گنجور
رهی معیریرهی معیری

گنجینهٔ دل

چشم فروبسته اگر وا کنی
در تو بود هرچه تمنا کنی
عافیت از غیر نصیب تو نیست
غیر تو ای خسته طبیب تو نیست
از تو بود راحت بیمار تو
نیست به غیر از تو پرستار تو
همدم خود شو که حبیب خودی
چارهٔ خود کن که طبیب خودی
غیر که غافل ز دل زار توست
بی‌خبر از مصلحت کار توست
بر حذر از مصلحت‌اندیش باش
مصلحت‌اندیش دل خویش باش
چشم بصیرت نگشایی چرا؟
بی‌خبر از خویش چرایی؟ چرا؟
صید که درمانده ز هرسو شده‌ست
غفلت او دام ره او شده‌ست
تا ره غفلت سپرد پای تو
دام بود جای تو ای وای تو
خواجهٔ مقبل که ز خود غافلی
خواجه نه‌ای بندهٔ نامقبلی
از ره غفلت به گدایی رسی
ور به خود آیی به خدایی رسی
پیر تهی کیسهٔ بی‌خانه‌ای
داشت مکان در دل ویرانه‌ای
روز به دریوزگی از بخت شوم
شام به ویرانه درون همچو بوم
گنج زری بود در آن خاکدان
چون پری از دیدهٔ مردم نهان
پای گدا بر سر آن گنج بود
لیک ز غفلت به غم و رنج بود
گنج‌صفت خانه به ویرانه داشت
غافل از آن گنج که در خانه داشت
عاقبت از فاقه و اندوه و رنج
مرد گدا مرد و نهان ماند گنج
ای شده نالان ز غم و رنج خویش
چند نداری خبر از گنج خویش؟
گنج تو باشد دل آگاه تو
گوهر تو اشک سحرگاه تو
مایهٔ امید مدان غیر را
کعبهٔ حاجات مخوان دیر را
غیر ز دلخواه تو آگاه نیست
زآن که دلی را به دلی راه نیست
خواهش مرهم ز دل ریش کن
هرچه طلب می‌کنی از خویش کن
خلقت زن: کیم من دردمندی ناتوانیسوگند: لاله‌رویی بر گل سرخی نگاشت

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: تبیان

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

خوانش ها

گنجینهٔ دل به خوانش سعیده طاهری
گنجینهٔ دل به خوانش احسان کریمی

حاشیه ها

1394/11/08 05:02
مهلا

من این شعر رو در کتابی دیگر خواندم و فکر میکنم یک قسمت رو شما اشتباه نوشتید
مایه امید مدان غیر را
کعبه حاجات مخوان غیر را
به نظر من غیر درست هست نه دیر چون در بیت بعدی میگه
غیر زدلخواه تو آگاه نیست
زآنکه دلی را به دلی راه نیست

1395/05/12 10:08
احسان

در این مصرع
غافل از ان گنج که در خانه داشت
یک فاصله بعد از که حذف شده

1398/12/09 13:03
م.قلمزن

غلط اندیشیده اند و
غلط سروده اند و
و برخی از ما نیز به غلط پسندیده ایم و
به غلط آنرا ترویج کرده ایم و میکنیم!!....
و صحیح این است که درست بیندیشیم و
درست بِسُرائیم و نهایتا مطلب درست را نشر دهیم:
گر "بخود آئی"
به "خدا" می‌رسی.
وَ مَن عَرَفَه نَفسَه
فَقَد عَرفه رَبَه
والسلام

1403/08/22 18:10
م.آذر

دوست عزیز جهان بینی شما برای خودتان محترم است اما جسارتا با عینک خودتان برای دیگران درست و غلط را تجویز نکنید ، لزومی ندارد که همه انسان ها از دریچه نگاه مذهبی شما به همه چیز بنگرند ، این بیت در همین حالت زیباتر ، رساتر ، پر معناتر و کاملتر است.

1399/01/12 01:04
سید محسن

درود بر ادیبان عزیز--آقای مجرد زاده عزیز بعضی اشتباههای تحریری آزارندهاند-----درست است
آقای م.قلمزن---بدون هیچ نشانی حرفهائی فرموده ایی طرف فرمایش شما چه کس و یا کسانی هستند---مگر اینجا منبر است که فکر کنید چون عربی میگوئید پس دیگر نیازی به اثبات نیست..این کلمات عربی روایت و حدیث نیست حتی اگر هم بگویند هست جعلی است

1400/06/01 09:09
جعفر ابراهیمی

سلام
این شعر عالیه!
این شعر باعث میشه یک انسان بتونه تغییر رو در خودش ببینه و زندگیش رو متحول کنه!
ممنون از خداوند بابت این شعر که از دهان یک شاعر خوب بیرون اومده!

1401/01/06 12:04
فاتح عبداله‌زاده

متاسفانه بعضی از دوستان بدون توجه به مفهوم کلی شعر ، سعی در نشر عقاید عمدتا مذهبی خود دارند. 

1402/06/06 11:09
اصغر حمیدی

به قول مولانا بعضی از دوستان تنها بر فهم و شعور خود اعتماد دارند و درستی و نادرستی هر اتفاقی را با وهم و خیال خود تطابق میدهند و در باره آن قضاوت میکنند.