پروین اعتصامیشمارهٔ ۳۰ - بهای نیکی
بزرگی داد یک درهم گدا را
که هنگام دعا یاد آر ما را
یکی خندید و گفت این درهم خرد
نمی‌ارزید این بیع و شرا را
روان پاک را آلوده مپسند
حجاب دل مکن روی و ریا را
مکن هرگز بطاعت خودنمائی
بران زین خانه، نفس خودنما را
بزن دزدان راه عقل را راه
مطیع خویش کن حرص و هوی را
چه دادی جز یکی درهم که خواهی
بهشت و نعمت ارض و سما را
مشو گر ره شناسی، پیرو آز
که گمراهیست راه، این پیشوا را
نشاید خواست از درویش پاداش
نباید کشت، احسان و عطا را
صفای باغ هستی، نیک کاریست
چه رونق، باغ بیرنگ و صفا را
به نومیدی، در شفقت گشودن
بس است امید رحمت، پارسا را
تو نیکی کن بمسکین و تهیدست
که نیکی، خود سبب گردد دعا را
از آن بزمت چنین کردند روشن
که بخشی نور، بزم بی ضیا را
از آن بازوت را دادند نیرو
که گیری دست هر بیدست و پا را
از آن معنی پزشکت کرد گردون
که بشناسی ز هم درد و دوا را
مشو خودبین، که نیکی با فقیران
نخستین فرض بودست اغنیا را
ز محتاجان خبر گیر، ایکه داری
چراغ دولت و گنج غنا را
بوقت بخشش و انفاق، پروین
نباید داشت در دل جز خدا را
شمارهٔ ۲۹ - بهای جوانی: خمید نرگس پژمرده‌ای ز اَنده و شرمشمارهٔ ۳۱ - بی آرزو: بغاری تیره، درویشی دمی خفت
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بزرگی داد یک درهم گدا را
که هنگام دعا یاد آر ما را
هوش مصنوعی: یک گدا در هنگام دعا از خدا درخواست می‌کند که او را فراموش نکند و در عوض، او با لطفی که خدا به او می‌کند، یک درهم بزرگ به او می‌دهد. این رفتار نشان‌دهنده یادآوری و توجه به دیگران در زمان نیاز است.
یکی خندید و گفت این درهم خرد
نمی‌ارزید این بیع و شرا را
هوش مصنوعی: یکی با لبخندی گفت این پول کم‌ارزش‌تر از آن است که بتوانیم به خاطر معامله و خرید و فروش به آن توجه کنیم.
روان پاک را آلوده مپسند
حجاب دل مکن روی و ریا را
هوش مصنوعی: روان پاک را آلوده نکن و از تقلب و ظاهر سازی دل برکن.
مکن هرگز بطاعت خودنمائی
بران زین خانه، نفس خودنما را
هوش مصنوعی: هرگز اجازه نده که خودستایی و خودنمایی در این جا راه پیدا کند. نفس خودخواه را از این مکان بران.
بزن دزدان راه عقل را راه
مطیع خویش کن حرص و هوی را
هوش مصنوعی: راه عقل را از دزدان و موانع دور کن و خود را به پیروی از آن سوق بده. خودخواهی و حرص را کنار بگذار.
چه دادی جز یکی درهم که خواهی
بهشت و نعمت ارض و سما را
هوش مصنوعی: چه چیزی از تو بیشتر از یک درهم ارزش دارد که بخواهی بهشت و نعمت‌های زمین و آسمان را بدست آوری؟
مشو گر ره شناسی، پیرو آز
که گمراهیست راه، این پیشوا را
هوش مصنوعی: اگر راهی را خوب می‌شناسی، نباید دنبال آز و تجربه‌های گمراه‌کننده بروی، زیرا این رهبر خود را گم کرده است.
نشاید خواست از درویش پاداش
نباید کشت، احسان و عطا را
هوش مصنوعی: از درویش نباید انتظار پاداش داشت، زیرا انجام احسان و بخشش باید خالصانه و بدون چشمداشت باشد.
صفای باغ هستی، نیک کاریست
چه رونق، باغ بیرنگ و صفا را
هوش مصنوعی: خوشی و زیبایی زندگی به انجام کارهای خوب بستگی دارد، چرا که این کارها به زندگی، رونق و صفا می‌بخشند، حتی اگر رنگ و لعاب خاصی نداشته باشند.
به نومیدی، در شفقت گشودن
بس است امید رحمت، پارسا را
هوش مصنوعی: با ناامیدی، نشان دادن محبت کافی است، زیرا امید به رحمت برای انسان پارسا کافی است.
تو نیکی کن بمسکین و تهیدست
که نیکی، خود سبب گردد دعا را
هوش مصنوعی: اگر به فقیران و بی‌چیزان نیکی کنی، این کار نیکی خود باعث می‌شود دعا و درخواست‌هایت برآورده شود.
از آن بزمت چنین کردند روشن
که بخشی نور، بزم بی ضیا را
هوش مصنوعی: در آن مهمانی به گونه‌ای رفتار کردند که نور و روشنایی در آن بزم بی‌نور و سیاهی پیدا شود.
از آن بازوت را دادند نیرو
که گیری دست هر بیدست و پا را
هوش مصنوعی: از قدرتی که به تو داده‌اند، استفاده کن تا بتوانی به کسانی که ناتوان و بیدست و پا هستند کمک کنی.
از آن معنی پزشکت کرد گردون
که بشناسی ز هم درد و دوا را
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که از آنچه که در زندگی به تو آموخته شده، باید بتوانی تفاوت بین مشکلات و راه‌حل‌ها را بشناسی و درک کنی.
مشو خودبین، که نیکی با فقیران
نخستین فرض بودست اغنیا را
هوش مصنوعی: به خودت مغرور نباش، زیرا نیکی کردن به فقیران از وظایف اصلی افرادی است که دارا و توانگرند.
ز محتاجان خبر گیر، ایکه داری
چراغ دولت و گنج غنا را
هوش مصنوعی: به نیازمندان کمک کن، زیرا تو صاحب ثروت و قدرتی.
بوقت بخشش و انفاق، پروین
نباید داشت در دل جز خدا را
هوش مصنوعی: در زمان بخشش و کمک به دیگران، باید در دل فقط یاد خدا را داشت و هیچ چیز دیگری جای او را نگیرد.
خوانش ها
بهای نیکی به خوانش طوبی برزگر
شمارهٔ ۳۰ - بهای نیکی به خوانش عندلیب
شمارهٔ ۳۰ - بهای نیکی به خوانش فرهاد بشیریان
حاشیه ها
1390/01/29 23:03
بیت : تو نیکی کن به مسکین و تهیدست
که نیکی خود سبب گردد دعا را
یادآور شعر معروف مولوی است که :
گفت ای موسی ز من میجوی پناه
با دهانی که نکردی تو گناه
گفت موسی من ندارم آن دهان
گفت ما را با دهان غیر خوان
با دهان غیر کی کردی گناه
با دهان غیر بر خوان کی اله
آنچنان کن که دهنها مر تو را
در شب و در روزها آرد دعا
خداوند هر دو شاعر بزرگوار را رحمت کند
1393/03/09 22:06
متاسفانه بیشتر ما هر کار نیکی انجام می دهیم انتظار داریم فوری نتیجه آن کار را ببینیم در صورتی که اگر کار نیک رابرای رضای خدا انجام بدهیم حتما در ازای آن کار 10 برابرش را خدا به ما پاداش می دهد حالا این پاداش کی باشد دیگر خود خدا تشخیص می دهد البته خشنودی خدا از ما بالاترین پاداشی هست که خدا به ما می دهد . البته اگر بفهمیم .
1401/07/08 21:10
مجتبی
با سلام.
این قطعه سروده در دیوان پروین اعتصامی در بخش "قصیده ها" قرار گرفته. لطفاً تصحیح شود.