گنجور

بخش ۱۴۸ - مؤذّن خراسانی

اسمش شیخ محمد علی. از اکابر فضلا و اماجد عرفاست. شیخِ شیخ نجیب الدین رضا و مرید جناب شیخ حاتم از مشایخ سلسلهٔ علیه ذهبیهٔ کبرویه است. با شاه عباس صفوی معاصر و رسالهٔ تحفة العباسیه را به نام وی نوشته. تصانیف و مدایح ائمهٔ اطهار بسیار دارد. از اوست:

مگو که موجهٔ دریا و بحر غیرهمند
که موج چون بنشیند بگوییش دریا

٭٭٭

چو یار گفت یُحبِوُّنَه به ما ز ازل
وجود یافت دو عالم ز پرتو دل ما

٭٭٭

موسی صفتی کز خود مردانه برون آید
از جیب عیان بیند سرِّ ید بیضا را

٭٭٭

هر یک از شیوهٔ جانانه به نوعی مستند
مطرب عشق گواه است که پیمانه یکی است

٭٭٭

عارف اسرار یار می‌شود آن شیرمرد
کز سخن نیک و بد گشت به عالم خموش
بخش ۱۴۷ - محمد دهلوی عَلَیهِ الرحّمةُ: نام شریف آن جناب سید محمد گیسودراز مشهور به غریب نواز. از سادات حسینی و از اکابر سلسلهٔ چشتیه و از مریدان شیخ نصیرالدین دهلوی. در گلبرگهٔ دکن ساکن بوده و آشنایان را تربیت می‌نموده. کتاب اسرار الاسماء از اوست:بخش ۱۴۹ - مجنون عامری عَلَیهِ الرَّحمهُ: اسمش قیس بن مزاحم بن قیس و اصلش از قبیلهٔ بنی عامر بود و او به غایت مشهور است و دیوانی دارد معروف. و قیسْنام در عرب متعدد بوده‌اند. از آن جمله بوده قیس بن زریح صاحب لُبْنی و او برادر رضاعی حضرت امام همام حسن بن علیؑبوده. وی نیز از مشاهیر اهل ذوق و عشق است. گویند بر لُبْنی بنت جناب که از قبیلهٔ بنوکعب بوده عاشق شده. بعد از بی قراری بسیار و مشقت بی شمار به اشارهٔ لازم البشاره حضرت امام پدرش دختر خود لُبْنی را به قیس داد. پس از چندی والدین قیس به اقسام مختلفه و اصرار بلیغه قیس را برای طلاق لُبْنی بازداشتند. قیس پس از طلاق و فراق پریشان حال گردید و طریقهٔ بی تابی و جنون ورزید. آخرالامر لُبْنی درگذشت. قیس بر سر قبر او رفته، جزع و فزع بسیار نمود و او را غش و بیخودی روی داد و به اندک فاصله بمرد و به نزدیک قبر لُبْنی به خاکش سپردند و حال این دو قیس با یکدیگر اختلاط یافته. بر بعضی مشتبه شده است. قیس لُبْنی نیز اشعار خوب داشته و قیس عامری دیوانه شد. لاجرم عقلای زمان او را مجنون خوانند. چنانکه حکایت وی افسانهٔ محافل و در السنه و افواه افاضل مذکور شد. مجملاً عشق مجازی به جهت وی قنطرهٔ محبت حقیقی گردید و روی از خلق تافته، راه بیابان گرفت و به کمال رسید. چنانکه مکرر انالیلی گفتی. گویند چون از فوت لیلی خبر یافت گفت من آن لیلی را خواهم که نمیرد. همانا مجنون لیلای حقیقی بوده و لیلی مجازی را بهانه نموده. مدت عمرش چهل و پنج سال. حالات و مقالاتش مشهور است و این چند بیت از آن جناب است:

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اسمش شیخ محمد علی. از اکابر فضلا و اماجد عرفاست. شیخِ شیخ نجیب الدین رضا و مرید جناب شیخ حاتم از مشایخ سلسلهٔ علیه ذهبیهٔ کبرویه است. با شاه عباس صفوی معاصر و رسالهٔ تحفة العباسیه را به نام وی نوشته. تصانیف و مدایح ائمهٔ اطهار بسیار دارد. از اوست:
هوش مصنوعی: شخصی به نام شیخ محمد علی وجود دارد که از بزرگان علم و عرفان محسوب می‌شود. او شاگرد شیخ نجیب الدین رضا و مرید شیخ حاتم از مشایخ سلسله ذهبیه کبرویه است. او هم‌عصر شاه عباس صفوی بوده و رساله‌ای به نام تحفة العباسیه را به افتخار او نوشته‌اند. این فرد آثار و اشعار زیادی در مدح ائمه اطهار دارد.
مگو که موجهٔ دریا و بحر غیرهمند
که موج چون بنشیند بگوییش دریا
هوش مصنوعی: نگویید که امواج دریا و دریا با هم تفاوتی ندارند، زیرا وقتی که موج آرام می‌شود، دریا نمایان می‌شود.
چو یار گفت یُحبِوُّنَه به ما ز ازل
وجود یافت دو عالم ز پرتو دل ما
هوش مصنوعی: وقتی که محبوب گفت که دوستت دارند، از ازل وجود دو جهان به خاطر نور دل ما شکل گرفت.
موسی صفتی کز خود مردانه برون آید
از جیب عیان بیند سرِّ ید بیضا را
هوش مصنوعی: مردی مانند موسی که با اعتماد به نفس و شجاعت از درون خود خارج می‌شود، می‌تواند به وضوح راز قدرت جادویی‌اش را ببیند.
هر یک از شیوهٔ جانانه به نوعی مستند
مطرب عشق گواه است که پیمانه یکی است
هوش مصنوعی: هر یک از روش‌های عاشقانه به شکلی خاص نشان‌دهندهٔ حقیقت عشق است و در نهایت همه به یک اصل مشترک اشاره دارند.
عارف اسرار یار می‌شود آن شیرمرد
کز سخن نیک و بد گشت به عالم خموش
هوش مصنوعی: مردی که به اسرار معشوق پی می‌برد، همان کسی است که از گفتن خوب و بد پرهیز می‌کند و در عالم خاموشی و سکوت به سر می‌برد.