گنجور

شمارهٔ ۴ - در مدح سیف الدوله محمود ابراهیم به مناسب تعیین او به حکومت هندوستان

شاها نظام ملک و قوام جهانیا
با دولت مساعد و بخت جوانیا
چشم است بختیاری و در چشم نوریا
جسم ست کامکاری و در جسم جانیا
چون ملت از رسول به پاکی ستوده
چون رحمت ازخدای به نیکی نشانیا
گوئی دعائی آنچه به جوئی بدان رسی
گوئی قضائی آنچه به خواهی برانیا
گردون ترا سکالد کیخسروی همی
اینک بنفذ والی هندوستانیا
همت بلند باید کردن که تو هنوز
بر پایه نخستین از نردبانیا
ایدون شنیده ایم که صاحبقران شود
هنگام تو کسی ملکا و تو آنیا
کز روی عقل یک تنی اندر جهان ولیک
اندر هنر تمامتر از صد جهانیا
دیدار خواست چشم زمانه ز قدر تو
در گوش او نهاد قضا لن ترانیا
گر آسمان بدرد روزی ز هیبتت
ناید ز همت تو مگر آسمانیا
اقبال خلق کرد به حکم تو کردگار
تا تو به شرط داد بهر کس رسانیا
اسباب نیک بختی در حل و عقد تست
فرمان تراست گر دهی وگر ستانیا
شکر آن خدای را که به جاه تو باز بست
این شغل و این ولایت و این قهرمانیا
باز آمدند با تو همه بندگان تو
با عاملی و شحنگی و پهلوانیا
اندر پناه عدل تو اکنون درین دیار
بر گرگ محرمی بود اندر شبانیا
دزدی که ره گرفتی بر کاروانیان
آید کنون به بدرقه کاروانیا
بس گردنان که گردن چون گوی بردرند
گردد همی ز صولت تو صولجانیا
خواب ست حیله فتنه بیدار گشته را
چون گشت پیشه تیغ ترا پاسبانیا
تا در جهان نیارد حاصل به سیم و زر
کس نعمتی بزرگتر از زندگانیا
پیوسته باد با تو و با روزگار تو
عز و بقا و مملکت جاودانیا
عالم شکسته خصم ترا در دل آرزو
دولت نموده حکم ترا خوش عنانیا

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاها نظام ملک و قوام جهانیا
با دولت مساعد و بخت جوانیا
هوش مصنوعی: ای پادشاه، تو نظم دهندهٔ ملک و پایه‌گذار ثبات در جهان هستی. تو با پشتیبانی دولت و خوش‌شانسی جوان، به موفقیت می‌رسی.
چشم است بختیاری و در چشم نوریا
جسم ست کامکاری و در جسم جانیا
هوش مصنوعی: چشم بختیاری به زمینۀ جوانمردی و شجاعت اشاره دارد و چشم نوریا نماد زیبایی و جذابیت است. در اینجا، جسم کامکاری نشان‌دهندۀ کامیابی و سعادت است و جانیا به معنای روح یا جان می‌باشد. در مجموع، این بیت به ترکیب ویژگی‌های ظاهری و باطنی انسان‌ها و تاثیری که بر یکدیگر دارند، می‌پردازد.
چون ملت از رسول به پاکی ستوده
چون رحمت ازخدای به نیکی نشانیا
هوش مصنوعی: وقتی مردم به پاکی پیامبر خود قیام می‌کنند، نشان‌دهنده رحمت و خوبی‌های خداوند است.
گوئی دعائی آنچه به جوئی بدان رسی
گوئی قضائی آنچه به خواهی برانیا
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که هر چیزی که به دنبالش می‌گردی، دعایی است که به تو رسیده و هر آنچه که می‌خواهی، به نوعی قضا و قدر است که تو را به سمت خود می‌کشد.
گردون ترا سکالد کیخسروی همی
اینک بنفذ والی هندوستانیا
هوش مصنوعی: آسمان به تو می‌گوید که تو همچون کیخسرو هستی و اکنون برای ولایتی در هند آماده‌ای.
همت بلند باید کردن که تو هنوز
بر پایه نخستین از نردبانیا
هوش مصنوعی: برای رسیدن به موفقیت و هدف‌های بزرگ، باید اراده و تلاش بالایی داشته باشی، زیرا هنوز در مراحل ابتدایی کار هستی.
ایدون شنیده ایم که صاحبقران شود
هنگام تو کسی ملکا و تو آنیا
هوش مصنوعی: شنیده‌ایم که در زمان تو فردی به مقام سلطنت خواهد رسید و تو آن شخص خواهی بود.
کز روی عقل یک تنی اندر جهان ولیک
اندر هنر تمامتر از صد جهانیا
هوش مصنوعی: در دنیا تنها یک نفر وجود دارد که از نظر عقل منحصر به فرد است، اما در هنر به گونه‌ای کامل‌تر از تمام جهان‌ها است.
دیدار خواست چشم زمانه ز قدر تو
در گوش او نهاد قضا لن ترانیا
هوش مصنوعی: چشم زمانه آرزوی دیدار تو را دارد و سرنوشت در گوش او می‌گوید که تو را نمی‌بیند.
گر آسمان بدرد روزی ز هیبتت
ناید ز همت تو مگر آسمانیا
هوش مصنوعی: اگر آسمان روزی از بزرگی تو به درد آید، این نشان از اراده و همت توست، نه اینکه آسمان نتواند تحمل کند.
اقبال خلق کرد به حکم تو کردگار
تا تو به شرط داد بهر کس رسانیا
هوش مصنوعی: خداوند به خواست تو، به مردم زندگی و روزی بخشید تا هر کس به اندازه خودش بهره‌مند شود.
اسباب نیک بختی در حل و عقد تست
فرمان تراست گر دهی وگر ستانیا
هوش مصنوعی: وسایل خوشبختی و موفقیت در دست خودت است. اگر بخواهی، می‌توانی به دست آوری و اگر نمی‌خواهی، می‌توانی از دست بدهی.
شکر آن خدای را که به جاه تو باز بست
این شغل و این ولایت و این قهرمانیا
هوش مصنوعی: خدا را شکر که به عظمت تو این مقام و این مسئولیت و این قهرمانی را عطا کرده است.
باز آمدند با تو همه بندگان تو
با عاملی و شحنگی و پهلوانیا
هوش مصنوعی: مریدان و پیروان تو دوباره به نزد تو بازگشتند، با قدرت و شجاعت و درخشش خاصی.
اندر پناه عدل تو اکنون درین دیار
بر گرگ محرمی بود اندر شبانیا
هوش مصنوعی: در سایه‌ی انصاف و عدل تو، امروزه در این سرزمین، دوستی و محبت در دل گرگ‌ها هم وجود دارد، حتی در شب‌ها.
دزدی که ره گرفتی بر کاروانیان
آید کنون به بدرقه کاروانیا
هوش مصنوعی: دزدی که قبلاً در کمین کاروان‌ها بود و به آنها آسیب می‌رساند، حالا به استقبال آنها آمده و به نوعی در کنارشان قرار گرفته است.
بس گردنان که گردن چون گوی بردرند
گردد همی ز صولت تو صولجانیا
هوش مصنوعی: بسیاری از گردن‌ها که مانند گوی بر روی زمین افتاده‌اند، به خاطر شدت قدرت تو و اثر آن، همچنان تحت تأثیر تو باقی می‌مانند.
خواب ست حیله فتنه بیدار گشته را
چون گشت پیشه تیغ ترا پاسبانیا
هوش مصنوعی: خواب و آرامش، تدبیری است که فتنه و آشوب را بیدار کرده است، مانند زمانی که تیغ و شمشیر نگهبانی برای پیشگیری از خطرات به کار گرفته می‌شود.
تا در جهان نیارد حاصل به سیم و زر
کس نعمتی بزرگتر از زندگانیا
هوش مصنوعی: هیچ ثروتی در دنیا بیشتر از زندگی نیست و هیچ کس نمی‌تواند به وسیله طلا و نقره به چنین نعمتی دست یابد.
پیوسته باد با تو و با روزگار تو
عز و بقا و مملکت جاودانیا
هوش مصنوعی: همیشه برای تو و روزگار تو، بزرگی و ماندگاری و کشوری پایدار آرزو می‌کنم.
عالم شکسته خصم ترا در دل آرزو
دولت نموده حکم ترا خوش عنانیا
هوش مصنوعی: شخصی که علم و دانش دارد، در دلش آرزو می‌کند که دشمنان تو را شکست دهد و بر تو تسلط پیدا کند.

حاشیه ها

1402/09/17 22:12
بهار

بیت پنجم بنفذ غلط است و  بنقد یا به‌نقد درست است. اینک به‌نقد والی هندوستانیا