گنجور

شمارهٔ ۳۵ - در مدح خواجه سعید بابو

آمد آن شرع را شعار و دثار
آمد آن ملک را یمین و یسار
خواجه بوسعد کارنامه سعد
پشت بابوئیان و روی تبار
دولتش در زمانه بسته زمام
همتش بر سپهر گشته سوار
قاصد عزمش آتشین رگ و پی
باره حزمش آهنین بن و بار
موکب فضل گرد او انبوه
مرکب عقل زیر او رهوار
وهم او دیده باد را صورت
سهم او کرده کوه را شدیار
طبع او پایمرد و مردم گیر
خلق او دستگیر و مردم دار
چرخ تیغ مرادش آهخته
کشته از خیر و شر در او نم و نار
دهر شاخ دهاش پرورده
زاده از مهر و کین بر او گل و خار
امن و خوفش دهنده خواب و سهر
مهر و کینش نهنده منبر و دار
بار ور جود او چو ابر سفید
بارکش حلم او چو زر عیار
طمعش لاغر و نظر فربه
سقطش اندک و نکت بسیار
جوق جوقش سرائیان شگرف
خیل خیلش سپاهیان عیار
رمح هر یک شهاب عیبه گسل
تیغ هر یک درخش خاره گذار
رنگ شبدیز آن ستاره پذیر
نعل گلگون این هلال نگار
همه رستم کمان و آرش تیر
همه آهو سوار و شیر شکار
همه در کار خدمتش کامل
همه در شغل طاعتش بیدار
ای ز جود تو گشته کوته بخل
ای به عجز تو خفته قامت عار
آن سواد است مایه دار دلت
که درو علم را جهد بازار
وان ستاره است سایبان درت
که از او آفتاب خواهد بار
زایرت را قدر کمین نکند
در امل بی گشاد استظهار
زلتت را قضا گذر ندهد
از هوا بی گشاد استغفار
تا برافراز باشد و به نشیب
آتش و آب را ره رفتار
بدسگال ترا چو میخ به سنگ
خسته خواهیم و بسته بر دیوار
نیک خواه ترا به فر تو باد
تندرستی و ایمنی و یسار
مدح خوان تو مکرم شعرا
وصف گوی تو معطی احرار
همچنین بر تو فرخ و میمون
اول و آخر خزان و بهار

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آمد آن شرع را شعار و دثار
آمد آن ملک را یمین و یسار
هوش مصنوعی: آمدن آن دین و آئین با شکوه و زیبا، و آن پادشاهی که قدرت و نیکی را به همراه دارد.
خواجه بوسعد کارنامه سعد
پشت بابوئیان و روی تبار
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف و بزرگداشت شخصی به نام خواجه بوسعد اشاره دارد که در زمینه‌ای خاص، مانند علم یا شعر، اثرگذاری قابل توجهی داشته است. او در بین افرادی با تبار و نژاد مشخص، به خاطر آثار و کارنامه‌اش شناخته می‌شود. در واقع، این متن بر اهمیت و اعتبار او در تاریخ و فرهنگ تأکید می‌کند.
دولتش در زمانه بسته زمام
همتش بر سپهر گشته سوار
هوش مصنوعی: در دوره‌ای که حکومت او محدود شده و قدرت او در چنگ خودش نیست، اما عزم و اراده‌اش همچون یک سوار بر آسمان بلند و رسا شده است.
قاصد عزمش آتشین رگ و پی
باره حزمش آهنین بن و بار
هوش مصنوعی: فرستاده‌ای را تصور کن که با اراده‌ای قوی و پرشور به هدفش می‌رسد. او با قدرت و استقامت، مانند آهنی مقاوم، مصمم است که از موانع عبور کند و به مقصد برسد.
موکب فضل گرد او انبوه
مرکب عقل زیر او رهوار
هوش مصنوعی: دور او جمعیتی از فضلیت و بزرگی وجود دارد و زیر پای او، اندیشه و عقل به طرز شگفت‌انگیزی در حرکت است.
وهم او دیده باد را صورت
سهم او کرده کوه را شدیار
هوش مصنوعی: وهم او به مانند باد، شکل و تصویری از سهم او به وجود آورده و کوه را همچون یار خود ساخته است.
طبع او پایمرد و مردم گیر
خلق او دستگیر و مردم دار
هوش مصنوعی: شخصیت او استوار و مقاوم است و جاذبه‌ای دارد که مردم را به خود جذب می‌کند. رفتار او به گونه‌ای است که به مردم کمک می‌کند و از آن‌ها حمایت می‌کند.
چرخ تیغ مرادش آهخته
کشته از خیر و شر در او نم و نار
هوش مصنوعی: دنیا مانند چرخشی است که خواسته‌ها و آرزوها را به دست می‌آورد، اما در این گردش، افراد خوب و بد از هم جدا نمی‌شوند و همه در این فرآیند تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
دهر شاخ دهاش پرورده
زاده از مهر و کین بر او گل و خار
هوش مصنوعی: عمر و زندگی در دنیا، ریشه‌دار و پیچیده است و نتیجه‌ی محبت و دشمنی انسان‌ها است. در این زندگی، زیبایی‌ها و زشتی‌ها در کنار هم وجود دارند.
امن و خوفش دهنده خواب و سهر
مهر و کینش نهنده منبر و دار
هوش مصنوعی: این شعر به توصیف دو حالت متضاد در زندگی اشاره دارد. در یک سو، احساس آرامش و امنیت وجود دارد که به انسان خواب و آسایش می‌دهد. در سوی دیگر، خطر و نگرانی‌هایی وجود دارد که می‌تواند منجر به دشمنی و کینه‌ورزی شود. این تضاد نشان می‌دهد که زندگی مملو از احساسات و تجربه‌های مختلف است، گاهی به سمت آرامش و گاهی به سمت چالش و دشواری می‌رود.
بار ور جود او چو ابر سفید
بارکش حلم او چو زر عیار
هوش مصنوعی: وجود او مانند ابری است که باران سفید را حمل می‌کند و بردباری‌اش شبیه طلاست که با مهارت و دقت شکل می‌گیرد.
طمعش لاغر و نظر فربه
سقطش اندک و نکت بسیار
هوش مصنوعی: طمع او کم شده و نگاهش پر از توقعات است؛ چیزی که از او به دست می‌آید اندک است، اما نکات و زیبایی‌هایش بسیار است.
جوق جوقش سرائیان شگرف
خیل خیلش سپاهیان عیار
هوش مصنوعی: گروه گروه، درباریان با شکوه و لشکرهای دلیر به صف آمدند.
رمح هر یک شهاب عیبه گسل
تیغ هر یک درخش خاره گذار
هوش مصنوعی: هر ستاره‌ای در آسمان مانند رمح یا نیزه‌ای است که زیبایی خاصی دارد و هر یک از آنها نوری می‌تاباند که توانایی جلب توجه را دارد.
رنگ شبدیز آن ستاره پذیر
نعل گلگون این هلال نگار
هوش مصنوعی: رنگ شبدیز آن ستاره، به معنای درخشش و زیبایی خاصی است که به ستاره‌ای داده شده، در حالی که نعل گلگون این هلال نشان‌دهنده زیبایی و لطافت خاصی در طرح و شکل هلال است. به طور کلی، می‌توان گفت که این جمله به تجسم زیبایی و جذابیت در آسمان اشاره دارد.
همه رستم کمان و آرش تیر
همه آهو سوار و شیر شکار
هوش مصنوعی: همه به مهارت و توانایی رستم و آرش رسیدند، مانند آهوهای چابک و شیرهای شکارچی.
همه در کار خدمتش کامل
همه در شغل طاعتش بیدار
هوش مصنوعی: همه در انجام خدمت به او به کمال هستند و همه در انجام طاعت و عبادت او هوشیار و بیدارند.
ای ز جود تو گشته کوته بخل
ای به عجز تو خفته قامت عار
هوش مصنوعی: ای سخاوت تو باعث شده که بخل کاهش یابد و ای ناتوانی تو سبب شده که عیب و ننگ به خواب برود.
آن سواد است مایه دار دلت
که درو علم را جهد بازار
هوش مصنوعی: علم و دانش در دل تو مانند یک سرمایه ارزشمند است که باید در آن تلاش و کوشش کنی تا به دست آوردن نتایج بهتر منجر شود.
وان ستاره است سایبان درت
که از او آفتاب خواهد بار
هوش مصنوعی: آن ستاره همچون سایبانی برای توست که از آن نور خورشید خواهد تابید.
زایرت را قدر کمین نکند
در امل بی گشاد استظهار
هوش مصنوعی: در اینجا به معنای آن اشاره می‌شود که اگر کسی با دقت و احتیاط به مسایل نگاه نکند، به راحتی ممکن است از فرصت‌های مهم و مناسب غافل شود. حس مسئولیت و دقت در نگرش می‌تواند راهگشای شخص در مواجهه با چالش‌ها و فرصت‌ها باشد.
زلتت را قضا گذر ندهد
از هوا بی گشاد استغفار
هوش مصنوعی: ذلت و عقوبت تو را به حال خود نمی‌گذارد و از آسمان، گشایش و رحمت الهی به وسیله استغفار و توبه نصیب تو نخواهد شد.
تا برافراز باشد و به نشیب
آتش و آب را ره رفتار
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به این دارد که برای اینکه در مسیر زندگی و مشکلاتی مانند آتش و آب که نماد چالش‌ها و موانع هستند، پیشرفت کنیم، باید همواره تلاش و آمادگی داشته باشیم. اگر بخواهیم به موفقیتی برسیم، باید بر اوج توانایی‌هایمان بایستیم و در عین حال با چالش‌ها روبرو شویم.
بدسگال ترا چو میخ به سنگ
خسته خواهیم و بسته بر دیوار
هوش مصنوعی: اگر تو به ما نگاه بدی داشته باشی، مانند میخی که به سنگ کوبیده شده است، خسته و ناامید خواهیم شد و به دیوار خواهیم چسبید.
نیک خواه ترا به فر تو باد
تندرستی و ایمنی و یسار
هوش مصنوعی: برای تو آرزوی سلامتی، امنیت و فراوانی دارم.
مدح خوان تو مکرم شعرا
وصف گوی تو معطی احرار
هوش مصنوعی: شاعر تو را بزرگ و محترم می‌داند و وصف تو را به خوبی بیان می‌کند، زیرا تو بخشنده و آزادی‌بخش هستی.
همچنین بر تو فرخ و میمون
اول و آخر خزان و بهار
هوش مصنوعی: به تو آرزوی خوشبختی و شادی دارم، چه در آغاز و چه در پایان، در همه فصول زندگی.