گنجور

شمارهٔ ۱۱۵ - شعر از سعید نفیسی بازسازی شده از روی برگردان عربی شعر رودکی

این ابیات از استاد سعید نفیسی است.
استاد جمشید سروشیار در مقاله ای کیفیت انتساب اشتباه این شعر به رودکی را چنین نوشته اند : «اما کیفیت قضیه ازین قرار است که در یتیمة الدهر ثعالبی(الجزء الرابع،ص 149 طبع محمد محی الدین عبد الحمید)ذیل احول احمد بن مؤمل آمده است که وی دو بیت از اشعار رودکی را بدین دو بیت تازی ترجمه کرده است [...] استاد فقید این قطعه را از یتیمهء الدهر به کتاب خویشاحوال و اشعار ابو عبد اللّه‏ جعفر بن محمد رودکی سمرقندی»نقل فرموده و گفته است معلوم است که رودکی دو بیت‏ شعر داشته است بدین مضمون [...] شاید اصل آن دو بیت رودکی،چنانکه به خاطر مسعود این اوراق گذشته‏ است،چنین بوده باشد [...]
شگفت آن‏که هیچ یک از کسانی که این دو بیت ترجمهٔ نفیسی را از کتاب وی نقل‏ کرده‏ اند به توضیح صریح و آشکار آن مرحوم توجه ننموده و این قطعه را از رودکی پنداشته‏ اند! از این گروه‏ اند شادروان استاد محمد معین(مجموعهٔ اشعار دهخدا،ص 111)،براگینسکی‏ (رودکی،آثار منظوم،ص 110)،دکتر محمد جعفر محجوب(سبک خراسانی در شعر فارسی،ص 121)،دکتر خلیل خطیب رهبر(رودکی،ص 46)و دکتر محمد دبیرسیاقی. (پیشاهنگان شعر فارسی،ص 57).»
این جهان را نگر به چشم خرد
نی بدان چشم کاندر او نگری
همچو دریاست وز نکوکاری
کشتیی ساز، تا بدان گذری

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

این جهان را نگر به چشم خرد
نی بدان چشم کاندر او نگری
هوش مصنوعی: به دنیای پیرامون خود با دیدی عمیق و عقلانی بنگر، نه با چشمی سطحی که فقط ظاهر اشیاء را می‌بیند.
همچو دریاست وز نکوکاری
کشتیی ساز، تا بدان گذری
هوش مصنوعی: با مهارت و نیکوکاری، مانند دریا در زندگی، کشتی‌ای بساز تا بتوانی به سادگی از آن عبور کنی.

حاشیه ها

1387/02/26 21:04

این شعر در ری‌را ناقص نقل شده و من آن را از یکی از حاشیه‌های دستنویسم در کتابی راجع به رودکی نقل کرده‌ام که منبعش را ننوشته‌ام که کجاست.
بر طبق آن حاشیه‌ی دستنویس شاعری به نام «ابو الحسن احمد بن مؤمن» این شعر رودکی را از فارسی به عربی به این صورت ترجمه کرده:
تصور الدنیا بعین الحجی
لابالّتی انت بها تنظر
الدهر بحر فاتّخذ زورقا
من عمل الخیر به تعبر
که شادروان سعید نفیسی از روی شعر عربی سعی کرده اصل فارسی شعر رودکی را به این صورتی که در اینجا نقل شده دوباره بسازد (یا تصحیح کند؟!).

1387/03/09 06:06
الف رسته

در واقع این دوبیت ساخته ی شادروان سعید نفیسی است ار روی دو بیت عربی ابوالحسن احمد بن المومل . این موضوع در ص 423 چاپ سال 1341 کتاب نفیسی مندرج است.

1397/02/26 22:04
محمود سیدهندی

این ابیات از استاد سعید نفیسی است.
استاد جمشید سروشیار در مقاله ای کیفیت انتساب اشتباه این شعر به رودکی را چنین نوشته اند : «اما کیفیت قضیه ازین قرار است که در یتیمة الدهر ثعالبی(الجزء الرابع،ص 149 طبع محمد محی الدین عبد الحمید)ذیل احول احمد بن مؤمل آمده است که وی دو بیت از اشعار رودکی را بدین دو بیت تازی ترجمه کرده است [...] استاد فقید این قطعه را از یتیمهء الدهر به کتاب خویشاحوال و اشعار ابو عبد اللّه‏ جعفر بن محمد رودکی سمرقندی»نقل فرموده و گفته است معلوم است که رودکی دو بیت‏ شعر داشته است بدین مضمون [...] شاید اصل آن دو بیت رودکی،چنانکه به خاطر مسعود این اوراق گذشته‏ است،چنین بوده باشد [...]
شگفت آن‏که هیچ یک از کسانی که این دو بیت ترجمۀ نفیسی را از کتاب وی نقل‏ کرده‏ اند به توضیح صریح و آشکار آن مرحوم توجه ننموده و این قطعه را از رودکی پنداشته‏ اند! از این گروه‏ اند شادروان استاد محمد معین(مجموعۀ اشعار دهخدا،ص 111)،براگینسکی‏ (رودکی،آثار منظوم،ص 110)،دکتر محمد جعفر محجوب(سبک خراسانی در شعر فارسی،ص 121)،دکتر خلیل خطیب رهبر(رودکی،ص 46)و دکتر محمد دبیرسیاقی. (پیشاهنگان شعر فارسی،ص 57).»
(رک.یغما سال بیست و هشتم آبان 1354 شماره 8 (پیاپی 326) قطعه ای نه از رودکی در دیوان رودکی جمشید سروشیار