گنجور

شمارهٔ ۳۴ - در مدح ابوالقاسم خاص

عمید دولت عالی و خاص مجلس میر
امین گنج شه و حمل بخش حمله پذیر
نهاده روی ز حضرت بدین دیار به غزو
به طالعی که قضا روبود به فتح بشیر
گشاده حشمت او دست عدل بر عالم
کشیده هیبت او پای ظلم در زنجیر
شمرده دهر بر او خدمت وضیع و شریف
سپرده بخت بدو طالع صغیر و کبیر
ز گرد موکب او تیره روی روز سپید
رکام موکب او خیره هوش چرخ اثیر
تف سیاستش از دیو دمنه ساخته خف
کف کفایتش از شیر شرزه دوخته شیر
بی تو کوران از جنگ خیل آورده
حصار سر به سر اکنون ز چنگ او شده گیر
ز مهر برده ملک بوی فتح او به بهشت
ز کین سپرده فلک جان خصم او به سعیر
زهی به صحبت اصحاب حق عدیم شبیه
زهی به نصرت انصار دین عزیز نظیر
تراست سیرت ورای وصی ز گیتی رام
تراست کنیت و نام نبی ز خلق جدیر
زمین ز حلم تو مایل بود بصیر صبور
هوا ز طبع تو حامل بود بابر مطیر
به جنب علم تو جسمی است فضل گشته نزار
به جای رای تو چشمی است عقل مانده ضریر
همه شرایط اسلام را توئی برهان
همه نظائر اقبال را توئی تفسیر
نه دام سهم توپر دل گذارد و نه جبان
نه تاب زخم تو پولاد دارد و نه حریر
قضا ز دست تو اندر عرض نشاند تیغ
قدر ز شست تو اندر عدم جهاند تیر
همیشه تا بوزد باد و از وزیدن باد
گره گره شود و حلقه حلقه روی غدیر
سپهر تابع بادت به دور و اختر یار
زمانه خاضع بادت به طبع و بخت مشیر
عمید ملکی اسباب ملک ساخته دار
عماد دینی در حق دین مکن تقصیر
«گهی به راحت روح آر هوش و جام ز می
گهی به ناله بم دار گوش و زاری زیر»

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

عمید دولت عالی و خاص مجلس میر
امین گنج شه و حمل بخش حمله پذیر
هوش مصنوعی: این متن به توصیف شخصی می‌پردازد که دارای مقام و موقعیت بالایی است و به‌عنوان یکی از اعضای برجسته در مجلس و همچنین به‌عنوان خزانه‌دار دولت شناخته می‌شود. او به جمع‌آوری و تأمین منابع مالی و آمادگی برای اقدامات نظامی نیز مشغول است.
نهاده روی ز حضرت بدین دیار به غزو
به طالعی که قضا روبود به فتح بشیر
هوش مصنوعی: او با نشان از جانب خداوند به این سرزمین آمده است، تا با تقدیری که به او داده شده، به پیروزی و فتح برسد.
گشاده حشمت او دست عدل بر عالم
کشیده هیبت او پای ظلم در زنجیر
هوش مصنوعی: شکوه و عظمت او باعث شده که عدالت در جهان گسترش یابد و ظلم و ستم زیر فشار قدرت او به زنجیر کشیده شده است.
شمرده دهر بر او خدمت وضیع و شریف
سپرده بخت بدو طالع صغیر و کبیر
هوش مصنوعی: زمانه در خدمت او است، چه افراد نازک‌نظری داشته باشد و چه افراد بزرگ‌مرتبه. بخت در کنار اوست و سرنوشتش را در دست دارد، همچنان که برای کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین مسائل زندگی‌اش برنامه‌ریزی می‌کند.
ز گرد موکب او تیره روی روز سپید
رکام موکب او خیره هوش چرخ اثیر
هوش مصنوعی: از دوری که به نام او می‌تابد، روز روشن نیز در سایه قرار می‌گیرد، و هوش و فکر آسمان هم تحت تأثیر عظمت او متحیر می‌ماند.
تف سیاستش از دیو دمنه ساخته خف
کف کفایتش از شیر شرزه دوخته شیر
هوش مصنوعی: او طرز فکر و سیاست خود را از داستان‌های مکر و حیله دیو دمنه گرفته و برای نیل به قدرت و توانایی‌اش از نیرو و شجاعت شیر قوی الهام گرفته است.
بی تو کوران از جنگ خیل آورده
حصار سر به سر اکنون ز چنگ او شده گیر
هوش مصنوعی: بدون تو، افرادی که در جنگ با هم درگیرند، اکنون به دور این حصار جمع شده‌اند و به دام او گرفتار شده‌اند.
ز مهر برده ملک بوی فتح او به بهشت
ز کین سپرده فلک جان خصم او به سعیر
هوش مصنوعی: به خاطر عشق، ملک و پادشاهی او بوی پیروزی بهشتی دارد و به خاطر کینه‌اش، آسمان جان دشمنش را به آتش می‌سپارد.
زهی به صحبت اصحاب حق عدیم شبیه
زهی به نصرت انصار دین عزیز نظیر
هوش مصنوعی: عجب است در کنار دوستان راستین و با ایمان، همان‌طور که عجب است در یاری کردن حامیان دین بزرگ و عزیز.
تراست سیرت ورای وصی ز گیتی رام
تراست کنیت و نام نبی ز خلق جدیر
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که رفتار و ویژگی‌های تو، بالاتر از هر درک و شناخت دنیوی است. تو شایسته و لایق نام و مقام پیامبر هستی و درک مردم از تو به حقیقت نمی‌تواند به اندازه‌ی خود واقعیّت تو باشد.
زمین ز حلم تو مایل بود بصیر صبور
هوا ز طبع تو حامل بود بابر مطیر
هوش مصنوعی: زمینی که به خاطر صبر و بردباری تو تغییر رویه داده است، آسمان نیز به دلیل ویژگی‌های طبیعی تو باران‌زا و پربار است.
به جنب علم تو جسمی است فضل گشته نزار
به جای رای تو چشمی است عقل مانده ضریر
هوش مصنوعی: علم تو مانند جانی است که به بدن ضعیف زندگی می‌بخشد، و به جای تصمیم‌گیری تو، چشمی وجود دارد که از عقل بی‌بهره است و نمی‌تواند ببیند.
همه شرایط اسلام را توئی برهان
همه نظائر اقبال را توئی تفسیر
هوش مصنوعی: تو به عنوان دلیل همه شرایط اسلام هستی و تفسیر کننده تمام نظرات و عقاید مثبت.
نه دام سهم توپر دل گذارد و نه جبان
نه تاب زخم تو پولاد دارد و نه حریر
هوش مصنوعی: نه دام به دل تو نتواند رسید و نه کسی که ترسیده است، نه توان تحمل زخم تو را دارد و نه لباس نرم و لطیف چنین قدرتی دارد.
قضا ز دست تو اندر عرض نشاند تیغ
قدر ز شست تو اندر عدم جهاند تیر
هوش مصنوعی: سرنوشت در دستان تو قرار دارد، همچنان که قدرت و سرنوشت به وسیله تو در عالم نمایان می‌شود.
همیشه تا بوزد باد و از وزیدن باد
گره گره شود و حلقه حلقه روی غدیر
هوش مصنوعی: همیشه در زمانی که باد می‌وزد، بر روی آب رودخانه یا برکه، حلقه‌های گرد و گره‌دار ایجاد می‌شود.
سپهر تابع بادت به دور و اختر یار
زمانه خاضع بادت به طبع و بخت مشیر
هوش مصنوعی: آسمان در پی خواسته تو می‌چرخد و ستاره‌ها در برابر تو و زمانه تسلیم‌اند، زیرا سرنوشت و بختت با تو هماهنگ است.
عمید ملکی اسباب ملک ساخته دار
عماد دینی در حق دین مکن تقصیر
هوش مصنوعی: عمید ملکی به توفیق و امکاناتی که فراهم شده اشاره دارد و دار عماد دینی با اشاره به مکانی یا مرکزی مرتبط به دین، به اهمیت و ارجحیت دین اشاره می‌کند. در ادامه، به این نکته توجه داده می‌شود که در حق دین کوتاهی و بی‌توجهی نکن. به طور کلی، بیانگر ضرورت حفظ و حراست از ارزش‌های دینی و اهمیت فراهم آوردن شرایط مناسب برای آن است.
«گهی به راحت روح آر هوش و جام ز می
گهی به ناله بم دار گوش و زاری زیر»
هوش مصنوعی: گاهی با آرامش و خوشحالی به می‌گساری و شادی می‌پردازیم و گاهی با صدای ناله و دلسوزی، به درد و رنج خود می‌افزاییم.