گنجور

بخش ۳۲ - حکایت در معنی خاموشی از نصیحت کسی که پند نپذیرد

حکایت کنند از جفاگستری
که فرماندهی داشت بر کشوری
در ایام او روز مردم چو شام
شب از بیم او خواب مردم حرام
همه روز نیکان از او در بلا
به شب دست پاکان از او بر دعا
گروهی بر شیخ آن روزگار
ز دست ستمگر گرستند زار
که ای پیر دانای فرخنده رای
بگوی این جوان را بترس از خدای
بگفتا دریغ آیدم نام دوست
که هر کس نه در خورد پیغام اوست
کسی را که بینی ز حق بر کران
منه با وی، ای خواجه، حق در میان
دریغ است با سفله گفت از علوم
که ضایع شود تخم در شوره بوم
چو در وی نگیرد عدو داندت
برنجد به جان و برنجاندت
تو را عادت، ای پادشه، حق روی است
دل مرد حق گوی از این جا قوی است
نگین خصلتی دارد ای نیکبخت
که در موم گیرد نه در سنگ سخت
عجب نیست گر ظالم از من به جان
برنجد که دزد است و من پاسبان
تو هم پاسبانی به انصاف و داد
که حفظ خدا پاسبان تو باد
تو را نیست منت ز روی قیاس
خداوند را من و فضل و سپاس
که در کار خیرت به خدمت بداشت
نه چون دیگرانت معطل گذاشت
همه کس به میدان کوشش درند
ولی گوی بخشش نه هر کس برند
تو حاصل نکردی به کوشش بهشت
خدا در تو خوی بهشتی بهشت
دلت روشن و وقت مجموع باد
قدم ثابت و پایه مرفوع باد
حیاتت خوش و رفتنت بر صواب
عبادت قبول و دعا مستجاب

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

حکایت کنند از جفاگستری
که فرماندهی داشت بر کشوری
هوش مصنوعی: داستانی از شخصی را نقل می‌کنند که در یک سرزمین به عنوان فرمانده شناخته می‌شود و مردمی را به خاطر رفتار بدش مورد آزار قرار می‌دهد.
در ایام او روز مردم چو شام
شب از بیم او خواب مردم حرام
هوش مصنوعی: در زمان او، مردم در روز مانند شام شب از ترس او خواب راحت نداشتند و به نوعی آرامش از آن‌ها سلب شده بود.
همه روز نیکان از او در بلا
به شب دست پاکان از او بر دعا
هوش مصنوعی: هر روز نیکان به خاطر مشکلات و مصیبت‌ها به او پناه می‌برند و شب‌ها پاکان دست به دعا می‌زنند.
گروهی بر شیخ آن روزگار
ز دست ستمگر گرستند زار
هوش مصنوعی: گروهی از مردم در آن زمان به خاطر ستمی که از سوی ظالم می‌دیدند، به شدت دچار گرسنگی و ناراحتی شدند.
که ای پیر دانای فرخنده رای
بگوی این جوان را بترس از خدای
هوش مصنوعی: ای خردمند و خوشفکر، به این جوان بگو که از خدا بترسد و مراقب باشد.
بگفتا دریغ آیدم نام دوست
که هر کس نه در خورد پیغام اوست
هوش مصنوعی: می‌گوید: افسوس می‌کنم که نام دوست را ببرم؛ زیرا هر کس که شایستگی شنیدن پیام او را ندارد، نمی‌تواند به درستی آن را درک کند.
کسی را که بینی ز حق بر کران
منه با وی، ای خواجه، حق در میان
هوش مصنوعی: اگر کسی را دیدی که از حقیقت دور شده و به افراط می‌پردازد، با او در نیفت. ای آقا، حقیقت را در وسط نگه‌دار و تعادل را حفظ کن.
دریغ است با سفله گفت از علوم
که ضایع شود تخم در شوره بوم
هوش مصنوعی: نمی‌توان با افراد بی‌ارزش دربارهٔ دانش و علوم صحبت کرد؛ زیرا این‌گونه گفتگوها همچون بذرهایی است که در زمین نامناسب و شور نمی‌روید و ضایع می‌شود.
چو در وی نگیرد عدو داندت
برنجد به جان و برنجاندت
هوش مصنوعی: اگر دشمن نتواند تو را در درون خود از بین ببرد، به این فکر می‌افتد که با آزار دادن به جانت، تو را ناراحت کند.
تو را عادت، ای پادشه، حق روی است
دل مرد حق گوی از این جا قوی است
هوش مصنوعی: ای پادشاه، تو به حق عادت کرده‌ای؛ دل مردان حق به او وابسته است و از اینجا قوت و قدرت می‌گیرد.
نگین خصلتی دارد ای نیکبخت
که در موم گیرد نه در سنگ سخت
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که شخصی دارای ویژگی‌هایی است که می‌تواند به راحتی و با نرمی در برابر شرایط نرم و قابل انعطاف واکنش نشان دهد، مانند موم که به راحتی شکل می‌گیرد، اما در برابر سختی‌ها و مشکلات مثل سنگ، مقاوم نیست. به عبارتی دیگر، این فرد انعطاف‌پذیری و توانایی سازگاری با شرایط را دارد، اما ممکن است در برابر چالش‌های جدی و سخت دوام نیاورد.
عجب نیست گر ظالم از من به جان
برنجد که دزد است و من پاسبان
هوش مصنوعی: تعجبی ندارد اگر شخص ظالم از من ناراحت شود، زیرا او دزد است و من وظیفه‌ام محافظت از حق و حقیقت است.
تو هم پاسبانی به انصاف و داد
که حفظ خدا پاسبان تو باد
هوش مصنوعی: تو هم در زندگی با انصاف و عدالت رفتار کن، چرا که اگر تو به راه راست بروی، خداوند هم از تو حمایت خواهد کرد.
تو را نیست منت ز روی قیاس
خداوند را من و فضل و سپاس
هوش مصنوعی: تو نیازی به زحمت برای به دست آوردن محبت و رحمت خدا نداری، زیرا من خودم به خاطر لطف و رحمتی که از او دارم، شکرگزار و سپاسگزارم.
که در کار خیرت به خدمت بداشت
نه چون دیگرانت معطل گذاشت
هوش مصنوعی: در کارهای نیک تو همیشه آماده به خدمت بوده و به عقب نمی‌افتد، برعکس دیگران که در انجام کارها معطل می‌شوند.
همه کس به میدان کوشش درند
ولی گوی بخشش نه هر کس برند
هوش مصنوعی: همه افراد در تلاش و سخت‌کوشی هستند، اما تنها برخی هستند که می‌توانند در کار خیری اقدام کنند و از این میدان موفق بیرون بیایند.
تو حاصل نکردی به کوشش بهشت
خدا در تو خوی بهشتی بهشت
هوش مصنوعی: شما با تلاش و کوشش نتوانستید بهشتی را که خداوند در وجودتان گذاشته، به دست آورید. ویژگی‌های بهشتی در وجود شما وجود دارد.
دلت روشن و وقت مجموع باد
قدم ثابت و پایه مرفوع باد
هوش مصنوعی: دل تو روشن و شاد باشد، زمان مناسب باشد و قدم‌هایت محکم و استوار.
حیاتت خوش و رفتنت بر صواب
عبادت قبول و دعا مستجاب
هوش مصنوعی: زندگیت پر از خوشی و رفتنت به سمت نیروی خوب است. عبادت‌هایت مورد قبول قرار می‌گیرد و دعاهایت مستجاب خواهد شد.

خوانش ها

حکایت در معنی خاموشی از نصیحت کسی که پند نپذیرد به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۳۲ - حکایت در معنی خاموشی از نصیحت کسی که پند نپذیرد به خوانش عندلیب
بخش ۳۲ - حکایت در معنی خاموشی از نصیحت کسی که پند نپذیرد به خوانش فاطمه زندی
بخش ۳۲ - حکایت در معنی خاموشی از نصیحت کسی که پند نپذیرد به خوانش امیر اثنی عشری

حاشیه ها

1392/02/12 00:05
رهام

شوره بوم به معنی شوره زار و زمین بی حاصل