گنجور

رباعی شمارهٔ ۳۴

گر بر سر نفس خود امیری، مردی
بر کور و کر ار نکته نگیری، مردی
مردی نبود فتاده را پای زدن
گر دست فتاده‌ای بگیری، مردی

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)
قالب شعری: رباعی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر بر سر نفس خود امیری، مردی
بر کور و کر ار نکته نگیری، مردی
هوش مصنوعی: اگر بر نفس خود تسلط داشته باشی و بتوانی به خود تسلط پیدا کنی، واقعی‌ ترین مردانگی را از خود نشان داده‌ای. اگر به نکات مهم زندگی توجه نکنید، حتی اگر در دنیای فیزیکی قوی باشید، مردانگی شما در نظر گرفته نمی‌شود.
مردی نبود فتاده را پای زدن
گر دست فتاده‌ای بگیری، مردی
هوش مصنوعی: اگر کسی به زمین افتاده باشد، بزرگ مردی نیست که او را لگد کند. اگر دستی به کمک او دراز کنی، واقعی مردی.

حاشیه ها

1389/06/02 16:09
مصطفی مرآت

ار نکته نگیری درست است
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

1391/04/07 06:07
farzad

مصرع دوم این طوری است:گر برده گری خرده نگیری مردی
حمید رضا این شعر مال بابا طاهره(البته منم شک دارم)

1391/07/21 09:10
سیما.م

با سلام
من این رباعی رو در چند جای دیگه به نام پوریای ولی خوندم . از شما اساتید فاضل خواهشمندم که در این مورد تحقیق بشه که جای شک نباشه .متشکرم

1391/11/18 05:02
پوریا

با درود به همه‌ی دوستان پارسی‌گوی
گمان کنم مصرع دوم
(گر بر دگری خرده نگیری مردی) باشه

به نام خدا
من این شعر رو پوریای ولی هم دیدم
البته مصراع دوم آن شعر این طور بود:
گر بر دگری تکیه نگیری مردی

1394/07/13 17:10
افشین یوسفی

با عرض سلام،این دو بیتی رو من به این صورت در چند منبع مختلف ملاحظه کردم:
گر بر سر نفس خود امیری مردی
ور بر دگری خرده نگیری مردی
مردی نبود فتاده را پای زدن
گر دست فتاده ای بگیری مردی
و این شعر بار هم به نقل از همون منابع منتسب است به عارف و پهلوان نامی ایران زمین پوریای ولی....اگر احتیاج باشه میتونم اسم منابع رو در اختیارتون بگذارم
با تشکر

1395/05/11 20:08
سعید

بازوی ستبر گرخدا داد تو را
بر دوش کشی بار فقیری مردی

1397/05/12 03:08
سید هشام

باسلام
درکمال ادب و فروتنی،ضمن اینکه بنده از گنج ادب هیچ سرمایه ندارم، اما بنظرم صحیحتر مینماید که خوانده شود:
گر دستفتاده ،پیبگیری، مردی ،
گر دست فتاده پی بگیری مردی
شاید که در املا دونقطه از'پی' افتاده و ...
خواهشمندم، فقر ادب مرا نادیده انگاشته ،واستادان سخن ،برسی نمایید.

1398/04/11 09:07
داود

زمانی که امیر نصر سامانی قصد گردن زدن عده ایی شورشی را داشت رودکی که در آن زمان رئیس شعرای دربار و همراه قشون شاه سامانی بود این شعر را همانجا و فی البداهه سرود که ای شاه من "گر بر سر نفس خود امیری مردی، بر کور و کر ار نکته نگیری مردی. مردی نبود فتاده را پای زدن، گر دست فتاده ای بگیری مردی" امیر نصر سامانی که از بلاغت و فصاحت رودکی به وجد آمده بود از کشتن اسرا صرف نظر کرد. برای پی بردن به درجه استادی رودکی فقط کافیه که خودتان را در این شرایط تجسم کنید که شاه مملکت دستور قتل عده ای را میده و شما باید ظرف چند ثانیه در آن جو پر از تنش و استرس شعری پر مفهوم بگید به طوری که شاه از تصمیم خودش منصرف بشه. میتونید؟ این اتفاق به اضافه سخاوت و خاکی بودن رودکی باعث محبوبیت صد چندان رودکی هم در دربار سامانی و هم بین مردم کوچه و خیابان شد. این سخاوت به حدی بود که رودکی برای آزادی عده ای رعیت در بند کشیده شده انگشتری را که از شاه هدیه گرفته بود داد. البته همین امر باعث دردسر رودکی در سه سال آخر عمرش شد. چرا که بدخواهان رودکی در دربار سامانی مدعی شدند که رودکی انگشتری هدیه شاه را صرف شورشیان کرده. شاهزاده جوان سامانی هم رودکی را کور کرد. گرچه بعدها پشیمان شد و با فرستادن هدایای فراوان در پی دلجویی از رودکی برآمد. دوستانی هم که میفرمایند این شعر از پوریای ولی هست!!! اشتباه میکنند. در تاجیکستان کنونی که محل تولد و دفن رودکی است فیلمهای فراوانی ساخته شده و از این شعر و چرایی سروده شدنش هم بارها یاد شده.

1399/04/05 00:07
سعید

با سلام حضور سروران و استادان و فارسی دوستان بزرگوار
بنده نیز عمری ست این شعر را اینگونه به یاد دارم
گر بر سر نفس خود امیری مردی
گر بر دگری خرده مگیری مردی
مردی نبود فتاده را پای زدن
گر دست فتاده ایی بگیری مردی
گر به عزت برسی مست نگردی مردی
گر به ذلت برسی سست نگردی مردی

1399/04/05 02:07
nabavar

گر به دولت برسی مست نگردی ، مردی
گـــر به ذلت برسی پست نگردی ، مردی
اهل عــــــالم همه بازیچه دست هوسند
گـــــر تو بازیچه این دست نگردی ، مردی

1399/05/21 10:08
داوری

بنظر من ( گر بر دگری خرده نگیری مردی) صحیح است

1399/12/12 10:03
مهدی

مردی نبود فتاده را پای برسر
گر دست فتاده ای برگیری مردی

1400/07/03 14:10
Polestar

این سروده به بدر الدین جاجرمی هم منتسب شده

1400/08/24 10:10
Majid Salari

با درود به همه پارسی زبانان. من این شعر را به این شکل بخاطر میارم: گر بر سر نفسِ خود امیری مَردی. ور بر دگری خرده نگیری مَردی. مَردی نبوَد فتاده را پای زدن. گر دست فتاده ای بگیری مَردی. با سپاس 

1400/08/28 14:10
بهزاد مهردادی

بسیار زیبا

1402/01/28 12:03
رهجو

برای یک انیمیشن کوتاه به اینجا رسیدم و درود بر روان پاک رودکی که خوش گفت و بیاد بیاوریم رادمان پورماهک( یعقوب لیث) عیار را!

پهلوانی در خوی همه ایرانیان است و حیف که من درش تک و تنهایی در اوج افتادگی می بینم و نه یک روح و جنبش مردمی.