سعدیبخش ۲۳ - حکایت
یکی را خری در گل افتاده بود
ز سوداش خون در دل افتاده بود
بیابان و باران و سرما و سیل
فرو هشته ظلمت بر آفاق ذیل
همه شب در این غصه تا بامداد
سقط گفت و نفرین و دشنام داد
نه دشمن برست از زبانش نه دوست
نه سلطان که این بوم و بر زآن اوست
قضا را خداوند آن پهن‌دشت
در آن حال‌ِ منکر بر او بر گذشت
شنید این سخن‌های دور از صواب
نه صبر شنیدن، نه روی جواب
ملک شرمگین در حشم بنگریست
که سودای این بر من از بهر چیست؟
یکی گفت شاها به تیغش بزن
که نگذاشت کس را نه دختر نه زن
نگه کرد سلطان عالی محل
خودش در بلا دید و خر در وحل
ببخشود بر حال مسکین مرد
فرو خورد خشم سخن‌های سرد
زرش داد و اسب و قبا پوستین
چه نیکو بوَد مهر در وقت کین
یکی گفتش ای پیر بی‌عقل و هوش
عجب رستی از قتل، گفتا خموش
اگر من بنالیدم از درد خویش
وی انعام فرمود در خورد خویش
بدی را بدی سهل باشد جزا
اگر مردی أَحسِن إلی مَن أساء
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
یکی را خری در گل افتاده بود
ز سوداش خون در دل افتاده بود
هوش مصنوعی: یک نفر اسبی را در گل گیر کرده بود و از نگرانی و ناامیدی، دلش خونین شده بود.
بیابان و باران و سرما و سیل
فرو هشته ظلمت بر آفاق ذیل
هوش مصنوعی: این متن به تصویری از طبیعت و وضعیت جوی اشاره دارد. در آن، بیابان به خاطر باران و سرما تحت تأثیر قرار گرفته و سیل به وجود آمده است. به عبارتی، ظلمت و تاریکی در فضای وسیع نمایان شده است.
همه شب در این غصه تا بامداد
سقط گفت و نفرین و دشنام داد
هوش مصنوعی: او تمام شب را در این اندوه گذراند و تا صبح با ناله و نفرین، شکایت و دشنام می‌داد.
نه دشمن برست از زبانش نه دوست
نه سلطان که این بوم و بر زآن اوست
هوش مصنوعی: نه دشمن از سخنانش پیدا است و نه دوست، نه حتی فرمانروایی که این سرزمین متعلق به اوست.
قضا را خداوند آن پهن‌دشت
در آن حال‌ِ منکر بر او بر گذشت
هوش مصنوعی: خداوند در شرایطی که من با مشکلات مواجه بودم، سرنوشت را به گونه‌ای تغییر داد که به خوبی از آن عبور کردم.
شنید این سخن‌های دور از صواب
نه صبر شنیدن، نه روی جواب
هوش مصنوعی: این سخنان بی‌اساس را شنیدم، نه توانایی تحمل آن را دارم و نه اینکه بخواهم پاسخی بدهم.
ملک شرمگین در حشم بنگریست
که سودای این بر من از بهر چیست؟
هوش مصنوعی: پادشاه با شرم و حیا به زیر دستان خود نگریست و در این فکر بود که چرا چنین آرزویی در دل من وجود دارد؟
یکی گفت شاها به تیغش بزن
که نگذاشت کس را نه دختر نه زن
هوش مصنوعی: یکی از افراد به شاه گفت که با تیغ خود حمله کند، زیرا او اجازه نداد که کسی را، چه دختر و چه زن، از خود دور کند.
نگه کرد سلطان عالی محل
خودش در بلا دید و خر در وحل
هوش مصنوعی: سلطان با دقت به جایگاه رفیع خود نگاه کرد و در میان مشکلات و سختی‌ها، به وضعیت دشواری که مشاهده کرد، پی برد.
ببخشود بر حال مسکین مرد
فرو خورد خشم سخن‌های سرد
هوش مصنوعی: مرد مسکینی که در شرایط سختی به سر می‌برد، با وجود خشم و ناامیدی، به دیگران بخشش می‌کند و خود را تحت فشار قرار نمی‌دهد. او به جای پاسخ به بی‌احترامی‌ها به آرامی برخورد می‌کند و از درک و گذشت بهره می‌گیرد.
زرش داد و اسب و قبا پوستین
چه نیکو بوَد مهر در وقت کین
هوش مصنوعی: در زمان بروز کینه و دشمنی، عشق و محبت به دیگران، ارزش و زیبایی خاصی دارد که می‌تواند از آن مشکلات و سختی‌ها بکاهد. این نشان‌دهنده اهمیت محبت و دوستی در شرایط دشوار است.
یکی گفتش ای پیر بی‌عقل و هوش
عجب رستی از قتل، گفتا خموش
هوش مصنوعی: یکی به فردی که سن و سالی از او گذشته و به نظر می‌رسد از نظر عقل و درایت ضعیف است، می‌گوید: چه جالب است که تو از مرگ نجات پیدا کردی. فرد پاسخ می‌دهد: ساکت باش.
اگر من بنالیدم از درد خویش
وی انعام فرمود در خورد خویش
هوش مصنوعی: اگر من از دردهایم شکایت کنم، او با لطف و بخشش خود، به من پاداش می‌دهد.
بدی را بدی سهل باشد جزا
اگر مردی أَحسِن إلی مَن أساء
هوش مصنوعی: بدی کردن و بدی دیدن کار سختی نیست، اما اگر مردی باشی، باید به کسی که به تو آسیب رسانده، نیکی کنی.
خوانش ها
حکایت به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۲۳ - حکایت به خوانش عندلیب
بخش ۲۳ - حکایت به خوانش فاطمه زندی
بخش ۲۳ - حکایت به خوانش امیر اثنی عشری
حاشیه ها
1397/06/30 21:08
Rasool
دوستان سلام..
سودا در اینجا معنی غم و اندوه میده؟
1397/06/19 11:09
محسن
"سودا" در اینجا یعنی: تندخویی، تندمزاجی، عصبیت
1398/04/10 22:07
kamran balani
در بیت آخر اگر مردی احسن الی من اسا اگر به جای من از ما استفاده گردد ریتم و آهنگ شعر زیباتر به نظر میاد کما اینکه در برخی نسخه ها هم ما اسا آورده شده. البته استاد فروغی من اسا رو ترجیح دادن
1400/11/01 08:02
سید حمیدرضا عباسی
بیت آخر از حدیث شریف نبوی اقتباس شده است که فرمودند:
أحْسِنْ إلی مَن أساءَ إلَیکَ. به کسی که در حقّ تو بدی کرده است، نیکی کن .