گنجور

بخش ۱۲ - حکایت

مرا در نظامیه ادرار بود
شب و روز تلقین و تکرار بود
مر استاد را گفتم ای پر خرد
فلان یار بر من حسد می‌برد
چو من داد معنی دهم در حدیث
بر آید به هم اندرون خبیث
شنید این سخن پیشوای ادب
به تندی برآشفت و گفت ای عجب!
حسودی پسندت نیامد ز دوست
که معلوم کردت که غیبت نکوست؟
گر او راه دوزخ گرفت از خسی
از این راه دیگر تو در وی رسی

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مرا در نظامیه ادرار بود
شب و روز تلقین و تکرار بود
هوش مصنوعی: من در مدرسه نظامیه همیشه دچار اضطراب و استرس بودم و هر روز مجبور به یادگیری و تکرار مطالب بودم.
مر استاد را گفتم ای پر خرد
فلان یار بر من حسد می‌برد
هوش مصنوعی: به استاد گفتم: ای انسان باهوش، فلان دوست نسبت به من حسادت می‌کند.
چو من داد معنی دهم در حدیث
بر آید به هم اندرون خبیث
هوش مصنوعی: وقتی من معنای واقعی را در داستان بیان کنم، در آنجا چیزهای زشت و ناپسند به نمایش درمی‌آید.
شنید این سخن پیشوای ادب
به تندی برآشفت و گفت ای عجب!
هوش مصنوعی: رهبر فرهنگ و ادب وقتی این حرف را شنید به شدت ناراحت شد و گفت: "این چه حرف عجیبی است!"
حسودی پسندت نیامد ز دوست
که معلوم کردت که غیبت نکوست؟
هوش مصنوعی: حسادت تو به دوستت خوشایند نبود، چون او به تو نشان داد که غیبت کردن خوب نیست.
گر او راه دوزخ گرفت از خسی
از این راه دیگر تو در وی رسی
هوش مصنوعی: اگر او به راهی برود که به جهنم می‌انجامد، تو دیگر از این مسیر نمی‌توانی به او برسی.

خوانش ها

بخش ۱۲ - حکایت به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۱۲ - حکایت به خوانش عندلیب
بخش ۱۲ - حکایت به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1393/09/21 16:12
ناشناس

ادرار = مقرری = بورسیه تحصیلی

1393/11/02 19:02

سلام به زحمتکشان این سایت من یک پروژه در.مورد این شعر دارم و خواستارم تا معنی ابیات و مصراع های آن را به صورت کامل بگذارید بسیار متشکرم
شعر
مرا در نظامیه ادرار بود. شب و روز تلقین و تکرار بود....

1395/04/01 06:07
کینگو

ادرار در لغت عرب به معنای فراوان دوشیدن شیر شتر است ولی در اینجا همان معنی بورس میدهد ( برخی گفته اند بورسیه که اشتباه است این دو لغت را نباید به جای هم به کار برد) نظامیه هم نام مدارسی بود که نظام الملک طوسی در چندین شهر ساخته بود که همه آنها را به مناسبت لقب وی نظامیه می گفتند.تلقین به درسی می گفتند که معلم به شاگرد می داد و وقتی شاگرد آن را روان می کرد به آن تکرار می گفتند ....یک جا دوستمان نوشته اند امیدوارم مورد پسند اساتید قرار بگیرد ولی دوست عزیز استاد لغت فارسی است و صحیح نیست اساتید بنویسیم باید استادان یا استادها نوشت.

1397/01/28 04:03
محمد صادق زادبوم

نظر دکتر دینانی در این ویدیو بیان میکند که ادرار از ادر می آید که منظور تسلسل است.
پیوند به وبگاه بیرونی
پس میشود گفت منظور سعدی این بوده که دائما به نظامیه میرفتم و وابستگی ای به آنجا داشتم.

1397/01/07 08:04
اسفندیار نجفی

درود بیکران بر گرداننده‌گان و خواننده‌گان گنجور
"ندانم کجا دیده‌ام در کتاب "که این شعر دارای شش بیت بود و به نظر میاد بیت سوم از قلم افتاده و آن این بود که :
چو من داد معنا دهم در حدیث
برآید به هم اندرون خبیــــــــث

1399/02/23 23:04
نگار بهشتی پور

نظامیه:‌مدرسه ی نظامیه بغداد مخ به کوشش خواجه نظام الملک طوسی وزیر مشهور سلجوقیان در سالهای 457 تا 459 ه.ق. بنا شد و سعدی در آن جا به تحصیل و تکمیل معلومات پرداخته است.
تلقین: در اینجا یعنی آموختن، فهماندن، مطلبی را زبانی گفتن.
تکرار:‌در اینجا یعنی باز گفتن درس.
خسی: پستی،نامردمی.
از شرح دکتر یوسفی

1399/08/27 13:10
مسعود

باسلام آنچه دوست عزیز در مورد ترجمه ی اقای دینانی گذاشتند مورد بحث از طرف اقای لاریجانی واقع شده که ایا ادر کاسا...در شعر حافظ از اداره است یا از همین ادرار و تکرار و عجبا که اقای سروش بر هردو ایراد گرده که اینها گویا از خواب بلند شده اند و مطالعه نکرده در مورد شعر حافظ و ...سخنها میگویند و خود سروش هم معنای درستش را نمیگوید چه است؟!!!
بهر جهت در این شعر مرحوم سعدی همین جا قیامت را به پا کرده و قیامت کرده رحمت الهی بر او باد

1401/11/09 19:02
kamran balani

درود بر اهل معرفت

ادرار بود یعنی در حال تکرار بودن و سعدی می فرمایند مرا در نظامیه مقرری بود که هر ماه تکرار می شد، منظور شهریه داشتن است

1402/06/01 05:09
حمیدرضا ابراهیم زاده

 کلمه ادرار بود ؛ بر وزن افعال بود 

باید با واژه حسد بردن مقارنه ای داشته باشد

سرشت ادرار نیکویی است که حسد آور هم هست.

ادرار   . مدرار 

بیشتر به چرخه ای سودمند اشاره دارد.

و یرسل السماء مدرارا....

1402/10/19 12:01
مسعود کلانتری

مدرسه نظامیه از سبیل اولیه که خواجه نظام تاسیس کرد بود، خارج شده بود.

تحولات سیاسی و اجتماعی زمانه نیز دیگرگون شده بود.

منظور ظاهری سعدی از ادرار در اینجا مقرری و شهریه است اما سعدی قطعا آگاه از معانی واژه ای بوده که به کار برده و در زمان سعدی نیز به بول یا به قول فرنگی ها urine ادرار میگفتند و حضرتش، گوشه چشمی سعدی وار به هزل و طعنه و نقد از واژه ادرار استفاده کرده تا نیشی زده باشد و نوشی حاصل کرده باشد.

1403/04/27 00:06
سامیه

چرا فکر می کنید کنایه زده باشه نظامیه بغداد تا قبل از مغول ها مثل دانشگاه نخبگان بوده 

1403/04/11 23:07
مسعود کلانتری

سلام بر شما

در ابتدای تأسیس نظامیه شور و هیجان علمی زیادی بوجود آمد و تاثیر فراوانی از نظر علمی داشت، از این منظر حق با شماست.

اما همانطور که اشاره کردم نظامیه ها از اهداف اولیه دور شده بودند.

به طور مثال به شدت به اختلافات مذهبی دامن می‌زدند و بر حقانیت مذهب شافعی تاکید داشتند.

یا از نظر فکری، به شدت تحت تاثیر افکار اشعری بودند و مجالی برای فلسفه و سایر نحل فکری قائل نبودند که ریاست غزالی در دوره ای شاهدی بر این ماجراست.

البته بحث مفصلی در این زمینه وجود داره که مجال و حالی دیگه طلب می‌کنه.

به طور کلی  با احترام به همه عقاید، نظرم این هست که سعدی گوشه چشمی به این انحطاط داشته.

1402/11/18 12:02
ali barani

سلام . ادر کاسا یعنی جام و پیاله را بگردان در مجلس و به همه تعارف کن تا بنوشند. 

ادرار هم به درستی دوستان اشاره کردند که به معنی مقرری و جیره ماهیانه است.

1403/08/09 01:11
محمدآصف جوادی

ادر و ادرار از دور و دوران گرفته شده‌است. سعدی که می‌فرماید: "مرا در نظامیه ادرار بود" یعنی شهریه و مستمری بود که در بازه زمانی مشخص ( مثلاً ماهانه) تکرار می‌شده است. چنان‌که حافظ به ساقی می‌گوید: "...ادر کأساً و ناولها" یعنی در جمع و در بزم دوستان، دور بزن و پیمانه‌ها را پرکن. اکتفا به یک‌بار نکن.