گنجور

بخش ۱۴ - گفتار در صبر بر ناتوانی به امید بهی

کمال است در نفس مرد کریم
گرش زر نباشد چه نقصان و بیم؟
مپندار اگر سفله قارون شود
که طبع لئیمش دگرگون شود
وگر درنیابد کرم‌پیشه، نان
نهادش توانگر بود همچنان
مروت زمین است و سرمایه زرع
بده کاصل خالی نماند ز فرع
خدایی که از خاک مردم کند
عجب باشد ار مردمی گم کند
ز نعمت نهادن بلندی مجوی
که ناخوش کند آب استاده بوی
به بخشندگی کوش کآب روان
به سیلش مدد می‌رسد ز آسمان
گر از جاه و دولت بیفتد لئیم
دگر باره نادر شود مستقیم
وگر قیمتی گوهری غم مدار
که ضایع نگرداندت روزگار
کلوخ ار چه افتاده بینی به راه
نبینی که در وی کند کس نگاه
و گر خردهٔ زر ز دندانْ گاز
بیفتد، به شمعش بجویند باز
به در می‌کنند آبگینه ز سنگ
کجا ماند آیینه در زیر زنگ؟
هنر باید و فضل و دین و کمال
که گاه آید و گه رود جاه و مال

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کمال است در نفس مرد کریم
گرش زر نباشد چه نقصان و بیم؟
هوش مصنوعی: کمال شخصیت یک مرد بزرگ و با افتخار در درون اوست. حتی اگر او ثروت نداشته باشد، هیچ کمبود یا ترسی وجود ندارد.
مپندار اگر سفله قارون شود
که طبع لئیمش دگرگون شود
هوش مصنوعی: نگذارید خیال کنید که اگر کسی از قشر پایین جامعه به مقام بالایی برسد، طبیعت اخلاقی و شخصیت او تغییر می‌کند و بهتر می‌شود.
وگر درنیابد کرم‌پیشه، نان
نهادش توانگر بود همچنان
هوش مصنوعی: اگر کسی که به درستی رفتار کند و مهربان باشد، نتواند به آنچه که خواست دارد برسد، باز هم او در خورش زندگی خود، با ثروت و آسایش خواهد بود.
مروت زمین است و سرمایه زرع
بده کاصل خالی نماند ز فرع
هوش مصنوعی: مروت و جوانمردی مانند زمین است و باید به نیکی عمل کنیم تا محصولی بروی و جایی خالی نماند.
خدایی که از خاک مردم کند
عجب باشد ار مردمی گم کند
هوش مصنوعی: خدایی که از خاک انسان‌ها آفریده، شگفت‌انگیز است اگر انسانی را گم کند.
ز نعمت نهادن بلندی مجوی
که ناخوش کند آب استاده بوی
هوش مصنوعی: از نعمت‌ها و چیزهای خوب، مقام و بلندای زندگی را جستجو نکن، زیرا این اقبال گاهی باعث می‌شود که بوی ناگواری پدید آید.
به بخشندگی کوش کآب روان
به سیلش مدد می‌رسد ز آسمان
هوش مصنوعی: به سخاوت و بخشش تلاش کن، چون همان‌طور که آب جاری از آسمان به سیل می‌رسد، کمک و نعمت به بخشنده نیز خواهد رسید.
گر از جاه و دولت بیفتد لئیم
دگر باره نادر شود مستقیم
هوش مصنوعی: اگر شخصی که ذاتاً پست و حقیر است، از مقام و منزلتش بیفتد، دیگر نمی‌تواند به سمت کمال و راست‌گویی برگردد.
وگر قیمتی گوهری غم مدار
که ضایع نگرداندت روزگار
هوش مصنوعی: اگر چیزی ارزشمند دارید، نگران از دست دادن آن نباشید؛ زیرا زمان نمی‌تواند آن ارزش را از بین ببرد.
کلوخ ار چه افتاده بینی به راه
نبینی که در وی کند کس نگاه
هوش مصنوعی: اگر در مسیر خود سنگی ببینی، نمی‌توانی بر روی آن تمرکز کنی و به آن نگاه کنی، زیرا باید به راهت ادامه دهی.
و گر خردهٔ زر ز دندانْ گاز
بیفتد، به شمعش بجویند باز
هوش مصنوعی: اگر ذره‌ای از طلا از دندان بیفتد، دوباره به دنبال نور شمع می‌گردند.
به در می‌کنند آبگینه ز سنگ
کجا ماند آیینه در زیر زنگ؟
هوش مصنوعی: آبگینه (شیشه) را با سنگ می‌سازند، اما آیا می‌توان انتظار داشت که آینه در زیر زنگ (زنگار) باقی بماند؟ این نشان می‌دهد که هر چیزی باید در شرایط مناسب خود رشد کند و اگر در شرایط نادرست قرار گیرد، آسیب خواهد دید.
هنر باید و فضل و دین و کمال
که گاه آید و گه رود جاه و مال
هوش مصنوعی: هنر، فضیلت، دین و کمال اهمیت دارند، چرا که افتخار و ثروت ممکن است گاهی به کسی برسد و گاهی هم از او دور شود.

خوانش ها

بخش ۱۴ - گفتار در صبر بر ناتوانی به امید بهی به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۱۴ - گفتار در صبر بر ناتوانی به امید بهی به خوانش عندلیب
بخش ۱۴ - گفتار در صبر بر ناتوانی به امید بهی به خوانش فاطمه زندی
بخش ۱۴ - گفتار در صبر بر ناتوانی به امید بهی به خوانش امیر اثنی عشری

حاشیه ها

1392/02/15 04:05
مینا

سفله به ملنی پست و فرومایه و ناقابل و ناجوانمرد است

1392/02/15 05:05
مینا

معنی

1393/12/03 19:03
رضا

کمال است در نفس مرد کریم
گرش زر نباشد چه نقصان و بیم؟

1395/03/08 19:06
بهرام شاگرد سعدی و فردوسی

انصافا عالی بود.