اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
توانگران که به جنب سرای درویشند
مروت است که هر وقت از او بیندیشند
هوش مصنوعی: ثروتمندان که در کنار خانه‌ی درویش زندگی می‌کنند، باید با نیک‌خواهی و احترام به او فکر کنند و به او اهمیت دهند.
تو ای توانگر حُسن، از غنای درویشان
خبر نداری اگر خسته‌اند و گر ریشند
هوش مصنوعی: ای تو که زیبایی و ثروت و توانگری، از حال درویشان و بی‌نوایان بی‌خبری. شاید آنها خسته هستند یا زخم‌های عمیقی دارند، ولی تو از دردشان بی‌اطلاع هستی.
تو را چه غم که یکی در غمت به جان آید
که دوستان تو چندان که می‌کشی بیشند
هوش مصنوعی: تو نگران نباش که یکی از بابت غم تو ناراحت شود، چون دوستانت آنقدر که تو رنج می‌کشی، آنها هم غم و اندوه دارند و این موضوع برایشان عادی شده است.
مرا به علت بیگانگی ز خویش مران
که دوستان وفادار بهتر از خویشند
هوش مصنوعی: مرا به خاطر اینکه از خودم دور افتاده‌ام تنها نگذار، چون دوستان وفادار از انسان خودی بهترند.
غلام همت رندان و پاکبازانم
که از محبت با دوست، دشمن خویشند
هوش مصنوعی: من خدمتگزار اراده و همت رندان و انسان‌های پاکی هستم که در عشق به دوستان خود، حتی با دشمنانشان نیز برمی‌خیزند.
هر آینه لب شیرین جواب تلخ دهد
چنان که صاحب نوشند ضارب نیشند
هوش مصنوعی: هر بار که کسی با کلام شیرینش به سوالی پاسخ می‌دهد، ممکن است آن پاسخ به دلایل مختلف تلخ و نامطلوب باشد، به طوری که نتیجه‌ای تلخ از خود به جای بگذارد. در واقع، گاهی اوقات جواب‌های زیبا و دلپذیر می‌توانند حاوی واقعیت‌هایی ناگوار و دردناک باشند.
تو عاشقان مسلم ندیده‌ای سعدی
که تیغ بر سر و سر بنده‌وار در پیشند
هوش مصنوعی: تو عاشقان واقعی را تا به حال ندیده‌ای سعدی، که سر خود را زیر تیغ گذاشته و همچنان با فروتنی در برابر عشق ایستاده‌اند.
نه چون منند و تو؛ مسکین، حریص، کوته‌دست
که ترک هر دو جهان گفته‌اند و درویشند
هوش مصنوعی: این ابیات به تفاوت‌های انسانی اشاره دارد. گوینده به کسانی که در پرخوری و دنیاطلبی گرفتار هستند، انتقاد می‌کند و به آنها می‌گوید که این نوع زندگی را ترک کرده و از دنیای مادی دوری کنند. او خود را از این صفات منفی دور می‌داند و بر ساده‌زیستی و استقلال خود تأکید می‌کند. در واقع، او به این نکته می‌پردازد که عمیق‌تر از ظواهر زندگی باید به معنای واقعی آن پی برد.
حاشیه ها
1387/09/12 06:12
محمود یوسفی
با سلام
بیت دوم شعر را استاد کریمی در ردیف اوازی خویش بجای مروت از کلمه ضرورت استفاده کرده است .می خواستم بدانم چرا این دوگانگی بوجود امد.
متشکرم
1395/05/02 06:08
امین پیام
در ردیف آوازی استاد دوامی نیز این گونه است. ظاهرا در نسخه دیگری از غزلیات به جای مروت، ضرورت آمده است.
1395/09/23 23:11
معین گلابی
درود.در ردیفِ سازیِ سنتورِ صبا،تالیف پایور نیز،واژه ی "ضرورت" در کمانکی،روبروی "مروت" آمده است.
1395/10/27 13:12
سجاد عباباف
استاد ادیب خوانساری نیز این غزل را در آواز ماهور خوانده اند. ایشان هم کلمه ضرورت را بکار برده اند
در حاشیهٔ تصحیح فروغی «ضرورت» را بدل «مروت» در مصرع دوم بیت اول آورده و این نشان می‌دهد که در بعضی نسخ ضرورت آمده.
به نظرم این صحیح‌تره
تو عاشقان مسلح ندیده ای سعدی
که تیغ بر کف و سربنده وار در پیشند
به نظرم مروت بهتره از ضرورت
تازه به جای هروقت ازو بیندیشند هم من شنیده ام که میگن یکدم ارو بیندیشند
اما در هر حال به نظرم شعر بسبار عاشقانه ای است که در دستگاه همایون در ردیف اساتید موسیقی سنتی ایران خوانده شده، از این جهت که دستگاه همایون رو دستگاه عشاق می نامند و بسیار رازآلود و محزون است و این شعر عجیب باهاش همخوانی داره
1399/05/15 20:08
Omid Hass
با درود
در بیت دوم
تو ای توانگر حسن از عنای درویشان
خبر نداری اگر نازکند و گر ریشند
صحیح است
عنا به معنی رنج و محنت به جای غنا که با مضمون بیت همخوانی ندارد
با سپاس
1403/08/16 16:11
نوید احمدپور
درود کاملاً درست است،میخواستم این مورد رو گوشزد کنم که شما مرقوم فرموده بودید
1403/10/27 01:12
جلال ارغوانی
هزار ملک سخن اگر چه شد سعدی
هزار هزار چواوزغمزه ات جگر ریشند
سعدی