گنجور

شمارهٔ ۱۵ - اشک یتیم

روزی گذشت پادشهی از گذرگهی
فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست
پرسید زان میانه یکی کودک یتیم
کاین تابناک چیست که بر تاج پادشاست
آن یک جواب داد چه دانیم ما که چیست
پیداست آنقدر که متاعی گرانبهاست
نزدیک رفت پیرزنی گوژپشت و گفت
این اشک دیدهٔ من و خون دل شماست
ما را به رخت و چوب شبانی فریفته است
این گرگ سال‌هاست که با گله آشناست
آن پارسا که ده خرد و ملک، رهزن است
آن پادشا که مال رعیت خورد گداست
بر قطرهٔ سرشک یتیمان نظاره کن
تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست
پروین، به کجروان سخن از راستی چه سود
کو آنچنان کسی که نرنجد ز حرف راست

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

خوانش ها

اشک یتیم به خوانش مینا ظهیری
اشک یتیم به خوانش طوبی برزگر
اشک یتیم به خوانش عندلیب
شمارهٔ ۱۵ - اشک یتیم به خوانش بهنام محمدیان

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"حرف راست"
با صدای آرش قاسمی (آلبوم تک آهنگ های آرش قاسمی)

حاشیه ها

1390/01/25 21:03
امیر نعیمی فرد

این شعر مانند بقیه اشعار پروین مضمون سیاسی و اجتماعی دارد و بنده حقیر از خواندن آن بسیار لذت میبرم چون خاطرات دوران کودکی مرا نیز یادآور میشود.

1390/01/30 09:03
ناشناس

این شعر واقعاً ما را به زمان کودکی می برد نمیدان علت اینکه شعری با این مضمون چرا از کتاب درسی حذف شد شاید علت آن باشد که این شعر می تواند در هر زمان مصداق خود را پیداکند.

1390/09/02 18:12
مسعود

باسلام -دیوان پروین از افتخارات ادبیات ایران است وشعر اشک یتیم گل سرسبد دیوان پروین است.
هروقت بنده این شعر را می خوانم گویی پروین زنده است وهمین امروز سروده است

1390/09/20 12:12
رضا

وقتی این شعر رو می خونم لذت دو چندانا نصیب من میشود. چون خاطرات دوران کودکی ام زنده می شود.

1390/10/17 09:01
x

آقا امیر درست فرمودی دقیقا بهمین خاطر حذف شد

1390/12/15 10:03
صادق

با سلام -ظاهرا قراره این شعر زیبا رو هم مثل خیلی چیزامون در کنار کودکیم جا بگذاریم و فراموش کنیم. منم مثل همه دوستان با هربار خواندن این شعر به دوران شیرین کودکی میرم-و واقعا دوسش دارم البته نه فقط بخاطر یاداوری کودکی بلکه به خاطر شیوایی و معانی عمیقش
سالگرد تولد بانو پروین مبارک و روحش شاد

1391/01/27 15:03
علی معینی

بسیار زیباست این شعر
مرحوم پروین اعتصامی از بهترین شاعران ما در زمینه ادبیات تعلیمی است
اشعارش بسیار پند آموز است
روحش شاد
ویادش گرامی

1391/02/25 23:04
سجاد

این شعر واقعاً عالیه. من نمره 10 از 10 بهش میدم.
از همون کلاس پنجم بیشتر ابیات اش رو حفظ ام.
خیلی قشنگه.

1391/03/31 07:05
حامین راست خانه

سلام
به نظر من , پروین تمامی دیوانش گلستانه و اشک یتیم گل سر سبد این گلستانه.

1391/05/11 12:08
م. ناامید

آن پارسا که ده خرد و ملک رهزن است
چقدر راهزن زیاد شده

1391/09/28 14:11
ناشناس

در روزگار ما یک پادشاه که هیچ هزاران پادشاه پیدا شده اند که آن پادشاه قصه را در جیب چپشان می گذارند

1402/01/28 19:03
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

اگر شما تاریخ را خوانده بودی هیچ وقت آن پادشاه را اینگونه نمی دیدی!

آن پادشاه هیچ گاه رویِ تخت نخوابید و مملکت نابود شده و مرده را زنده کرد.

روحت شاد آن پادشاه!

1391/09/17 20:12
پردیس

با عرض درود و سپاس،
در بیت چهارم شعر، به جای گوژپشت، نوشته شده است: کوژپشت.
خواهش دارم که بازبینی فرمایید.

1391/10/22 10:12
رضا اقامحمدی

این وشعر باز باران تنها شعرهایی است که از د وران کودکی انها را حفظ هستم و شعرهای او عشق است

1391/11/26 14:01
رضا

سلام
کارتون خیلی قشنگه
شعر کامل نیست ولی زیباست

1392/07/12 21:10

یاد کلاس پنجم و دوران کودکی به خیر

1393/02/20 14:05
علی

بسیار زیبا، پندآموز و واقع بین
روحش شاد

1393/03/25 18:05
علی کریمی

جالبه این شعر رو در زمان کودکی تو یک محفل شعرکه ملک الشعرای بهارهم حضورداشته

1393/03/09 10:06
حامد نوحه خوان

هرچی از زیبایی و خوبی این شعر بگیم کم گفتیم اما من قصد دارم به طور مشخص از "رنجور" عزیز بپرسم کدوم ابهت؟ کدوم وقار؟ اگر هم ابهت و وقار و عظمتی بوده مال همین پادشاه و دار و دسته ش بوده و سهم بقیه مردم همین اشک چشم و خون دل بوده. کمر اون پیرزن خم شد و اون بچه یتیم شد تا اوه پادشاه به قول تو ابهت و وقار داشته باشه.

1393/04/06 08:07
حسن احمدنیا

این شعر هم به مانند خیلی از دروس کتب درسی حذف شد ،چرا که زنگ خطری بود برای مخاطبین خاصش در این برهه ی زمانی و افکار و اعمالشون در برابر ملت!

1393/07/15 22:10
ناشناس

آن پارسا که ده خرد و ملک رهزن است ... اتفاقاً همین پارسا این شعر زیبا رو از کتاب درسی حذف کرده.

1393/08/21 15:11
ناشناس

شاید هم ان پادشاه مال رعیت خور این شعر رو حذف کرده !!!

1393/10/02 11:01
ناشناس

واقعا با حذف شعر از کتاب فارسی ثابت کردید که مصداق این شعرید و جرات شنیدن را ندارید

1393/11/24 20:01
نادر

هر وقت این شعر زیبا و پر محتوای پروین را میخوانم بسیار تحت تاثیر قرار میگیرم ضمن اینکه خاطرات خوب گذشته به سراغم می آید.و اینکه این شعر بسیار زیبا از کتابهای درسی حذف گردیده واقعا" جای تعجب و تاثر دارد.و بنظر اینجانب دلیلش
این است که در مورد هر دورانی مصداق دارد.
و به بیان زیبای حضرت مولانا:
"بشنوید ای دوستان این داستان خود حقیقت نقد حال ماست آن"

1393/11/27 19:01
ناشناس

این سایت بسیار برای دانش آموزان کلاس ششم کارامد است

1402/01/28 19:03
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

این سایت برایِ همه یِ پارسی زبانان در همه سنین کارآمد است.

در واقع این سایت سختیِ مطالعه ادبیات کلاسیکِ فارسی را حل کرده است.

1393/12/03 16:03
asadullah

در بیت اخیر پس از واژه کجروان بایست علامه کامه"،" و بعد از اسم شاعر علامه نداییه " !" گذاشته شود.
پروین ! به کجروان، سخن از راستی چه سود
با مهر ..

1393/12/03 16:03

دربیت آخر پس از نام شاعر علامت نداییه "!" و بعد از واژه کجروان بایست علامت کامه "، " گذاشته شود.

1394/10/24 02:12
ناشناس

روحت شاد پروین ! کجایی که ببینی به جای پادشهی در آن واحد پادشهان بسیار شده اند و فقط هم از گذرگهان خاص عبور کی کنند.

1394/12/20 20:02
محمد

ای کاش اون عکس کتاب پنجم رو هم میگذاشتن خیلی لطفش بیشتر می شد

1394/12/25 01:02
عبوری

این شعر را با شعری از انوری در همین محتوا مقایسه کنید:
انوری » دیوان اشعار » مقطعات » شمارهٔ ۴۰ - فی‌الحکمة/
بعید است بگوییم پروین در هنگام سرودن این شعرش به شعر انوری توجه نداشته است.

1394/12/25 11:02
سمانه ، م

عبوری خان
ایرادی بر پروین نیست
شعرا از هم ایده میگیرند
ولی شعر پروین از پختگی ، روانی و زیبایی خاصی برخوردار است ، که چنین آفرینشی از انوری بر نیامده
شاد زی

1402/11/09 14:02
جهن یزداد

بی گمان شما از خم و پیچ سخن آگاه نیستید وگرنه چنین سخنی نمیگفتید من خوپ از دوستداران پروینم  با اینهمه هیچ سخن شناسی او را در جایگاه انوری نمینهد و بی گمان پروین بانو نیز چنین چیز بر خود نمی پسندید انوری از ده سخنور بزرگ ایرانست و پیشتر او را  پس از فردوسی و سعدی  برترین سخنور پارسی میشمردند
در شعر سه کس پیمبرانند
فردوسی و انوری و سعدی

1395/09/23 15:11
امیرحسن

یاد باد آن روزگاران یاد باد
این شعر همیشه زنده است .
اصلا شاهکار و معجزه پروین هست.
و امروز از تمام قرون و اعصار گذشته واقعی تر و آشکارتر
مارا به رخت و چوب شبانی فریفته است
این گرگ سالهاست که ......
مدتی این شعر تو ذهنم موج می زنه تا اینکه امروز یه جستجو زدم این سایت اولین پیشنهاد بود . ولی تمام نظرات مربوط میشه به خاطرات کودکی . اون جای خودش ولی معنا و مفهوم و شباهت اوضاع فعلی وحشتناک و دیوانه کننده هست .
کودکی رو ول کن ....مارا به رخت و ........

1396/05/18 01:08
پردیس

کاملا روشن است که پروین محتوای شعرش را از این قطعه شاعر بزرگ قرن ششم هجری برگرفته و البته شعر پروین هم زیباست.
آن شنیدستی که روزی زیرکی با ابلهی
گفت کین والی شهر ما گدایی بی‌حیاست
گفت چون باشد گدا آن کز کلاهش تکمه‌ای
صد چو ما را روزها بل سالها برگ و نواست
گفتش ای مسکین غلط اینک از اینجا کرده‌ای
آن همه برگ و نوا دانی که آنجا از کجاست
در و مروارید طوقش اشک اطفال منست
لعل و یاقوت ستامش خون ایتام شماست
او که تا آب سبو پیوسته از ما خواسته است
گر بجویی تا به مغز استخوانش زان ماست
خواستن کدیه است خواهی عشر خوان خواهی خراج
زانکه گر ده نام باشد یک حقیقت را رواست
چون گدایی چیز دیگر نیست جز خواهندگی
هرکه خواهد گر سلیمانست و گر قارون گداست
از حکیم انوری ابیوردی.
شاعر ایرانی قرن ششم. که در اواخر زندگی از مدح و ثنا و گدایی و شراب و دربار و نظام شاهی و روح تملق و تعلق و حرص و دنیاگرایی کناره گرفت.

1396/11/21 20:01
سینا

پروین بزرگترین شاعر جامعه شناس ایران هست.این را به جرئت می توان گفت.در هر حال نمیشود هر سخن یا نظمی که قبلا در فلان کتاب نوشته شده است بگوییم کس دیگری که بعدا آن را نوشته از فرد قبلی تقلید کرده.اگر این طور باشد باید گفت که حافظ و... این ها مقلد اند چون مضامین شعری آن ها از شعرای قبل مانند رودکی الهام گرفته شده است.به هر حال اگر پروین شاعری مقلد هم بوده باشد(تا حدی کم)این تقلید در دایره حدود باقی نمانده است و با هنر شعری والای پروین در آمیخته است.

1397/09/04 09:12
رضا

این شعر همه نسل دهه شصت رو به سال پنجم ابتدایی می بره، گاه با وجد و شادی و گاه با اشک و آه و حسرت! خیلی ها میتونن با بستن چشم،تصویر کتاب و این شعر و تصویر پیرزن و کودک و پادشاه اسب سواری که زیر این شعر بود رو در ذهن مرور کنند. شعری و شعرهایی که بخاطر رسوایی هایی که برای خیلی از ظالمان به بار می آورد ،از کتابها حذف شد! اما فقط از کتاب ها! این آثار هرگز از ذهن آزادی و راستی خواه مردم ستمدیده این مرز و بوم حذف نخواهد شد. به امید روزی که فرزندان ما هم این شعر را در کتاب پارسی خود داشته باشند

1397/10/14 10:01
اکبر khayat۱۴۹۳@gmail.comا

با سلام خدمت دوستان فرهیخته، شعرهای پروین واقعاً زیبا و پرمعنا است. بنظر اینجانب پروین، جزء نوادر روزگار و در نوع خود نابغه بوده است. نظر شما چیست؟

1397/12/17 13:03
امیری

خسروا، دست توانای تو، آسان کرد کار
ورنه در این کار سخت امید آسانی نبود
پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات » زن در ایران/
دلیل حذف اشعار پروین از کتب درسی

1398/05/14 12:08
اکبر

تا بر آنیم همان است که بود. تا به ظالم ارج و قرب گذاریم دائم اوضاع چنین بوده و خواهد بود.

1400/07/13 14:10
ابراهیم سلیمانی اصل

خدا رحمت کند پروین را. عجب شعرهای بلندی گفته !!!

1400/07/13 14:10
ابراهیم سلیمانی اصل

این شعر بیدل گرگانی شباهتی به شعر پروین دارد:

مال دنیا چون کفی در روی آب      تشنه گمره در بیابان از سراب

1402/07/22 09:10
صادق

دلیل حذف این شعر از کتابهای درسی ، برمیگرده به نحوه اداره و مدیریت کشور،که یه وقت بر خودشون خرده نگرفته بشه

آن پارسا که ده خرد و ملک رهزن است

آن پادشا که مال رعیت خورد گداست

 

1402/07/22 10:10
صادق

مدیران محترم گنجور...

خدمتی که شما به جامعه ی ادبی این کشور و این مرزو بوم کردین، بزرگترین دانشگاههای ادبیات ، بزرگترین نهادهای با محوریت شعر و ادبیات که میلیاردها تومان بودجه بهشون تخصیص پیدا میکنه نکردن...

خدا بهتون قوت مضاعف بده... تنتون سلامت باشه و بدون اغراق و اغوا دست تک تکتون رو می بوسم...

موفق باشید و سلامت و در پناه خدا...

1402/11/23 15:01
لیلا آقامجیدی

سلام و احترام 

وقت بخیر 

قالب شعر، قطعه است و مثنوی نیست. لطفا اصلاح کنید! 

از حسن توجهتان ممنونم! 

در پناه پروردگار پاینده باشید! 

1403/04/27 10:06
Shoja .

به به به به واقعاً زیبا و حیران کننده بود👏👏