گنجور

شمارهٔ ۸۴ - ظاهرا در مدح سیف الدوله محمود بن ابراهیم سروده شد در هنگامی که بغزو هندوستان بسیجیده بود

شاد باش ای مطاع فتنه نشان
ای ز امن تو خفته فتنه ستان
ای برون تاخته کفایت تو
در عجب آرمیده شیطان
خورده از جام اهتمام تو آب
جگر خشک عالم عطشان
کرده در خشکزار سعی تو سبز
کشت امید کشور یاران
رمه ملک را پس از رستم
مهربان تر نبوده از تو شبان
بر سریرت نشانده گاه وداع
فلک ایدون چو رستم دستان
زین کرامات شایگان که سزد
به تو اقبال مقتدای جهان
علم و طبل و آلت و موکب
عهد و منشور و عهده دیوان
مهد در زیر مهد پیل سبک
اسب بر پشت اسب بار گران
چون دو کوهان دو کوه مرقدکش
چون دو پیکر دو ترک بسته میان
درجها پر نفائس بحرین
تختها پر بدایع امکان
سگ تازی و یوز و باز سپید
درع رومی و خود و تیغ و سنان
نیست بی لهو شکر هیچ دماغ
نیست بی لفظ شکر هیچ زبان
شرق تا غرب نجم دولت تو
نورگسترده بر زمین و زمان
قاف تا قاف چتر حشمت تو
سایه افکنده بر مکین و مکان
ساقی نوش تست دور فلک
دایه شیر تست حکم قران
امر امر تو هر چه خواهی کن
نهی نهی تو هر چه باید دان
لشکر تو چو موج دریااند
سپهی کش چو برز کوه گران
همه با رعد و برق ابر دژم
همه با حفظ و حزم ببر بیان
شهریارا بدره عمری
رایت جوگیان همی بنشان
نقدها را به مهر سلطانی
با زر قلب لوهیان برسان
سور دهلی که کار مرت کرد
قصد والیش بی سر و سامان
چون رسیدی بر آن حصار برآر
بیخ آن را به زور نوک سنان
بر النگی و بر سپاهش دم
آیت کل من علیها فان
تا که در آفتاب و سایه بود
روز شب عقد این گشایش آن
بر جهان آفتاب وار به تاب
حلیه ملک و سایه یزدان
گر نپایند بحر و بر تو بپای
ور نمانند سال و مه تو بمان
سازهای شگرف عمر تو ساز
رازهای شگفت غیب تو دان
دشمنان را به مال تاوان مال
دوستان را به خوان احسان خوان

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاد باش ای مطاع فتنه نشان
ای ز امن تو خفته فتنه ستان
هوش مصنوعی: شاد باش ای کسی که در دل خود فتنه ای داری، تو که در سایه امن خود، فتنه و آشوب پنهان شده است.
ای برون تاخته کفایت تو
در عجب آرمیده شیطان
هوش مصنوعی: تو که با شجاعت و توانایی‌ات، بر دشمنان غلبه می‌کنی، باید بدانی که شیطان به آرامی در انتظار فرصت است تا ضربه‌ای به تو بزند.
خورده از جام اهتمام تو آب
جگر خشک عالم عطشان
هوش مصنوعی: با محبت و توجه تو، گویی جان و دل دنیا در حال تشنگی و نیاز به آب است.
کرده در خشکزار سعی تو سبز
کشت امید کشور یاران
هوش مصنوعی: در بیابان خشک و بی آب و علف، تلاش تو باعث رویش و سبز شدن امید برای کشور دوستان شده است.
رمه ملک را پس از رستم
مهربان تر نبوده از تو شبان
هوش مصنوعی: تو مهربان‌تری نسبت به رستم، چون رمه‌ی پادشاه را پس از او کسی چون تو شبان نمی‌تواند باشد.
بر سریرت نشانده گاه وداع
فلک ایدون چو رستم دستان
هوش مصنوعی: بر سر تو اثری از وداع آسمان هست، همان‌طور که بر رستم دلیر نشانه‌ای از نبرد وجود دارد.
زین کرامات شایگان که سزد
به تو اقبال مقتدای جهان
هوش مصنوعی: به خاطر این ویژگی‌های بزرگ و شایسته، شایسته است که تو، رهبر و پیشوای جهانیان باشی.
علم و طبل و آلت و موکب
عهد و منشور و عهده دیوان
هوش مصنوعی: دانش و نواها و ابزارها و گروه‌های رسمی و قوانین و توافق‌ها و قاعده‌های اداری.
مهد در زیر مهد پیل سبک
اسب بر پشت اسب بار گران
هوش مصنوعی: تحت حمایت و Care یک کودک، در زیر سنگینی و فشار مشکلات زندگی، بار سنگینی بر دوش خود حمل می‌کند. در اینجا، نعمت‌ها و زیبایی‌های زندگی به خوبی قابل مشاهده است، اما در عین حال، چالش‌ها و سختی‌ها نیز وجود دارد که می‌تواند زندگی را دشوار کند.
چون دو کوهان دو کوه مرقدکش
چون دو پیکر دو ترک بسته میان
هوش مصنوعی: دو کوهان مانند دو کوه، آرامش و سکون را به همراه دارند و همانطور که دو بدن در کنار هم قرار می‌گیرند، در اینجا نیز دو شکل به هم پیوسته را نشان می‌دهند.
درجها پر نفائس بحرین
تختها پر بدایع امکان
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و ارزش‌های موجود در دنیای دریایی و طبیعت اشاره دارد. اشاره به جزایر با گنجینه‌های باارزش و تخت‌های زیبایی که در این مکان‌ها وجود دارد، نشان‌دهنده‌ شگفتی‌ها و زیبایی‌های این سرزمین‌هاست. به طور کلی، بیانگر غنای فرهنگی و طبیعی این مناطق می‌باشد.
سگ تازی و یوز و باز سپید
درع رومی و خود و تیغ و سنان
هوش مصنوعی: در این ابیات، اشاره به موجودات و اشیاء خاصی شده است. اشاره به سگ تازی به عنوان یک حیوان وفادار و یوز به عنوان جانوری سریع و چابک، و همچنین باز سپید که نماد تبحر در شکار است. همچنین، درع رومی به معنای زرهی از جنس رومی و تیغ و سنان به عنوان ابزار جنگ، تصاویری از قدرت و زیبایی را به تصویر می‌کشد. در کل، این موارد می‌توانند نمادهایی از شجاعت، قدرت و وفاداری باشند.
نیست بی لهو شکر هیچ دماغ
نیست بی لفظ شکر هیچ زبان
هوش مصنوعی: شادی و لذت بدون شکرگزاری وجود ندارد، و همچنین هیچ زبانی نمی‌تواند بدون بیان شکرگزاری به خوبی عمل کند.
شرق تا غرب نجم دولت تو
نورگسترده بر زمین و زمان
هوش مصنوعی: شرق و غرب، نور و روشنی دولت تو را در همه جا پخش کرده است و این نور بر زمین و زمان تابیده است.
قاف تا قاف چتر حشمت تو
سایه افکنده بر مکین و مکان
هوش مصنوعی: چتر عظمت و بزرگی تو از قاف تا قاف، همه جا سایه افکنده و بر هر جایی که هستی، تاثیر تو را احساس می‌کنیم.
ساقی نوش تست دور فلک
دایه شیر تست حکم قران
هوش مصنوعی: ای ساقی، نوشیدنی تو مانند شیری است که دور گردونه افلاک، مادری مهربان برای آن است. حکم قرآن نیز بر این امر تأکید دارد.
امر امر تو هر چه خواهی کن
نهی نهی تو هر چه باید دان
هوش مصنوعی: هر چه که بخواهی بکن و هر چه که لازم است، نهی کن.
لشکر تو چو موج دریااند
سپهی کش چو برز کوه گران
هوش مصنوعی: سپاه تو مانند موج‌های دریا هستند و فرمانده‌ات همچون کوهی استوار و بلند.
همه با رعد و برق ابر دژم
همه با حفظ و حزم ببر بیان
هوش مصنوعی: همه در زیر آسمان تاریک و طوفانی، با احتیاط و تفکر حرکت می‌کنند و از کلمات خود به دقت استفاده می‌کنند.
شهریارا بدره عمری
رایت جوگیان همی بنشان
هوش مصنوعی: شهریارا، تو در طول عمرت پرچم عارفان و زاهدان را بر افراشته‌ای.
نقدها را به مهر سلطانی
با زر قلب لوهیان برسان
هوش مصنوعی: لطفاً نقدها و نظرات را به محبت و احترام به شاه بفرستید و از زیبایی و ارزش‌های آن استفاده کنید.
سور دهلی که کار مرت کرد
قصد والیش بی سر و سامان
هوش مصنوعی: در شعری اشاره شده که کارهای مرت در دهلی، وضعیتی آشفته و نامنظم را نشان می‌دهد. این بیت به عدم سامان و برنامه‌ریزی در کارهای او و تحقیق در مورد آن وضعیت اشاره دارد.
چون رسیدی بر آن حصار برآر
بیخ آن را به زور نوک سنان
هوش مصنوعی: وقتی به آن قلعه رسیدی، پایه‌های آن را با قدرت نوک نیزه‌هایت از زمین برآور.
بر النگی و بر سپاهش دم
آیت کل من علیها فان
هوش مصنوعی: این بیت به تحسین و ستایش خدای بزرگ و قدرت مطلق او اشاره دارد. در آن گفته می‌شود که آسمان‌ها و زمین‌ها تحت سلطه و قدرت او هستند و همه چیز در جهان به او وابسته است. این نشان‌دهنده‌ی این است که خداوند بر تمام موجودات و مخلوقات تسلط دارد و هیچ چیز از اراده‌ی او خارج نیست.
تا که در آفتاب و سایه بود
روز شب عقد این گشایش آن
هوش مصنوعی: تا زمانی که روز و شب در آفتاب و سایه به هم آمیخته‌اند، این گشایش در زندگی و ارتباط میان ما به وجود آمده است.
بر جهان آفتاب وار به تاب
حلیه ملک و سایه یزدان
هوش مصنوعی: در این دنیا همچون خورشید بدرخش و با زیبایی و شکوهی که داری، بر دیگران سایه بنداز، همچون سایه خداوند.
گر نپایند بحر و بر تو بپای
ور نمانند سال و مه تو بمان
هوش مصنوعی: اگر دریا و زمین نایستند و پایدار نباشند، تو همچنان استوار بایست و اگر سال و ماه هم نمانند، تو باقی و پایدار بمان.
سازهای شگرف عمر تو ساز
رازهای شگفت غیب تو دان
هوش مصنوعی: آواهای زیبا و دلنشینی که در زندگی تو وجود دارد، نشان‌دهنده‌ی رازها و ناشناخته‌های زندگی تو هستند.
دشمنان را به مال تاوان مال
دوستان را به خوان احسان خوان
هوش مصنوعی: دشمنان را با ثروت، و دوستان را با نیکی و مهمانی پاداش بده.