گنجور

شمارهٔ ۵۳ - در مدح سلطان ابراهیم

روی بازار ملک هفت اقلیم
پشت حق بوالمظفر ابراهیم
شهریاری که طول عرض فلک
همتش را نیامدست جسیم
کوه با حلم او به مایه سبک
بحر با عزم او بعبره سلیم
دولتش را مزاجهای قوی
نصرتش را جهادهای عظیم
نه به حلم اندرش سؤال درشت
نه به علم اندرش جواب سقیم
پیش سلطانیش فلک عاجز
بر معروفیش زمانه لئیم
مهر او منهل شراب طهور
کین او حفره عذاب الیم
مفلسان را به مالش اندر قسم
ظالمان را به عدلش اندر بیم
گر ز جودش مظاهرت یابد
ژاله زرین زند هوای عقیم
ور ز تیغش مزاحمت بیند
چون دو پیکر اسد شود به دو نیم
در شکارش که شیر بسته اوست
خاک رخ درکشد به رنگ ادیم
در خطابش که رفق مذهب اوست
در پاسخ زند عظام رمیم
چرخ او در جگر شهاب نشاند
هر که را یافت (دید) جنس دیو رجیم
رأی او عاطفت به کار آورد
هر کجا دید شکل در یتیم
کیست امروز در جهان به ازو
از ملوک جهان حدیث و قدیم
عدد لشکرش که دانسته است
به حقیقت به جز خدای علیم
جنبشی حکم کرده اند امسال
خسرو شرق را به ذات کریم
زود بینی ز عرض موکب او
عرصه ها تنگ تر ز حلقه میم
روی هامون ز نعل ادهم و رخش
پر پشیزه چو پشت ماهی شیم
نیزه در چنگ نیزه دار سپاه
اژدها گشته چون عصای کلیم
کوس شاه از فراز پیل زده
نه چو طبل عدوش زیر گلیم
شاه خرم نشسته باده به دست
کرده مضبوط ملک هفت اقلیم
شعرا خوانده شعرهای فتوح
یافته اسب و جامه و زر و سیم
من رهی نیز بازگشته به کام
دیده اقبال شاه و صرف غریم
تا زمین است اصل و فرع بخار
تا هوا راست پر و بال نسیم
مجلس عمر شاه را یارب
در طرب دارو در نشاط مقیم
دولت او را قرین و اختر یار
نصرت او را معین و بخت ندیم

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

روی بازار ملک هفت اقلیم
پشت حق بوالمظفر ابراهیم
هوش مصنوعی: در بازار سلطنت هفت سرزمین، پشت سر حق، مقام و منزلت ابراهیم می‌درخشد.
شهریاری که طول عرض فلک
همتش را نیامدست جسیم
هوش مصنوعی: سلطنتی که عزم و اراده‌اش از وسعت و عظمت آسمان‌ها هم فراتر رفته، وجود ندارد.
کوه با حلم او به مایه سبک
بحر با عزم او بعبره سلیم
هوش مصنوعی: کوه با صبر و شکیبایی او سبک می‌شود، مانند دریا که با اراده و عزم او به آرامی روان است.
دولتش را مزاجهای قوی
نصرتش را جهادهای عظیم
هوش مصنوعی: قدرت و توانایی او را ویژگی‌های نیک و تأثیرگذار تشکیل می‌دهد و پیروزی‌های بزرگ و تلاش‌های مستمر در راه حق او را پشتیبانی می‌کند.
نه به حلم اندرش سؤال درشت
نه به علم اندرش جواب سقیم
هوش مصنوعی: نه از روی صبر و بردباری می‌توان به سؤال سختی پاسخ داد و نه از روی دانش و علم می‌توان به سؤال نادرستی جواب درست داد.
پیش سلطانیش فلک عاجز
بر معروفیش زمانه لئیم
هوش مصنوعی: در برابر عظمت او، آسمان در ناتوانی است و زمانه در حق‌شناسی بدخواه.
مهر او منهل شراب طهور
کین او حفره عذاب الیم
هوش مصنوعی: عشق و محبت او همچون چشمه‌ای از نوشیدنی پاک و زلال است، اما در عین حال، عذاب و رنجی را که از ناخوشی‌اش به وجود می‌آید، بسیار شدید و دردناک می‌دانیم.
مفلسان را به مالش اندر قسم
ظالمان را به عدلش اندر بیم
هوش مصنوعی: در حقیقت کسانی که مال و منال ندارند، به ثروت بی‌ارزش خود سوگند یاد می‌کنند، اما ستمگران با وجود قدرت خود، از عدالت هراسان هستند.
گر ز جودش مظاهرت یابد
ژاله زرین زند هوای عقیم
هوش مصنوعی: اگر بخشندگی او به همراهی بیفتد، همانند شبنم زرین، هوای بی‌ثمر را زنده می‌کند.
ور ز تیغش مزاحمت بیند
چون دو پیکر اسد شود به دو نیم
هوش مصنوعی: اگر کسی از تیغ او آسیب ببیند، مانند دو نیمه شیر می‌شود، به عبارتی دیگر، او در برابر خطر و آسیب به دو بخش تقسیم می‌شود.
در شکارش که شیر بسته اوست
خاک رخ درکشد به رنگ ادیم
هوش مصنوعی: در جستجوی او که مانند شیر است، خاک رویش را به رنگ گوشت درآورده است.
در خطابش که رفق مذهب اوست
در پاسخ زند عظام رمیم
هوش مصنوعی: او در صحبت کردن به دوستانش که پیرو مذهب او هستند جواب می‌دهد و در این پاسخ به چیزهایی اشاره می‌کند که نشان‌دهنده موقعیت یا وضعیت خاصی است.
چرخ او در جگر شهاب نشاند
هر که را یافت (دید) جنس دیو رجیم
هوش مصنوعی: نیرنگ و حوادث سرنوشت، کسانی را که به دام می‌اندازد، به زهر و درد دچار می‌کند. هر کس که در این چرخش گرفتار شود، به بلا و سختی دچار می‌گردد.
رأی او عاطفت به کار آورد
هر کجا دید شکل در یتیم
هوش مصنوعی: نظر او احساساتش را به کار می‌گیرد هر زمان که به شکل یتیمی برخورد کند.
کیست امروز در جهان به ازو
از ملوک جهان حدیث و قدیم
هوش مصنوعی: چه کسی در این جهان وجود دارد که از او به عنوان برترین پادشاهان قدیمی و باستانی یاد نشده باشد؟
عدد لشکرش که دانسته است
به حقیقت به جز خدای علیم
هوش مصنوعی: فقط خداوند دانا می‌داند تعداد سپاه او چقدر است.
جنبشی حکم کرده اند امسال
خسرو شرق را به ذات کریم
هوش مصنوعی: امسال تصمیمی گرفته شده است که خسرو شرق را به خاطر ویژگی‌های نیکو و سخاوتش مورد توجه و احترام قرار دهند.
زود بینی ز عرض موکب او
عرصه ها تنگ تر ز حلقه میم
هوش مصنوعی: به زودی متوجه می‌شوی که عظمت و مقام او آنقدر بزرگ است که دایره‌های اطرافش بسیار تنگ‌تر از حرف میم می‌شود.
روی هامون ز نعل ادهم و رخش
پر پشیزه چو پشت ماهی شیم
هوش مصنوعی: سوار بر اسبی تندرو و سریع، در دل دشت هامون در حال حرکت هستم، که پای اسب بر زمین درخشش و جلالی دارد، همچون پشت ماهی که به زیبایی و درخشش خود معروف است.
نیزه در چنگ نیزه دار سپاه
اژدها گشته چون عصای کلیم
هوش مصنوعی: نیزه در دست سربازانی است که به جنگ اژدها رفته‌اند و مانند عصای حضرت کلیم (موسی) قدرتمند و نمایان شده است.
کوس شاه از فراز پیل زده
نه چو طبل عدوش زیر گلیم
هوش مصنوعی: صدای نگاهی که به افتخار و قدرت از بالای فیل بلند شده، نه مانند صدای طبل که زیر فرش پنهان است.
شاه خرم نشسته باده به دست
کرده مضبوط ملک هفت اقلیم
هوش مصنوعی: سلطان خوشحال با لیوانی از شراب نشسته و حکومت بر هفت سرزمین را در دست دارد.
شعرا خوانده شعرهای فتوح
یافته اسب و جامه و زر و سیم
هوش مصنوعی: شاعران، اشعاری درباره پیروزی‌هایی که به دست آمده، خوانده‌اند که در آن از اسب، لباس و طلا و نقره سخن گفته شده است.
من رهی نیز بازگشته به کام
دیده اقبال شاه و صرف غریم
هوش مصنوعی: من به جایی بازگشته‌ام که آرزوی دیدن کامیابی و خوشبختی را در آن دارم و به یاد غذاهایی خوشمزه و لذت‌بخش می‌افتنم.
تا زمین است اصل و فرع بخار
تا هوا راست پر و بال نسیم
هوش مصنوعی: تا زمانی که زمین وجود دارد، ریشه‌ها و شاخه‌های بخار هم هستند و وقتی هوا درست و صاف باشد، نسیم می‌تواند به راحتی حرکت کند و پرواز کند.
مجلس عمر شاه را یارب
در طرب دارو در نشاط مقیم
هوش مصنوعی: از خداوندا، عمر شاه را در این مجلس شاد و خوش بگذران و سرشار از نشاط و خوشحالی کن.
دولت او را قرین و اختر یار
نصرت او را معین و بخت ندیم
هوش مصنوعی: سرنوشت او را در کنار خوشبختی قرار داده و ستاره‌ی یاری او را همراهی می‌کند و شانس نیز به او کمک خواهد کرد.