سعدیبخش ۱۵ - اندر معنی عدل و ظلم و ثمرهٔ آن
خبرداری از خسروان عجم
که کردند بر زیردستان ستم؟
نه آن شوکت و پادشایی بماند
نه آن ظلم بر روستایی بماند
خطا بین که بر دست ظالم برفت
جهان ماند و با او مظالم برفت
خنک روز محشر تن دادگر
که در سایهٔ عرش دارد مقر
به قومی که نیکی پسندد خدای
دهد خسروی عادل و نیک رای
چو خواهد که ویران شود عالمی
کند ملک در پنجهٔ ظالمی
سگالند از او نیکمردان حذر
که خشم خدای است بیدادگر
بزرگی از او دان و منت شناس
که زایل شود نعمت ناسپاس
اگر شکر کردی بر این ملک و مال
به مالی و ملکی رسی بی زوال
وگر جور در پادشایی کنی
پس از پادشایی گدایی کنی
حرام است بر پادشه خواب خوش
چو باشد ضعیف از قوی بارکش
میازار عامی به یک خردله
که سلطان شبان است و عامی گله
چو پرخاش بینند و بیداد از او
شبان نیست، گرگ است، فریاد از او
بد انجام رفت و بد اندیشه کرد
که با زیردستان جفا، پیشه کرد
به سختی و سستی بر این بگذرد
بماند بر او سالها نام بد
نخواهی که نفرین کنند از پست
نکو باش تا بد نگوید کست
بخش ۱۴ - حکایت: شبی دود خلق آتشی برفروختبخش ۱۶ - حکایت برادران ظالم و عادل و عاقبت ایشان: شنیدم که در مرزی از باختر
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خبرداری از خسروان عجم
که کردند بر زیردستان ستم؟
هوش مصنوعی: آیا از ظلمی که خسروان عجم بر زیر دستان خود روا داشتند، آگاه هستی؟
نه آن شوکت و پادشایی بماند
نه آن ظلم بر روستایی بماند
هوش مصنوعی: نه آن قدرت و شکوه سلطنت باقی می‌ماند و نه آن ستمی که بر مردم روستا می‌شود.
خطا بین که بر دست ظالم برفت
جهان ماند و با او مظالم برفت
هوش مصنوعی: اشتباه نکن، زیرا زمانی که ظلم و ستم بر انسان حاکم می‌شود، زمان می‌ایستد و فقط ظلم باقی می‌ماند.
خنک روز محشر تن دادگر
که در سایهٔ عرش دارد مقر
هوش مصنوعی: روز قیامت برای آن حق‌پرست خنک و خوشایند است که در سایه عرش خدا جایگاه دارد.
به قومی که نیکی پسندد خدای
دهد خسروی عادل و نیک رای
هوش مصنوعی: برای مردمی که نیکی و خوبی را دوست دارند، خداوند فرمانروایی عادل و خوش‌فکر عطا می‌کند.
چو خواهد که ویران شود عالمی
کند ملک در پنجهٔ ظالمی
هوش مصنوعی: اگر بخواهد که جهانی نابود شود، سلطنت را به دست ظالمی می‌سپارد.
سگالند از او نیکمردان حذر
که خشم خدای است بیدادگر
هوش مصنوعی: مردان خوب از او دوری کنید، زیرا خشم خداوندی است که با بی‌رحمی رفتار می‌کند.
بزرگی از او دان و منت شناس
که زایل شود نعمت ناسپاس
هوش مصنوعی: به بزرگی و عظمت او توجه کن و قدردان نعمت‌هایی که به تو داده شده باش. زیرا نعمت‌ها به دست کسانی که قدر آن‌ها را نمیدانند، از بین می‌روند.
اگر شکر کردی بر این ملک و مال
به مالی و ملکی رسی بی زوال
هوش مصنوعی: اگر بر نعمت‌ها و دارایی‌هایی که داری سپاس‌گزار باشی، به ثروت و قدرتی پایدار دست خواهی یافت.
وگر جور در پادشایی کنی
پس از پادشایی گدایی کنی
هوش مصنوعی: اگر در دوران سلطنت خود ظلم و بی‌عدالتی کنی، بعد از اینکه به قدرت رسیدی، به حالتی نیازمند و زبون خواهی افتاد.
حرام است بر پادشه خواب خوش
چو باشد ضعیف از قوی بارکش
هوش مصنوعی: پادشاه نباید آرامش و خواب راحتی داشته باشد وقتی که در زیر سلطنت او، افراد ضعیف تحت فشار و زحمت هستند و از قوی‌ترها بار می‌کشند.
میازار عامی به یک خردله
که سلطان شبان است و عامی گله
هوش مصنوعی: آزار نده به آدم عادی به خاطر یک چیز کوچک، چون آن فرد ممکن است مانند یک سلطان در میان مردم باشد و شأن و مقامش بیشتر از آنچه به نظر می‌رسد، باشد.
چو پرخاش بینند و بیداد از او
شبان نیست، گرگ است، فریاد از او
هوش مصنوعی: وقتی مردم بی‌عدالتی و ظلم را از کسی ببینند، او دیگر شبان صالحی نیست؛ بلکه مانند گرگی است که باید از او ترسید.
بد انجام رفت و بد اندیشه کرد
که با زیردستان جفا، پیشه کرد
هوش مصنوعی: او بد رفتار کرد و با زیر دستان خویش بد اندیشی و بی‌رحمی نشان داد.
به سختی و سستی بر این بگذرد
بماند بر او سالها نام بد
هوش مصنوعی: اگر کسی در زندگی با دشواری و تنبلی روبه‌رو شود، در نهایت سالها نام نیکی نخواهد داشت و نامش به بدی خواهد ماند.
نخواهی که نفرین کنند از پست
نکو باش تا بد نگوید کست
هوش مصنوعی: اگر نمی‌خواهی که دیگران به تو بد بگویند و نفرینت کنند، باید در کردار و رفتار خود نیکو باشی تا کسی به تو آزار نرساند.
خوانش ها
اندر معنی عدل و ظلم و ثمرهٔ آن به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۱۵ - اندر معنی عدل و ظلم و ثمرهٔ آن به خوانش فرید حامد
بخش ۱۵ - اندر معنی عدل و ظلم و ثمرهٔ آن به خوانش عندلیب
بخش ۱۵ - اندر معنی عدل و ظلم و ثمرهٔ آن به خوانش فاطمه زندی
بخش ۱۵ - اندر معنی عدل و ظلم و ثمرهٔ آن به خوانش امیر اثنی عشری
حاشیه ها
1391/07/15 10:10
سلیمان فرزین
در بیت یازدهم (خَـــــش ) هست و لی بسیاری نمیدانند خش تلفظ منند لطفا نشانهد بگذارید
1401/02/24 06:04
وحید سبزیان‌پور wsabzianpoor@yahoo.com
به قومی که نیکی پسندد خدای
چو خواهد که ویران شود عالمی
دهد خسروی عادل و نیک رای
کند ملک در پنجۀ ظالمی
قَالَ المُوبِذُ لِلمَلکِ: «إنَّ اللهَ إذا أَرَادَ سَعادَةَ عِبَادِهِ، اَختَارَ لَهُم خَیرَ أَهلِ أَرضِهِ.» (جاحظ، 1332، 1/162) و (ماوردی، بیتا: 1/ 288) (موبد به پادشاه گفت: خداوند هرگاه سعادت بندگانش را بخواهد، بهترین اهل زمینش را برای آن‌ها برمی‌گزیند.)
این نقل قول جاحظ از موبد ایرانی نشان می دهد که سعدی بسیاری از مضامین حکمی خود را از ایرانیان باستان گرفته است.