شمارهٔ ۸۵ - در مدح ثقة الملک طاهر بن علی
ثقة الملک خاص و خازن شاه
خواجه طاهر علیک عین الله
به قدوم عزیز لوهاور
مصر کرد و ز مصر بیش به جاه
نور او نور یوسف چاهی است
جاه او نابسوده سایه چاه
صاف فضلش به بذل گشته رهی
چشم شعرش به شرع کرده نگاه
دستهای دراز نهی گران
شده از نهی منکرش کوتاه
میغ دوشا به بازوی و کف او
شیر دوشیده در گلوی گیاه
حبذا آن زمین که عبره کند
موکبش طول و عرض آن به سپاه
نه بدو ظلم را کنند مرح
نه در او قحط را دهند پناه
شیرش ارشیر آسمان باشد
بی اجل جرم او نگیرد راه
کوهش ار کوه کهربا باشد
بی بها طبع او نیابد کاه
شادباش ای چو عدل نوشروان
ذکر عدل تو سجده افواه
دیر زی ای چو سد اسکندر
سد حزم تو حایل بدخواه
عین فضلی و روزگار تراست
بر مراعات خلق وسعت گاه
دور چرخی . . .
در مهمات ملک سرعت ماه
هیچ دعوی نکرده همت تو
کز دو علوی نداشته دو گواه
هیچ منزل نکوفت اختر تو
بر دو نیر نساخته دو سپاه
کسی نگوید که . . .
سعی رفتن . . .
تا به زجر و به فال نیک بود
بر سر راه دیدن روباه
کام کام تو باد در نیکی
کار کار تو باد بر درگاه
قرن عمر تو سی و پنج ولی
سال قرن تو سیصد و پنجاه
شمارهٔ ۸۴ - ظاهرا در مدح سیف الدوله محمود بن ابراهیم سروده شد در هنگامی که بغزو هندوستان بسیجیده بود: شاد باش ای مطاع فتنه نشانشمارهٔ ۸۶ - در مدح علاء الدین اسعد: ای باد صبحدم که ز دم روح پروری
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ثقة الملک خاص و خازن شاه
خواجه طاهر علیک عین الله
هوش مصنوعی: خازن و اعتماد ویژهی پادشاه، خواجه طاهر، بر تو ناظر و نگهبان است و تو مانند چشم خداوند میباشی.
به قدوم عزیز لوهاور
مصر کرد و ز مصر بیش به جاه
هوش مصنوعی: با ورود عزیز لوهاور به مصر، عظمت و شکوه او بیشتر از چیزی بود که از مصر انتظار میرفت.
نور او نور یوسف چاهی است
جاه او نابسوده سایه چاه
هوش مصنوعی: نور او مانند نور یوسف است که از چاه برمیخیزد و مقام او سایهای از چاه نابسودهای است.
صاف فضلش به بذل گشته رهی
چشم شعرش به شرع کرده نگاه
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که او با generosity و بخشندگی خود، مسیر را برای دیگران هموار کرده و نگاهش به شعر به گونهای است که طبق اصول و ارزشهای اخلاقی و قانونی عمل میکند.
دستهای دراز نهی گران
شده از نهی منکرش کوتاه
هوش مصنوعی: دستهای کسانی که در کار نهی از منکر هستند، با وجود تلاشهایشان، دیگر توان و قدرتی برای جلوگیری از wrongdoing ندارند و به نوعی کوتاه آمدهاند.
میغ دوشا به بازوی و کف او
شیر دوشیده در گلوی گیاه
هوش مصنوعی: ابر در بازوی خود، شیر آبی را در گلوی گیاه به دوش کشیده است.
حبذا آن زمین که عبره کند
موکبش طول و عرض آن به سپاه
هوش مصنوعی: ای کاش آن سرزمین که کاروانش اشک بریزد، ابعادش به اندازهی سپاهش باشد.
نه بدو ظلم را کنند مرح
نه در او قحط را دهند پناه
هوش مصنوعی: نه به او ظلم میشود و نه در دوران او کمبودی وجود خواهد داشت.
شیرش ارشیر آسمان باشد
بی اجل جرم او نگیرد راه
هوش مصنوعی: اگر شیر آسمان هم باشد، ولی مرگ به سراغش نیاید، هیچ گناهی نمیتواند به او آسیب برساند.
کوهش ار کوه کهربا باشد
بی بها طبع او نیابد کاه
هوش مصنوعی: اگر کوه او از کهربا ساخته شده باشد، ارزش آن هیچ تاثیری بر طبیعت او نخواهد داشت و او هیچگاه کم نخواهد شد.
شادباش ای چو عدل نوشروان
ذکر عدل تو سجده افواه
هوش مصنوعی: شاد باش ای کسی که مانند نوشروان، صاحب عدل و انصاف هستی. یاد و نام تو باعث سجده و احترام زبانهاست.
دیر زی ای چو سد اسکندر
سد حزم تو حایل بدخواه
هوش مصنوعی: ای شجاع و قوی، همچون سد اسکندر، از موانع و دشمنان دوری کن و خود را در برابر بدخواهان حفظ کن.
عین فضلی و روزگار تراست
بر مراعات خلق وسعت گاه
هوش مصنوعی: شما به من نیکی میکنید و این به خاطر زمان و احوال شماست، زیرا فضای ارتباط با مردم را گسترش میدهید.
دور چرخی . . .
در مهمات ملک سرعت ماه
هوش مصنوعی: در اینجا بیان شده که زمانی که مسائل مهم کشور مورد توجه قرار میگیرد، سرعت عمل و واکنش میتواند به اندازه سرعت ماه باشد. در واقع، به اهمیت و حساسیت موقعیتهای بحرانی اشاره شده و نیاز به اقدام سریع در چنین مواقعی احساس میشود.
هیچ دعوی نکرده همت تو
کز دو علوی نداشته دو گواه
هوش مصنوعی: هیچ ادعایی نکرده که نشان دهد تو از دو نیکوکار بزرگ، گواهی گرفتهای.
هیچ منزل نکوفت اختر تو
بر دو نیر نساخته دو سپاه
هوش مصنوعی: هیچ منزل و شرایطی نتوانسته است بر ستاره تو تأثیر منفی بگذارد و دو نیرو یا سپاه نمیتوانند تو را متوقف کنند.
کسی نگوید که . . .
سعی رفتن . . .
هوش مصنوعی: فردی نباید بگوید که تلاش برای پیشرفت یا تغییر را از دست داده است.
تا به زجر و به فال نیک بود
بر سر راه دیدن روباه
هوش مصنوعی: اگر دیدن روباه به زحمت و بدی تعبیر شود، احتمالاً نشانه خوبی خواهد بود.
کام کام تو باد در نیکی
کار کار تو باد بر درگاه
هوش مصنوعی: زندگیات پر از خوشبختی و خوبی باشد، و کارهایت در درگاه الهی با نیکی و خیر انجام گیرد.
قرن عمر تو سی و پنج ولی
سال قرن تو سیصد و پنجاه
هوش مصنوعی: عمر تو سی و پنج سال است، ولی از نظر تجارب و روزگاری که گذراندهای، انگار سیصد و پنجاه سال زندگی کردهای.