گنجور

بخش ۳ - حکایت ابراهیم علیه‌السلام

شنیدم که یک هفته ابن‌السبیل
نیامد به مهمانسرای خلیل
ز فرخنده خویی نخوردی بگاه
مگر بینوایی در آید ز راه
برون رفت و هر جانبی بنگرید
بر اطراف وادی نگه کرد و دید
به تنها یکی در بیابان چو بید
سر و مویش از گرد پیری سپید
به دلداریش مرحبایی بگفت
به رسم کریمان صلایی بگفت
که ای چشمهای مرا مردمک
یکی مردمی کن به نان و نمک
نعم گفت و برجست و برداشت گام
که دانست خلقش، علیه‌السلام
رقیبان مهمانسرای خلیل
به عزت نشاندند پیر ذلیل
بفرمود و ترتیب کردند خوان
نشستند بر هر طرف همگنان
چو بسم الله آغاز کردند جمع
نیامد ز پیرش حدیثی به سمع
چنین گفتش: ای پیر دیرینه روز
چو پیران نمی‌بینمت صدق و سوز
نه شرط است وقتی که روزی خوری
که نام خداوند روزی بری؟
بگفتا نگیرم طریقی به دست
که نشنیدم از پیر آذرپرست
بدانست پیغمبر نیک فال
که گبر است پیر تبه بوده حال
به خواری براندش چو بیگانه دید
که منکر بود پیش پاکان پلید
سروش آمد از کردگار جلیل
به هیبت ملامت کنان کای خلیل
منش داده صد سال روزی و جان
تو را نفرت آمد از او یک زمان
گر او می‌برد پیش آتش سجود
تو وا پس چرا می‌بری دست جود؟

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

خوانش ها

حکایت ابراهیم علیه‌السلام به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۳ - حکایت ابراهیم علیه‌السلام به خوانش عندلیب
بخش ۳ - حکایت ابراهیم علیه‌السلام به خوانش فاطمه زندی
بخش ۳ - حکایت ابراهیم علیه‌السلام به خوانش امیر اثنی عشری

حاشیه ها

1392/09/15 19:12
بهزاد

درود بر شما به فکرم که در یایپ خط آخری اشتباه املایی رخ داده، من در لغت نامه شادروان علی اکبر دهخدا نیز جستجو کردم.
گونه درست شعر چنین است:
گر او می برد سوی آتش سجود
تو واپس چرا میبری دست جود؟

1393/02/07 13:05
امیر طلوعی

نکته ی جالب در یکی از ابیاتِ این شعر ، این است که رقیبان ( که البته با اشتباهِ املائی رقبیان نوشته شده) به معنای دربانان بوده است و نه معایی که ما امروز مستفاد میکنیم و این بنده اول بار این معنا را در گفتارِ تماشاگه راز استاد آهی شنیده بود....

1396/05/11 16:08
۷

همانا الله بر ما منت نهاد و مر او را سپاس که به یک خلیل بسنده کرد.

1398/10/23 16:12

مفهوم بیت 13هم چیه؟

1399/04/04 21:07
میلاد

در پاسخ به نرگس-معنی بیت 13:
پیر مرد جواب داد: به رسم و آدابی که مرشد آتش پرست دستور نداده است، عمل نمی‌کنم.

1400/01/22 12:03
علی عسکری_حامی سرخ

درود بر شما :
بیت هشتم، بجای کلمه"رقیبان" واژه"رفیقان" منطقی تر به نظر میرسد.همانطوریکه در یکی از منابع معتبر نیز این واژه مورد استفاده قرار گرفته است. باسپاس

1401/12/13 06:03
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

من نمی دانم چرا سعدی تعمدا سعی در آتش پرست نشان دادن ایرانیان باستان و زرتشتیان دارد?!

- که نشنیدم از پیرِ آذرپرست(آتش پرست)

- که گبر(زرتشتی) است پیرِ تبه بوده حال  

- که منکر (زرتشتی) بُوَد پیشِ پاکان (خداپرستان) پلید (نجس)

- گر او می بَرَد پیشِ آتش سجود

تهمت و توهینی که سعدی, مولانا و بعضا نظامی گنجوی گاه و بیگاه به زرتشتیان وارد می کنند چندش آور و غیرقابل قبول است. ولی برعکس حافظ و فردوسی تلاش بسیار در نشان دادن و ارزش نهادن به دینِ باستان ایران دارند.

کاش اساتیدِ عظامِ حاضر در اینجا , اظهارِ فضل می کردند!

سپاسگزارم  

1403/08/23 10:10
صاحب مناقب

در کتاب اوستا بخش «آتش نیایش» دقیقا با همان عباراتی که اهورامزدا ستایش و نیایش شده است، آتش نیز مورد ستایش و نیایش قرار گرفته است. در نتیجه آنچه ما امروزه آن را تهمت میشماریم، روزی واقعیت دین زرتشتی بوده است. 

 

1401/12/13 12:03
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

نکته دیگری که در این داستان مشهود است اینست که انسان در طولِ زمان چه پیشرفتی کرده است.

ابراهیم که یکی از پنج پیامبر بزرگ خداست,  پیرمردِ سالخورده ایی را که خود با زور برایِ دلِ خودش به خانه دعوت کرده و سرِ سفره نشانده را بخاطرِ نگفتن یک بسم الله با خواری و خفت آنهم جلو جمعِِ زیادی (رقیبان و همگنان) از خانه یِ خود بیرون می کند!

و یا حضرتِ موسی که یک چوپان مفلوک را برای چگونه دعا کردن و خواندن خدا مورد اهانت و توهین قرار میدهد.

اینان که برگزیدگانِ خدا بودند اینطور رفتار می کردند وای به حالِ مردم عادی!

واقعا ما خیلی خوشانس هستیم که در زمانی به دنیا آمده ایم که بشر فهم و شعورش تکامل یافته است.

1403/08/23 10:10
صاحب مناقب

پیش از آنکه درباره پیامبران الهی اینگونه سخن گوییم باید ببینیم آیا این دو مورد حقیقت دارد یا زاییده گمان روات و شاعران است؟

 

1403/02/07 13:05
Mojtaba Razaq zadeh

چقدر سعدی زیبا سخن و لطیف گو هست. بر خاک پاکش درود.