سعدیبخش ۴۰ - گفتار اندر حذر از دشمنی که در طاعت آید
گرت خویش دشمن شود دوستدار
ز تلبیسش ایمن مشو زینهار
که گردد درونش به کین تو ریش
چو یاد آیدش مهر پیوند خویش
بد اندیش را لفظ شیرین مبین
که ممکن بود زهر در انگبین
کسی جان از آسیب دشمن ببرد
که مر دوستان را به دشمن شمرد
نگه دارد آن شوخ در کیسه در
که بیند همه خلق را کیسه بر
سپاهی که عاصی شود در امیر
ورا تا توانی به خدمت مگیر
ندانست سالار خود را سپاس
تو را هم ندارد، ز غدرش هراس
به سوگند و عهد استوارش مدار
نگهبان پنهان بر او بر گمار
نو آموز را ریسمان کن دراز
نه بگسل که دیگر نبینیش باز
چو اقلیم دشمن به جنگ و حصار
گرفتی، به زندانیانش سپار
که بندی چو دندان به خون در برد
ز حلقوم بیدادگر خون خورد
چو بر کندی از دست دشمن دیار
رعیت به سامان تر از وی بدار
که گر باز کوبد در کارزار
بر آرند عام از دماغش دمار
وگر شهریان را رسانی گزند
در شهر بر روی دشمن مبند
مگو دشمن تیغ زن بر در است
که انباز دشمن به شهر اندر است
بخش ۳۹ - گفتار اندر ملاطفت با دشمن از روی عاقبت اندیشی: چو شمشیر پیکار برداشتیبخش ۴۱ - گفتار اندر پوشیدن راز خویش: به تدبیر جنگ بد اندیش کوش
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گرت خویش دشمن شود دوستدار
ز تلبیسش ایمن مشو زینهار
هوش مصنوعی: اگر دوستت به دشمنی تبدیل شود، از حقه‌هایش نترس و مراقب باش.
که گردد درونش به کین تو ریش
چو یاد آیدش مهر پیوند خویش
هوش مصنوعی: وقتی یاد محبت و پیوند خویش به دلش می‌افتد، قلبش پر از کینه و حسادت می‌شود.
بد اندیش را لفظ شیرین مبین
که ممکن بود زهر در انگبین
هوش مصنوعی: به کسی که دل و نیت بدی دارد، نباید با سخنان شیرین و خوش بر خورد کرد، زیرا ممکن است آن ظاهر زیبا پنهان کننده‌ی چیزهای تلخ و خطرناک باشد.
کسی جان از آسیب دشمن ببرد
که مر دوستان را به دشمن شمرد
هوش مصنوعی: کسی می‌تواند از خطر دشمن فرار کند که دوستان خود را دشمن بداند و از آن‌ها فاصله بگیرد.
نگه دارد آن شوخ در کیسه در
که بیند همه خلق را کیسه بر
هوش مصنوعی: آن شخص شاداب و بازیگوش، در کیسه‌ای که در دست دارد، همه افرادی را که نگاه می‌کند، در آن کیسه می‌بیند.
سپاهی که عاصی شود در امیر
ورا تا توانی به خدمت مگیر
هوش مصنوعی: اگر سربازی نسبت به فرمانده‌اش سرکش و نافرمان شود، تا جایی که می‌توانی از او در خدمت خود استفاده نکن.
ندانست سالار خود را سپاس
تو را هم ندارد، ز غدرش هراس
هوش مصنوعی: سالار (رئیس یا فرمانده) نمی‌داند که باید سپاسگزار تو باشد و از بدعهدی‌اش ترسی ندارد.
به سوگند و عهد استوارش مدار
نگهبان پنهان بر او بر گمار
هوش مصنوعی: به عهد و پیمان محکم او اعتماد نکن و از مراقبتی که در خفا بر او قرار داده شده، اطمینان حاصل نکن.
نو آموز را ریسمان کن دراز
نه بگسل که دیگر نبینیش باز
هوش مصنوعی: کسی که تازه یاد می‌گیرد، باید به گونه‌ای آموزش داده شود که به آن علم وابسته و متصل بماند، نه اینکه به راحتی از آن جدا شود و دیگر نتواند به یادگیری ادامه دهد.
چو اقلیم دشمن به جنگ و حصار
گرفتی، به زندانیانش سپار
هوش مصنوعی: وقتی که سرزمین دشمن را محاصره کردی و به جنگ پرداختی، اسیران او را به خود او بسپار.
که بندی چو دندان به خون در برد
ز حلقوم بیدادگر خون خورد
هوش مصنوعی: مانند دندانی که با قدرت و خشونت، خون را از حلوق ستمگر می‌مکد.
چو بر کندی از دست دشمن دیار
رعیت به سامان تر از وی بدار
هوش مصنوعی: وقتی از دست دشمن آزاد شوی، زندگی مردم در دیار بهتر و منظم‌تر از قبل خواهد شد.
که گر باز کوبد در کارزار
بر آرند عام از دماغش دمار
هوش مصنوعی: اگر دوباره در میدان جنگ ضربه‌ای به او وارد شود، عموم مردم به شدت از او آسیب می‌بینند و متحمل خسارت می‌شوند.
وگر شهریان را رسانی گزند
در شهر بر روی دشمن مبند
هوش مصنوعی: اگر به مردم شهر آسیبی برسانی، نباید بر روی دشمن در شهر خودت دروازه‌ای بگشایی.
مگو دشمن تیغ زن بر در است
که انباز دشمن به شهر اندر است
هوش مصنوعی: نگو که دشمن با شمشیرش در دروازه ایستاده است، چرا که همراه دشمن در شهر حضور دارد.
خوانش ها
گفتار اندر حذر از دشمنی که در طاعت آید به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۴۰ - گفتار اندر حذر از دشمنی که در طاعت آید به خوانش عندلیب
بخش ۴۰ - گفتار اندر حذر از دشمنی که در طاعت آید به خوانش فاطمه زندی
بخش ۴۰ - گفتار اندر حذر از دشمنی که در طاعت آید به خوانش امیر اثنی عشری
حاشیه ها
1396/02/12 04:05
سیما
خیلی ممنون میشم اگر کسی بیت 4 و 5 رو معنی کنه
1396/02/12 22:05
نادر..
دوست عزیز
ابیات مورد نظر اشاره دارد بر اینکه همواره بهتر است بدترین حالت را در مورد نیت افراد دور و برت "فرض کنی" و بر این اساس تدابیر و احتیاط لازم را به عمل آوری تا گزندی از سوی دشمنان دوست نما به تو نرسد یا گوهرت را جیب بر ها ( که ظاهرشان هیچگاه نشان نمی دهد) نزنند..
1400/07/01 23:10
کوروش
انباز یعنی چی
1400/11/04 14:02
مجتبی شاپور
باسلام. بیت شماره ۱۱ رو کسی از دوستان توضیح میده. متشکرم.
1401/06/06 17:09
یوسف سهرابی
درود
"دندان به خون بردن" کنایه است از تحمل سختی ها و ناملایمات.
چمار بیت: زندانیان و بندیانی که در دوران پادشاه پیشین در رنج و سختی بسر می‌بردند، خود گلوی بیدادگر را خواهند درید.
1403/03/19 09:06
فاطمه زندی
درود
انباز =شریک