گنجور

بخش ۱۳

تا جهان بود از سر آدم فراز
کس نبود از راز دانش بی‌نیاز
مردمانِ بخرد اندر هر زمان
راز دانش را به‌هر گونه زبان
گِرد کردند و گرامی داشتند
تا به سنگ اندر همی بنگاشتند
دانش اندر دل چراغ روشن است
وز همه بد، بر تن تو‌، جوشن است

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تا جهان بود از سر آدم فراز
کس نبود از راز دانش بی‌نیاز
از زمانی‌که انسان آفریده شده‌، کسی وجود نداشته و نبوده‌است که به‌دانش بی‌نیاز باشد.
مردمانِ بخرد اندر هر زمان
راز دانش را به‌هر گونه زبان
انسان‌های دانا در هر دور و زمانه‌ای، علم و دانش را به‌هر زبانی،
گِرد کردند و گرامی داشتند
تا به سنگ اندر همی بنگاشتند
به‌دست آوردند و غنیمت‌شمردند و آن‌را حتی بر سنگ‌ها نوشتند (تا بماند)
دانش اندر دل چراغ روشن است
وز همه بد، بر تن تو‌، جوشن است
دانش در جان و دل آدمی‌، همچون چراغ روشن است که دلش را روشن می‌کند و از همه بدی‌ها و خطرها او را همچون جوشن و زره محافظت می‌کند.

حاشیه ها

1393/01/28 22:03

با درود ، با این ابیات در مقدمه‌ی کلیله و دمنه‌ی مصحح دکتر مینوی مواجه شدم. از لحاظ معنا و مفهومی منزلتی بس شگرف در هر مصرع و واژه‌ی این ابیات به چشم می‌رسد.
تنـــها یک پرسش برای من ایجاد شده و آن هم در مصرع دوم بیت آخــر است.
از دوستان تقاضا دارم در فهم آن به بنده یاری رسانند.
با سپاس

1395/03/24 01:05
م ع ح کندری

[چون مصرعِ دوم تکمیل کننده مصرعِ اولِ آن بیت می باشد، به نظر می رسد "بِه= بهتر" بجایِ "بد" مناسبتر و درست تر باشد: ،"وز همه به، بر تنِ تو جوشن است": و "بهتر" از هر چیزی، می تواند از بدنِ تو محافظت کند= هیچ زره ای مانندِ دانش نیست؛ در کل، "دانش سببِ روشنیِ دل(: جان، روح و روان) و سلامتیِ بدن (: جسم)می گردد".]

1395/03/02 22:06
کیومرث

در بیت نخست هدف از آدم چیست؟
آدم نخستین انسان یا آدمیزاد؟ اگر آدمیزاد آیا در زمان رودکی واژه آدم را بجای آدمیزاد استفاده میکردند؟
سپاس

1395/07/30 18:09
امیر نیک سرشت

باسلام.برای پاسخ به حاشیه اول باید گفت که: در تمامی منابع شکل صحیح مصراع مذکور،همان"بد" است.و نمیشود بخاطر اعمال سلیقه در فهم بهتر،واژه ای را جایگزین کرد.از جهت معنی هم "دانش سپری محافظ برای وجود توست از همه ی بدی ها."
در پاسخ حاشیه ی بعدی نیز اینکه:در زمان قدیم واژه های بسیاری بودند که معنی عامتری را ایراد میکردند.آدم نیز از اینجمله است

1397/05/20 11:08
هاشم

در خصوص معنی بیت آخر به نظر بنده چنین می رسد که : دانش درون دل همانند چراغ روشنی است که تن تو را نیز از همه بدی ها بمانند سپر محافظت می کند.

1399/08/02 22:11
دارائی

مصراع اول این گونه درست است:
تا جهان بود از سر آدم فراز. یعنی از زمانی که جهان وجود داشته است از زمان حضرت آدم (ع) به بعد...

1400/09/07 19:12
افسانه چراغی

از سر آدم فراز یعنی از زمان حضرت آدم تا کنون.

1400/09/07 19:12
افسانه چراغی

وز همه بد، بر تن تو جوشن است: مانند زرهی است که تو را از همه بدی‌ها محافظت می‌کند.