سعدیبخش ۲۱ - حکایت صاحب نظر پارسا
یکی را چو من دل به دست کسی
گرو بود و می‌برد خواری بسی
پس از هوشمندی و فرزانگی
به دف بر زدندش به دیوانگی
ز دشمن جفا بردی از بهر دوست
که تریاک اکبر بود زهر دوست
قفا خوردی از دست یاران خویش
چو مسمار پیشانی آورده پیش
خیالش چنان بر سر آشوب کرد
که بام دماغش لگدکوب کرد
نبودش ز تشنیع یاران خبر
که غرقه ندارد ز باران خبر
کرا پای خاطر بر آمد به سنگ
نیندیشد از شیشهٔ نام و ننگ
شبی دیو خود را پریچهره ساخت
در آغوش آن مرد و بر وی بتاخت
سحرگه مجال نمازش نبود
ز یاران کس آگه ز رازش نبود
به آبی فرو رفت نزدیک بام
بر او بسته سرما دری از رخام
نصیحتگری لومش آغاز کرد
که خود را بکشتی در این آب سرد
ز برنای منصف بر آمد خروش
که ای یار چند از ملامت؟ خموش
مرا پنج روز این پسر دل فریفت
ز مهرش چنانم که نتوان شکیفت
نپرسید باری به خلق خوشم
ببین تا چه بارش به جان می‌کشم
پس آن را که شخصم ز خاک آفرید
به قدرت در او جان پاک آفرید
عجب داری ار بار امرش برم
که دایم به احسان و فضلش درم؟
بخش ۲۰ - حکایت: ثنا گفت بر سعد زنگی کسیبخش ۲۲ - گفتار اندر سماع اهل دل و تقریر حق و باطل آن: اگر مردِ عشقی کمِ خویش گیر
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
یکی را چو من دل به دست کسی
گرو بود و می‌برد خواری بسی
هوش مصنوعی: یک نفر مانند من، دلش به دست کسی سپرده شده و به همین خاطر، سختی‌ها و ذلت‌های زیادی را متحمل می‌شود.
پس از هوشمندی و فرزانگی
به دف بر زدندش به دیوانگی
هوش مصنوعی: پس از اینکه او به فرزانه‌ای و دانایی شناخته شد، دیگران او را به دیوانگی و بی‌خود بودن متهم کردند.
ز دشمن جفا بردی از بهر دوست
که تریاک اکبر بود زهر دوست
هوش مصنوعی: تو به خاطر دوست به من جفا کردی، همانطور که زهر دوستی گاهی تلخ‌تر از تریاک است.
قفا خوردی از دست یاران خویش
چو مسمار پیشانی آورده پیش
هوش مصنوعی: تو از دوستان خود آسیب دیده‌ای، مثل میخی که بر پیشانی زده شده است.
خیالش چنان بر سر آشوب کرد
که بام دماغش لگدکوب کرد
هوش مصنوعی: خیال او به قدری در دل و ذهنش غوغا بپا کرد که تمام وجودش را تحت تأثیر قرار داد و او را آشفته ساخت.
نبودش ز تشنیع یاران خبر
که غرقه ندارد ز باران خبر
هوش مصنوعی: او از سرزنش دوستانش بی‌خبر بود، چون مثل کسی که در باران غرق شده باشد، توجهی به آن ندارد.
کرا پای خاطر بر آمد به سنگ
نیندیشد از شیشهٔ نام و ننگ
هوش مصنوعی: هر کسی که به خاطر خود و آرزوهایش تلاش می‌کند، به راحتی از خطرات و عواقب نامناسبی که ممکن است در این مسیر وجود داشته باشد، چشم‌پوشی می‌کند.
شبی دیو خود را پریچهره ساخت
در آغوش آن مرد و بر وی بتاخت
هوش مصنوعی: در شبی خاص، دیو، خود را به صورت زیبایی در آورد و در آغوش آن مرد قرار گرفت و به او حمله کرد.
سحرگه مجال نمازش نبود
ز یاران کس آگه ز رازش نبود
هوش مصنوعی: در صبح زود، آنقدر مشغولیت و سرگرمی داشت که به نماز نرسید و هیچ‌کس هم از دل‌سوزی او باخبر نبود.
به آبی فرو رفت نزدیک بام
بر او بسته سرما دری از رخام
هوش مصنوعی: آبی از آسمان به زمین افتاد و نزدیک بام، سرما به قدری شدید بود که در را از سنگ مرمر بسته بود.
نصیحتگری لومش آغاز کرد
که خود را بکشتی در این آب سرد
هوش مصنوعی: نصیحتگر به او گفت که خود را در این آب سرد غرق نکن و به معرکه نیفت.
ز برنای منصف بر آمد خروش
که ای یار چند از ملامت؟ خموش
هوش مصنوعی: از طرف منصف صدا بلند شد که ای دوست، چرا اینقدر به سرزنش پردازی؟ سکوت کن.
مرا پنج روز این پسر دل فریفت
ز مهرش چنانم که نتوان شکیفت
هوش مصنوعی: این پسر با محبتش مرا پنج روز فریب داد و حالا آنقدر به او وابسته‌ام که نمی‌توانم به راحتی جدا شوم.
نپرسید باری به خلق خوشم
ببین تا چه بارش به جان می‌کشم
هوش مصنوعی: از دیگران نپرس که آیا من خوشحالم یا نه، زیرا خودم به تنهایی بار سنگینی از مشکلات را تحمل می‌کنم.
پس آن را که شخصم ز خاک آفرید
به قدرت در او جان پاک آفرید
هوش مصنوعی: خداوند از خاک انسان را خلق کرد و به او با قدرت، روح پاکی بخشید.
عجب داری ار بار امرش برم
که دایم به احسان و فضلش درم؟
هوش مصنوعی: عجب نیست اگر من در مقام اجرای خواسته‌اش باشم، زیرا او همیشه با لطف و مهربانی‌اش به من کمک می‌کند.
خوانش ها
بخش ۲۱ - حکایت صاحب نظر پارسا به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۲۱ - حکایت صاحب نظر پارسا به خوانش عندلیب
بخش ۲۱ - حکایت صاحب نظر پارسا به خوانش فاطمه زندی
بخش ۲۱ - حکایت صاحب نظر پارسا به خوانش امیر اثنی عشری
حاشیه ها
1387/08/10 15:11
راد
سحرگه مجال نمازش نبود
ز یاران" کسی" آگه ز رازش نبود
صحیح این بیت در ذیل آمده است:
سحرگه مجال نمازش نبود
ز یاران" کس" آگه ز رازش نبود
که لغت "کس" صحیح است.
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.
1398/08/25 16:10
آلان فتحی
به نظر بنده بیت سه با تریاق معنی میده تا با تریاک. اگر تریاق باشه پارادوکس قشنگی ایجاد میکنه.مطمئنین تریاک درسته؟