گنجور
پروین اعتصامیپروین اعتصامی

شمارهٔ ۱۵۵ - نکوهش بیجا

سیر یک روز طعنه زد به پیاز
که تو مسکین چقدر بدبویی
گفت از عیب خویش بی‌خبری
زان ره از خلق، عیب می‌جویی
گفتن از زشترویی دگران
نشود باعث نکورویی
تو گمان می‌کنی که شاخ گلی
به صف سرو و لاله می‌رویی
یا که همبوی مشک تاتاری
یا ز ازهار باغ مینویی
خویشتن بی‌سبب بزرگ مکن
تو هم از ساکنان این کویی
ره ما گر کج است و ناهموار
تو خود این ره چگونه می‌پویی
در خود آن به که نیکتر نگری
اول آن به که عیب خود گویی
ما زبونیم و شوخ‌جامه و پست
تو چرا شوخ تن نمی‌شویی
شمارهٔ ۱۵۴ - نکته‌ای چند: هر که با پاکدلان‌، صبح و مسا‌یی داردشمارهٔ ۱۵۶ - نکوهش بی‌خبران: همای دید سوی ماکیان بقلعه و گفت

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سیر یک روز طعنه زد به پیاز
که تو مسکین چقدر بدبویی
هوش مصنوعی: یک روز، سیر به پیاز گفت: چقدر بوی بدی داری، تو واقعاً وضعیتی ناگوار داری!
گفت از عیب خویش بی‌خبری
زان ره از خلق، عیب می‌جویی
پیاز گفت: تو از عیب خود خیر نداری و به همین دلیل از دیگران ایراد می‌گیری
گفتن از زشترویی دگران
نشود باعث نکورویی
هوش مصنوعی: زیبایی دیگران را با زشت‌رویی آنها نمی‌توان توصیف کرد، زیرا این کار باعث کاهش ارزش زیبایی می‌شود.
تو گمان می‌کنی که شاخ گلی
به صف سرو و لاله می‌رویی
هوش مصنوعی: تو فکر می‌کنی که با زیبایی‌ات میان سروها و لاله‌ها به چشم می‌آیی، اما در واقع این‌طور نیست.
یا که همبوی مشک تاتاری
یا ز ازهار باغ مینویی
هوش مصنوعی: شاید بوی خوش مشک تاتاری را استشمام کنی یا عطر گل‌های بهشتی را احساس کنی.
خویشتن بی‌سبب بزرگ مکن
تو هم از ساکنان این کویی
هوش مصنوعی: خودت را بی‌دلیل بزرگوار و مهم ندان، چرا که تو نیز جزو ساکنان این مکان هستی.
ره ما گر کج است و ناهموار
تو خود این ره چگونه می‌پویی
هوش مصنوعی: اگر مسیر ما اشتباه و پرچالش است، تو چگونه می‌توانی این مسیر را دنبال کنی؟
در خود آن به که نیکتر نگری
اول آن به که عیب خود گویی
هوش مصنوعی: بهتر است که ابتدا به عیب‌های خود بپردازیم و آن‌ها را بشناسیم، پیش از آن‌که بخواهیم به عیب‌های دیگران توجه کنیم.
ما زبونیم و شوخ‌جامه و پست
تو چرا شوخ تن نمی‌شویی
هوش مصنوعی: ما به زبان ساده و با رویی شوخی‌آمیز زندگی می‌کنیم، اما تو چرا حاضر نیستی از ظاهر و رفتار جدی خود کاسته و کمی شوخی کنی؟

خوانش ها

نکوهش بیجا به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1387/02/14 07:05
ف-ش

بنام خدا
1-چقدر ساده و همه کس فهم بسیاری از نکوهشها را که در روابط اجتماعی اتفاق میافتد با مناظره سیر وپیاز توضیح داده است در تائید این معنی بیتی ازمولوی هم جالب است:
غافلند این خلق واز خود بی خبر
لاجرم گویند عیب یکدگر
از همین ابیات میتوان دریافت که شعرا وعرفا نقش مهمی در روشنگری معارف اسلامی وارتقای سطح معنویات در جامعه داشته ودارند وگاه آثارشان بیش ازتبلیغات رسمی دینی در ذهن بعضی افراد تاثیر گذار بوده است چه آنهاغالبا از افراد طراز اول جامعه از نظر معرفت وآگاهی بوده اند ومورد علاقه بسیاری از اهل ذوق قرار دارند
جادارد آثار مفید شعرای متقدم ازقبیل ابیات فوق که هرکسی می پسندد ومیفهمد مشهورترو در دسترس همگان باشد گمان میرود نسل حاظر به قدر کافی با ادبیا ت غنی گذشته آشنائی ندارد( جنانکه مثلا به حفظ شغر ومسابقات شعرخوانی ومشاعره که بسیار سازنده تر از بازیهای اینترنتی است اهمیتی نمیدهند) به هرحال سایت گنجور وامثال آن درمعرفی گنجینه های ادبی گذشته مغتنم است وبه نظر میرسد که د رمعرفی این سایتها وتشویق مردم بویژه جوانان به مطالعه آثارمفید شعرای متقدم هم باید کار هائی صورت گیرد ومسئولان مربوطه هم از یاد نبرند که شعرای متقدم اغلب مفاهیم بلند دینی ومعنوی را به شکل دلپذیر بیان میکنند وبه اساس دین استحکام میبخشند البته مراسم بزرگداشت برای بسیاری ازشعرا وعرفا ود یگر بزرگان برگزار میشود اما اینکار در صورتی سودمنداست که به پرورش ذوقیات و تفهیم وگسترش آثار آنها کمک کند وبه توصیفات ظاهری وبزرگنمائی آنها اکتفا نشود
اکرمطلب اندکی از شرائط حاشیه نویسی خارج شد جای پوزش است

1387/03/08 11:06
مهرداد

در بیت ششم(اول مصراع دوم) لطفا کلمه" تا " به "تو" تغییر یابد.
---
پاسخ: با تشکر از شما، تصحیح طبق فرموده اعمال شد.

1396/05/21 20:08
محمد باقر انصاری

از نظر اخلاق اسلامی عیبجوئی نکوهیده است اما عیب نمایی پسندیده است که گفته اند " المؤمن مرآة المؤمن " یعنی مسلمان آئینه مسلمان است که باید عیوب او را نمایان سازد. البته او هم باید از این عیب نمایی خرسند باشد و در صدد رفع آن بر آید.

1399/08/23 21:10
محسن

بانو پروین در سنینی کمتر از 30 سالگی این اشعار را اینچنین ساده و‌ دلنشین و اثرگذار سروده اند. اگر عمری طولانی میداشتند چه شاهکارهایی از ایشان در دست میداشتیم
روانش شاد

1401/07/04 17:10
مجتبی

و چه زیبا
و چه پر محتوا...
و چه با حلاوت...
و چه با طراوات... 

1402/08/14 18:11
دانیال درخشان

 با سلام، وزن شعر فاعلاتن مفاعلن فعلن می باشد

 

که بر اساس ت. و تن می شود : تن ت تن تن ت تن ت تن ت ت تن

‌