گنجور

شمارهٔ ۱۸ - اندوه فقر

با دوکِ خویش، پیرزنی گفت وقتِ کار
کاوخ! ز پنبه ریشتنم موی شد سفید
از بس که بر تو خَم شدم و چشم دوختم
کم نور گشت دیده‌ام و قامتم خمید
اَبر آمد و گرفت سر کُلبهٔ مرا
بر من گریست زار که فصل شَتا رسید
جز من که دستم از همه چیز جهان تهیست
هر کس که بود، برگ زمستان خود خرید
بی زر، کسی بکس ندهد هیزم و زغال
این آرزوست گر نگری، آن یکی امید
بر بست هر پرنده درِ آشیان خویش
بگریخت هر خزنده و در گوشه‌ای خزید
نور از کجا به روزنِ بیچارگان فتد
چون گشت آفتابِ جهانتاب ناپدید
از رنجِ پاره دوختن و زحمتِ رفو
خونابهٔ دلم ز سر انگشتها چکید
یک جای وصله در همهٔ جامه‌ام نماند
زین روی وصله کردم، از آن رو ز هم درید
دیروز خواستم چو به سوزن کنم نخی
لرزید بند دستم و چشمم دگر ندید
من بس گرسنه خفتم و شبها مَشام من
بوی طعام خانهٔ همسایگان شنید
ز اندوه دیر گشتن اندود بام خویش
هر گه که اَبر دیدم و باران، دلم طپید
پرویزنست سقفِ من، از بس شکستگی
در برف و گِل چگونه تواند کس آرمید
هنگامِ صبح در عوض پرده، عنکبوت
بر بام و سقف ریخته‌ام تارها تنید
در باغِ دهر بهر تماشای غنچه‌ای
بر پای من بهر قدمی خارها خَلید
سیلابهای حادثه بسیار دیده‌ام
سیل سرشک زان سبب از دیده‌ام دوید
دولت چه شد که چهره ز درماندگان بتافت
اقبال از چه راه ز بیچارگان رمید
پروین، توانگران غمِ مسکین نمی‌خورند
بیهوده‌اش مکوب که سرد است این حَدید

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

خوانش ها

اندوه فقر به خوانش طوبی برزگر
شمارهٔ ۱۸ - اندوه فقر به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1386/12/13 10:03

یک جای وصله در همه‌ی جامه‌ام نماید
اشتباه چاپی: نماند صحیح است

1386/12/13 10:03

بر بم و سقف ریخته‌ام تارها تنید
احتمالا بر بام صحیح‌تر است

1386/12/13 10:03

بیهوده‌اش مکوب که سر دست این حدید
اشتباه چاپی: سرد است یا سردست صحیح است
---
پاسخ: با تشکر از شما، سه مورد اشاره شده مطابق گفته‌ی شما تصحیح گردید.

1391/12/23 13:02
ناشناس

پرویزنست سقف من، از بس شکستگی
احتمالا پر روزن است صحیح می باشد .

1396/03/29 04:05
علی

پروین چقدر زیبا و حزن انگیز این روایت رو بیان کرده...چقدر این شاعر ارزشمند هشت. روحش شاد

1396/11/26 00:01
بی نام

پَرویزَن=پروزن : 1 - غربال . 2 - الک . 3 - هر آلت مشبک و سوراخ سوراخ

1397/10/16 11:01
اکبر

چقدر این شعر دارای واژگان غریب و زیبای فارسیست.. پرویزن.. اندودن.. ریشتن...
و چقدر زیبا و آرام استفاده کرده از واگان عربی همانند طعامم شتا.. حدید..
انگار نه درخواست ابراز قدرت تسلط بر عربی دارد و نه فارسی.. و به یک مرزی از آرامش و فراگیری رسیده اس که از این واژگان ویژه و زیبای عربی و فارسی کاملا بجا و عادلانه بهره برده است..
رحمت بیکران خداوند یگانه بر روح پاک این سراینده زن

این یکی بیتش خیلی عالی هستش به نظرم
من بس گرسنه خفتم و شبها مشام من
بوی طعام خانهٔ همسایگان شنید

1402/01/01 09:04
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

دوستان برای درک بهتر این شعر, باید به عکس های موجود از اواخرِ دوره قاجار رجوع کرد. آن دوره ای که کلِّ این مملکت را فقر و بدبختی و فلاکت توام با بی رحمی و خرافه و تعصبات مذهبی فراگرفته بود.

قطعا دنیای کنونی به کمک پیشرفت علم و تکنولوژی و ارتقایِ فهم و شعور اکثر جوامع از دنیایِ ۱۰۰ سالِ پیش به مراتب بهتر است! که این چنین تصاویر به ندرت یا کمتر مشاهده می شود.

1402/06/31 23:08
مجتبی

چه شاه بیت زیبایی، 

«من بس گرسنه خفتم و شبها مشام من

بوی طعام خانهٔ همسایگان شنید»

1403/03/27 15:05
میلاد کمالی

معنی کاوخ؟

1403/03/27 17:05
بابک چندم

که آوخ -> که آخ 

برابر است با اِی آخ 

میگوییم آخ و مینویسیم آوَخ