گنجور

بخش ۱۳ - حکایت

کسی گفت حجاج خون‌خواره‌ای است
دلش همچو سنگ سیه پاره‌ای است
نترسد همی ز آه و فریاد خلق
خدایا تو بستان از او داد خلق
جهاندیده‌ای پیر دیرینه زاد
جوان را یکی پند پیرانه داد
کز او داد مظلوم مسکین او
بخواهند و از دیگران کین او
تو دست از وی و روزگارش بدار
که خود زیر دستش کند روزگار
نه بیداد از او بهره‌مند آیدم
نه نیز از تو غیبت پسند آیدم
به دوزخ برد مدبری را گناه
که پیمانه پر کرد و دیوان سیاه
دگر کس به غیبت پیش می‌دود
مبادا که تنها به دوزخ رود

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کسی گفت حجاج خون‌خواره‌ای است
دلش همچو سنگ سیه پاره‌ای است
هوش مصنوعی: کسی گفته که حجاج فردی سخت‌دل و بی‌رحم است و قلبش مانند سنگی تیره و سرد است.
نترسد همی ز آه و فریاد خلق
خدایا تو بستان از او داد خلق
هوش مصنوعی: نگران صدای ناله و فریاد مردم نباش، ای خدا، تو از او طلب کن آن حق و حقوقی که مردم از او می‌خواهند.
جهاندیده‌ای پیر دیرینه زاد
جوان را یکی پند پیرانه داد
هوش مصنوعی: مردی با تجربه و سالخورده که در زوایای زندگی دیدگاه‌های زیادی دارد، نصیحتی به جوانی کرد.
کز او داد مظلوم مسکین او
بخواهند و از دیگران کین او
هوش مصنوعی: از او می‌خواهند که نگهبان مظلومان و بیچاره‌ها باشد و انتقام آنها را از دیگران بگیرد.
تو دست از وی و روزگارش بدار
که خود زیر دستش کند روزگار
هوش مصنوعی: تو دیگر از او و دورانش فاصله بگیر، زیرا خود او روزگار را بر خود مسلط خواهد کرد.
نه بیداد از او بهره‌مند آیدم
نه نیز از تو غیبت پسند آیدم
هوش مصنوعی: من نه از ظلم او چیزی به دست می‌آورم و نه از غیبت تو خوشم می‌آید.
به دوزخ برد مدبری را گناه
که پیمانه پر کرد و دیوان سیاه
هوش مصنوعی: مدبر و تدبیر کننده‌ای به خاطر گناهی که مرتکب شده، به دوزخ فرستاده می‌شود، زیرا او به اندازه‌ای اشتباه کرده که پیمانه گناهش پر شده و در نتیجه، عذاب سختی در انتظارش است.
دگر کس به غیبت پیش می‌دود
مبادا که تنها به دوزخ رود
هوش مصنوعی: دیگران در غیاب او به جلو می‌روند تا مبادا او به تنهایی به عذاب دوزخ برود.

خوانش ها

بخش ۱۳ - حکایت به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۱۳ - حکایت به خوانش عندلیب
بخش ۱۳ - حکایت به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1399/02/23 23:04
نگار بهشتی پور

حجاج:‌این حکایت در ترجمه ی رساله قشیریه (ص 234-235) در بدی غیبت به صورت زیر آمده است:‌"کسی گوید اندر نزدیک ابن سیرین (محمد، متوفی 110 ه. ق. که در فقه و حدیث و بخصوص در تعبیر خواب شهرت داشت) شدم، حجاج دا غیبت کردم. ابن سیرین گفت خدای تعالی حاکمی عادل است چنان که از حجاج انصاف ستاند حجاج را نیز انصاف دهد و تو فردا چون خدای را ببینی کمترین گناهی که کرده باشی سخت تر بود بر تو از بزرگترین گناهی که حجاج کرده باشد." همین روایت در احیا علوم الدین (مصر 1306، 116/3) نیز مذکورست (به نقل از: المتنبی و سعدی 166).
دیرینه زاد: کهنسال
بهره مند:‌سودمند، مفید
پیمانه پر کرد:‌پیمانه پر کردن کنایه از سپری کردن عمر پر شدن پیمانه کنایه از رسیدن مرگ است. معنی مصراع این است: که عمر را سپری و نامه ی اعمال خود سیاه کرد.

1399/02/23 23:04
نگار بهشتی پور

مدبر:‌کسی که اعمالش اثر بد کند و بعکس نتیجه دهد. برگشته بخت، بدبخت

1399/03/24 10:05

با سلام اگه میشه در معنی این بیت من رو راهنمایی کنید
کز او داد مظلوم مسکین او
بخواهند و از دیگران کین او

1399/03/24 11:05
nabavar

جالب است که سعدی در جای دیگری غیبت حاکم ظالم را روا میداند:
سه کس را شنیدم که غیبت رواست
وز این درگذشتی چهارم خطاست
یکی پادشاهی ملامت پسند
کز او بر دل خلق بینی گزند
حلال است از او نقل کردن خبر
مگر خلق باشند از او بر حذر