گنجور

شمارهٔ ۲۲ - در مدح علاء الدوله ابو سعد مسعود ابراهیم غزنوی

شاها ترا به شاهی گیتی مرید باد
ایام نیک خواه تو ایام عید باد
بر تخته ای که بیع و شری اختران کنند
اقبال بدسکال تو در من یزید باد
زور آزمای ساعد ملک ترا بروز
از نور ساق عرش خطاب جدید باد
چون همت رفیع تو از ثور برگذشت
پروین قلاده وارش مطوع جید باد
بر منبر خطابت عدل تو خلق را
در امر و نهی خطبه وعد و وعید باد
بر حالها وقوفت ز الهام ایزدی
بر رفع و دور مشرف و صاحب برید باد
بی خار شاخ عیش لذیذت گرفته بار
وز بیخ کشت عمر حسودت حصید باد
پاینده دولت تو و بیدار بخت تو
میزان عصرهای عتیق و جدید باد
بوسعد کنیت تو و مسعود نام تو
عنوان قصرهای منیع و مشید باد
هر ساله غزو تو که فتوح است حمل او
چون سیر کرد خالد و جیش ولید باد
خون در تن گداخته شرک و اهل شرک
از بیم تو فسرده چو خون قدید باد
کفران کافران لعین را بسند و هند
تیغت مخالف است و خلافت معید باد
طغیان طاغیان مهین را به شرق و غرب
رایت معالج است و علاجت مفید باد
بی حول نفس و قوت شمشیر تو نشد
باطل ز حق طرید که عیشت طرید باد
بی عون عقل و نصرت تأیید تو نگشت
دیو از هوا فرید که اصلت فرید باد
آنکت نه مدح گوید در لافگاه هجو
هر تیره را نشانه چو شخص یزید باد
وانکت نه شاد خواهد در کربلای غم
هر لحظه بی ثواب شهادت شهید باد
تا چشم بد مؤثر محسود عالم است
چشم بد از شکوه جلالت بعید باد
جای مخالف تو و جای موافقت
آماده تر ز جای شقی و سعید باد
در خدمت تو چرخ به اخلاص بوالحسن
در طاعت تو دهر برشد رشید باد
چون قرص مهر عرصه ملکت عریض گشت
چون سیر ماه مدت عمرت مدید باد

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاها ترا به شاهی گیتی مرید باد
ایام نیک خواه تو ایام عید باد
هوش مصنوعی: ای شاه، الهی که در زندگی‌ات همیشه روزهای خوش و مناسبت‌های شاد پیش رویت باشد.
بر تخته ای که بیع و شری اختران کنند
اقبال بدسکال تو در من یزید باد
هوش مصنوعی: بر روی تخته‌ای که سرنوشت و تقدیر بر آن نوشته می‌شود، خوشبختی بدشانس تو در من شبیه یزید باشد.
زور آزمای ساعد ملک ترا بروز
از نور ساق عرش خطاب جدید باد
هوش مصنوعی: قدرت و توانمندی تو مانند نور تابان از عرش آسمان به ظهور می‌رسد.
چون همت رفیع تو از ثور برگذشت
پروین قلاده وارش مطوع جید باد
هوش مصنوعی: وقتی که اراده و تلاش بلند تو از نشانه‌های دنیایی فراتر رفت، ستاره پروین همچون گردنبند، در دستان تو خواهد بود.
بر منبر خطابت عدل تو خلق را
در امر و نهی خطبه وعد و وعید باد
هوش مصنوعی: بر منبر سخنرانی تو، عدالت تو درباره مردم در دستور و نهی، خطبه‌ای از امید و توعید برپا است.
بر حالها وقوفت ز الهام ایزدی
بر رفع و دور مشرف و صاحب برید باد
هوش مصنوعی: در حال‌ها و وضعیت‌های انسان، الهام الهی تأثیرگذار است و بر این اساس، از مشکلات و چالش‌ها فاصله گرفته و به رهایی و توانمندی دست می‌یابیم.
بی خار شاخ عیش لذیذت گرفته بار
وز بیخ کشت عمر حسودت حصید باد
هوش مصنوعی: بدون وجود موانع و دشواری‌ها، لذت زندگی را گوارا کرده‌ای، و از ریشه‌های عمر خود که مورد حسادت دیگران است، بی‌خبر مانده‌ای.
پاینده دولت تو و بیدار بخت تو
میزان عصرهای عتیق و جدید باد
هوش مصنوعی: خوشبختی و موفقیت تو پاینده باشد و روزگار خوبی را برایت رقم بزند، چه در دوران گذشته و چه در عصر جدید.
بوسعد کنیت تو و مسعود نام تو
عنوان قصرهای منیع و مشید باد
هوش مصنوعی: با نام تو، سعد و مسعود، قصرهای بزرگ و زیبا ساخته شده است.
هر ساله غزو تو که فتوح است حمل او
چون سیر کرد خالد و جیش ولید باد
هوش مصنوعی: هر ساله غزا و پیروزی تو مانند حمله‌ای است که خالد و ولید انجام دادند.
خون در تن گداخته شرک و اهل شرک
از بیم تو فسرده چو خون قدید باد
هوش مصنوعی: خون در رگ‌های گداخته از شرک و پیروانش به خاطر ترست پژمرده شده و همانند خون در برابر باد قدید شده است.
کفران کافران لعین را بسند و هند
تیغت مخالف است و خلافت معید باد
هوش مصنوعی: کفر و نافرمانی کافران را رها کن، چرا که هند، شمشیرت را تهدید می‌کند و خلافت به تو یاری می‌رساند.
طغیان طاغیان مهین را به شرق و غرب
رایت معالج است و علاجت مفید باد
هوش مصنوعی: طغیان و سرکشی زمامداران ظالم در شرق و غرب دنیا را می‌توان با تدبیر و مبارزه درمان کرد و امیدوارم که این تدابیر برای تو نیز سودمند باشد.
بی حول نفس و قوت شمشیر تو نشد
باطل ز حق طرید که عیشت طرید باد
هوش مصنوعی: بدون قدرت نفس و توانایی شمشیر تو، حق بی‌اثر نمی‌ماند، زیرا زندگی‌ات به باد رفته است.
بی عون عقل و نصرت تأیید تو نگشت
دیو از هوا فرید که اصلت فرید باد
هوش مصنوعی: بدون کمک عقل و یاری تو، دیو به فریفتن انسان‌ها نپرداخت، چرا که منبع اصلی تو بی‌همتاست.
آنکت نه مدح گوید در لافگاه هجو
هر تیره را نشانه چو شخص یزید باد
هوش مصنوعی: شخصی که در جمعی به تعریف و تمجید می‌پردازد، تنها به خودفریبی مشغول است و فقط به فکر منافع خود است. هرکسی که در این راستا قرار گیرد، به مانند یزید، نشانه‌ای از فساد و ناپسندی را با خود حمل می‌کند.
وانکت نه شاد خواهد در کربلای غم
هر لحظه بی ثواب شهادت شهید باد
هوش مصنوعی: در کربلای غم، تو هر لحظه از شادی بی‌نصیب خواهی بود و زندگی‌ات بدون پاداش و اجر شهدای راه حق خواهد گذشت.
تا چشم بد مؤثر محسود عالم است
چشم بد از شکوه جلالت بعید باد
هوش مصنوعی: تا زمانی که حسد در جهان وجود دارد، چشم حسود تأثیرگذار است؛ از این رو، امیدواریم که زیبایی و شکوه تو از تأثیر نگاه بد دور باشد.
جای مخالف تو و جای موافقت
آماده تر ز جای شقی و سعید باد
هوش مصنوعی: جایی که با تو مخالف است و جایی که با تو موافق است، از جایی که خوشبختی و بدبختی قرار دارد، آماده‌تر است.
در خدمت تو چرخ به اخلاص بوالحسن
در طاعت تو دهر برشد رشید باد
هوش مصنوعی: در خدمت تو، زمان با تمام اخلاص و وفاداری، در اطاعت از تو، سال‌ها به نیرویی نیکو و شایسته گذشت.
چون قرص مهر عرصه ملکت عریض گشت
چون سیر ماه مدت عمرت مدید باد
هوش مصنوعی: زمانی که مهر، فضایی وسیع مانند یک سرزمین بزرگ را روشن می‌کند، و مانند ماه که در آسمان برای مدت طولانی درخشان است، آرزو می‌کنم که عمر تو نیز طولانی و ماندگار باشد.