گنجور
سعدی شیرازیسعدی

بخش ۲۴ - حکایت پروانه و صدق محبت او

کسی گفت پروانه را کای حقیر
برو دوستی در خور خویش گیر
رهی رو که بینی طریق رجا
تو و مهر شمع از کجا تا کجا؟
سمندر نه‌ای گرد آتش مگرد
که مردانگی باید آنگه نبرد
ز خورشید پنهان شود موش کور
که جهل است با آهنین پنجه زور
کسی را که دانی که خصم تو اوست
نه از عقل باشد گرفتن به دوست
تو را کس نگوید نکو می‌کنی
که جان در سر کار او می‌کنی
گدایی که از پادشه خواست دخت
قفا خورد و سودای بیهوده پخت
کجا در حساب آرد او چون تو دوست
که روی ملوک و سلاطین در اوست؟
مپندار کاو در چنان مجلسی
مدارا کند با چو تو مفلسی
وگر با همه خلق نرمی کند
تو بیچاره‌ای با تو گرمی کند
نگه کن که پروانهٔ سوزناک
چه گفت، ای عجب گر بسوزم چه باک؟
مرا چون خلیل آتشی در دل است
که پنداری این شعله بر من گل است
نه دل دامن دلستان می‌کشد
که مهرش گریبان جان می‌کشد
نه خود را بر آتش به خود می‌زنم
که زنجیر شوق است در گردنم
مرا همچنان دور بودم که سوخت
نه این دم که آتش به من در فروخت
نه آن می‌کند یار در شاهدی
که با او توان گفتن از زاهدی
که عیبم کند بر تولای دوست؟
که من راضیم کشته در پای دوست
مرا بر تلف حرص دانی چراست؟
چو او هست اگر من نباشم رواست
بسوزم که یار پسندیده اوست
که در وی سرایت کند سوز دوست
مرا چند گویی که در خورد خویش
حریفی به دست آر همدرد خویش
بدان ماند اندرز شوریده حال
که گویی به کژدم گزیده منال
کسی را نصیحت مگو ای شگفت
که دانی که در وی نخواهد گرفت
ز کف رفته بیچاره‌ای را لگام
نگویند کآهسته ران ای غلام
چه نغز آمد این نکته در سندباد
که عشق آتش است ای پسر پند، باد
به باد آتش تیز برتر شود
پلنگ از زدن کینه ور تر شود
چو نیکت بدیدم بدی می‌کنی
که رویم فرا چون خودی می‌کنی
ز خود بهتری جوی و فرصت شمار
که با چون خودی گم کنی روزگار
پی چون خودی خودپرستان روند
به کوی خطرناک مستان روند
من اول که این کار سر داشتم
دل از سر به یک بار برداشتم
سر انداز در عاشقی صادق است
که بدزهره بر خویشتن عاشق است
اجل ناگهی در کمینم کشد
همان به که آن نازنینم کشد
چو بی شک نبشته‌ست بر سر هلاک
به دست دلارام خوشتر هلاک
نه روزی به بیچارگی جان دهی؟
همان به که در پای جانان دهی
بخش ۲۳ - حکایت: شکر لب جوانی نی آموختیبخش ۲۵ - مخاطبه شمع و پروانه: شبی یاد دارم که چشمم نخفت

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

خوانش ها

بخش ۲۴ - حکایت پروانه و صدق محبت او به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۲۴ - حکایت پروانه و صدق محبت او به خوانش عندلیب
بخش ۲۴ - حکایت پروانه و صدق محبت او به خوانش فاطمه زندی
بخش ۲۴ - حکایت پروانه و صدق محبت او به خوانش امیر اثنی عشری

حاشیه ها

1389/12/17 14:03
هانیه

با عرض سلام و سپاس
به نظر می آید در بیت دوم، مصرع اول، رجا درست باشد
رهی رو که بینی طریق رجا
تو و مهر شمع از کجا تا کجا؟

1390/01/02 11:04
آرمین

سلام
با تشکر بسیار از شما عزیزان
فکر می کنم در بیت چهارم کلمه ی "روز" نابجا باشد
چرا که قافیه ی مصراع اول "کور" است.

1390/12/05 10:03
ریحانه

درود
سپاس از این همه تلاش و گذاشتن این شعر اینجا
آرمین جان در بیت چهارم واژه زور درست است، هانیه جان شما درست میگویی رجا درست است،شاید اشتباه تایپی باشد.

1396/03/27 16:05
نریمان

با آرزوی تندرستی همگان
ریحانه بانو بدرستی تصحیح هر دو مورد را ذکر کردند بعد تذکر بجا، فقط چرا اشتباه تایپی را اصلاح نکردند حدسم هجمه نظرات کاربران و حجم کاری زیاد می باشد، که باز هم، دست مریزاد

1396/03/27 16:05
نریمان

ولی الان متوجه بازه زمانی شش ساله از درج دو نظر شد که دلیلی بر بی توجهی و کم لطفی دوستان می باشد.

1396/07/16 21:10
پ زوم

بیت اول و چهارم رو اصلاح کنید لطفا
رجا+زور

1397/06/15 00:09
حسین بدری

باسلام و سپاس از زحمات مسؤولین سایت وزین گنجور
بدون ارجاع به هیچ سند بنظر در مصرع دوم بیت بیست وسوم (آهسته رو) صحیح باشد

1397/06/15 10:09
محسن ، ۲

بیت 23:
ز کف رفته بیچاره‌ای را لگام
نگویند کآهسته ”ران“ ای غلام
در دکلمه درست تلفظ شده است

1402/02/14 03:05
سفید

 

بسیار زیبا...

 

مرا همچنان دور بودم که سوخت... 

نه این دم که آتش به من در فروخت...