چندم

گهی در شوق وصلم ، گه به هجران
نمی دانم  بگریم یا بخندم ؟؟!!

ز عشقت آتشی در سینه دارم 
در این آتش تو گویی چون سپندم

بر آن لعل و لبت خو کرده ام من 
نیاید لعل دیگر در پسندم

شکستی عهد آن دوران دیرین 
بر آنم تا دگر بارش ببندم

تو باشی گل کند اندیشه ای پاک 
نباشی تیره ام ، تارم ، نژندم

تو در اندیشه ام خوش کرده ای جا 
چه فرقی می کند مَروَم ، مَرَندم ؟

اگر میدان دهی بر عاشقی زار 
بتازانم در این میدان سمندم

سفر کردی فراموشت کند دل ؟
مبادم دل به مه رویی ببندم

سخن کوته کنم ای ماه مه رو‌
که با عشقت همیشه سربلندم

قرارم رفت و اینک بیقرارم 
ولی دل از دلارامم نکندم

#رضارضایی « بیقرار »

1403/10/05 11:01
جلال ارغوانی

 

غم عشق گل  رویت پذیرم

و شعر سعدی خوشگو پسندم