گنجور

شمارهٔ ۶۵ - ایضاً له

ای سرافراز تاج و والاگاه
ملک را تهنیت کنید به شاه
شاه مسعود کز قران سعود
نظرش قدر بیش دارد و جاه
آنکد بی مدح او فلک ننهاد
تیغهای کلام در افواه
وآنکه بی نام او زمانه نکرد
حجت وقف ملک و سعی گواه
بوستانیست عدل او خرم
قهرمانی است پاس او برناه
زود دو عزم او فراز و نشیب
تیز بین حزم او سپید و سیاه
حکم او قاضی زمین و زمان
امر او والی سپهر و سپاه
فتح باب عنایتش بکرم
بد ماند ز شوره مهر گیاه
«آفتاب کفایتش بطلوع
آتش اندر زند به سایه چاه »
گه رایش محرمان زمین
چاره یابند بحر را بشناه
روز بارش مدبران فلک
خاک روبند پیش او بجباه
تازه گشت از جلوس معجز او
شرط پاداش و رسم باد افراه
خیره ماند از قیام غالب او
حمله شیر و حیله روباه
کوه ببسود زخم تیرش گفت
صاعقه است این نه تیر واغوثاه
نه دراز و دراز یازش او
امل خصم را کند کوتاه
یارب این سهمناک روز چه بود
داعی فتنه اندر او پنجاه
همه دعوی پرست و فرصت جوی
همه معنی گذار و بیعت خواه
همه عرق و رحم سپرده بپای
همه عهد و وفا فکنده براه
خسرو اندر مقام پیروزی
سوده اوج هوا به پر کلاه
باره در زیر ران چو هیکل چرخ
چتر از افراز سر چو خرمن ماه
خاصگانش باهل بغی و خروج
اندر افتاده با دوار بکاه
ده ده آورده پیش او طاغی
یک یک اندامشان مقر بگناه
ملک خسروا کیا شاها
دولت افزای و کام حاسد کاه
تا همی تابد آفتاب بفلک
بر سرما تو باش ظل الله
کار تو غزو باد و یار تو حق
عرش تو تاج باد و فرش تو گاه

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای سرافراز تاج و والاگاه
ملک را تهنیت کنید به شاه
هوش مصنوعی: ای سرانجام درخشان و خوشبخت، به شاه بگویید که پادشاهی را تبریک بگوید.
شاه مسعود کز قران سعود
نظرش قدر بیش دارد و جاه
هوش مصنوعی: شاه مسعود که به خاطر قرآن و اقتدارش، برای خود اعتبار و مقام بالاتری قائل است.
آنکد بی مدح او فلک ننهاد
تیغهای کلام در افواه
هوش مصنوعی: آن لحظه که بدون ستایش او، آسمان نمی‌تواند سخن را در دهان‌ها به زبان آورد.
وآنکه بی نام او زمانه نکرد
حجت وقف ملک و سعی گواه
هوش مصنوعی: کسی که بدون یاد و نام او هیچ دلیلی را قرار نمی‌دهد و هیچ تلاشی را بی‌فایده نمی‌سازد، حقایق را در دست می‌گیرد و بر زندگی خود حکمرانی می‌کند.
بوستانیست عدل او خرم
قهرمانی است پاس او برناه
هوش مصنوعی: بوستانی است که عدالت او را شاداب کرده و قهرمانی است که از او محافظت می‌کند.
زود دو عزم او فراز و نشیب
تیز بین حزم او سپید و سیاه
هوش مصنوعی: عزم او به سرعت در نوسان است و در حین بالا و پایین رفتن، توجه دقیق او به جزئیات و تصمیم‌های جدی‌اش همچنان روشن و واضح است.
حکم او قاضی زمین و زمان
امر او والی سپهر و سپاه
هوش مصنوعی: حکم او حاکم بر همه چیز در زمین و زمان است و دستورش بر همه چیز در آسمان و سربازانش حاکمیت دارد.
فتح باب عنایتش بکرم
بد ماند ز شوره مهر گیاه
هوش مصنوعی: در این بیت به این نکته اشاره شده است که لطف و رحمت خداوند مانند گیاهی است که در شوره زار نیز رشد می‌کند و در زندگی حتی در سخت‌ترین شرایط هم وجود دارد و می‌تواند بر ما تاثیر مثبت بگذارد.
«آفتاب کفایتش بطلوع
آتش اندر زند به سایه چاه »
هوش مصنوعی: خورشید به اندازه‌ای توانمند است که حتی در دل آتش نیز می‌توان آن را به سایه چاه کشاند.
گه رایش محرمان زمین
چاره یابند بحر را بشناه
هوش مصنوعی: هر زمانی که رازهای زمین را فاش کنند، دریا نیز راه حلی خواهد یافت.
روز بارش مدبران فلک
خاک روبند پیش او بجباه
هوش مصنوعی: روزهایی که در آن تدبیر آسمان‌ها به زمین می‌ریزد، خاک از عظمت حضور او به خود می‌لرزد و به سجده درمی‌آید.
تازه گشت از جلوس معجز او
شرط پاداش و رسم باد افراه
هوش مصنوعی: او از نشستن معجزه‌اش تازه و خوشحال شد، و پاداشی که باید دریافت کند و زیبایی احترام به او را فهمید.
خیره ماند از قیام غالب او
حمله شیر و حیله روباه
هوش مصنوعی: نگاه‌ها به قدرت و شجاعت او دوخته شده است؛ چون او مانند شیری به حمله می‌آید و مانند روباهی با تدبیر و فریب عمل می‌کند.
کوه ببسود زخم تیرش گفت
صاعقه است این نه تیر واغوثاه
هوش مصنوعی: کوه به شدت آسیب دیده و می‌گوید: اینجا صدای رعد و برق است، نه تیر، وای بر من!
نه دراز و دراز یازش او
امل خصم را کند کوتاه
هوش مصنوعی: او نه تنها قد بلندی ندارد، بلکه بلندی و کشیدگی‌اش باعث می‌شود که دشمنانش در نقشه‌هایشان ناکام بمانند.
یارب این سهمناک روز چه بود
داعی فتنه اندر او پنجاه
هوش مصنوعی: پروردگارا، این روزی که به شدت وحشتناک و سهمگین است چه دلیلی دارد که در آن، فتنه‌ای به راه افتاده و چهل و نه نیرنگ و بلا وجود داشته باشد؟
همه دعوی پرست و فرصت جوی
همه معنی گذار و بیعت خواه
هوش مصنوعی: همه به دنبال مقام و موقعیت هستند و فرصت‌های مناسب را جستجو می‌کنند. در اصل، همه به دنبال درک عمیق‌تر و پیوستن به حقیقت هستند.
همه عرق و رحم سپرده بپای
همه عهد و وفا فکنده براه
هوش مصنوعی: تمام تلاش و محبت خود را نثار کرده‌ام و به تمام وعده‌ها و پیمان‌های خود پایبند بوده‌ام.
خسرو اندر مقام پیروزی
سوده اوج هوا به پر کلاه
هوش مصنوعی: خسرو در جایگاه پیروزی نشسته است و در اوج خوشحالی و شادابی، کلاهی بر سر دارد.
باره در زیر ران چو هیکل چرخ
چتر از افراز سر چو خرمن ماه
هوش مصنوعی: بار در آسمان مانند دیکی بر روی زمین قرار دارد و چهره‌ی ماه همچون خرمن گندم از سرش بالا می‌زند.
خاصگانش باهل بغی و خروج
اندر افتاده با دوار بکاه
هوش مصنوعی: نخبگان و افراد ویژه به خاطر ظلم و فساد در برابر حاکمیت به قیام و اعتراض برخاسته‌اند و در نتیجه با تغییر و تحولات مواجه شده‌اند.
ده ده آورده پیش او طاغی
یک یک اندامشان مقر بگناه
هوش مصنوعی: ده ده آورده پیش او طاغی یعنی کسانی که به او طغیان کرده‌اند، به شکل جمع و انبوه به پیش او آمده‌اند و هر یک از آن‌ها با وجود خود نشان‌دهنده بی‌گناهی خود هستند. در واقع، این افراد به صورت گروهی به او نزدیک شده‌اند، در حالی که هر یک از آن‌ها قصه یا معصومیت خاصی برای خود دارد.
ملک خسروا کیا شاها
دولت افزای و کام حاسد کاه
هوش مصنوعی: پادشاهی همچون خسرو، هرگز با شادی و خوشبختی همراه نیست و هر آنچه که برای او خوب و مطلوب به نظر می‌رسد، برای بدخواهان و حسودانش کمرنگ و کم ارزش جلوه می‌کند.
تا همی تابد آفتاب بفلک
بر سرما تو باش ظل الله
هوش مصنوعی: تا زمانی که آفتاب بر آسمان می‌تابد، تو سایه خداوند باش.
کار تو غزو باد و یار تو حق
عرش تو تاج باد و فرش تو گاه
هوش مصنوعی: عمل تو مانند جنگ و جهاد است و یار تو خداوند است. جایگاه تو همچون تاج بر سر و بستر تو مانند فرشی در گاه و مکان مقدس است.