گنجور
پروین اعتصامیپروین اعتصامی

شمارهٔ ۱۱ - آئین آینه

وقت سحر، به آینه‌ای گفت شانه‌ای
کاوخ! فلک چه کجرو و گیتی چه تندخوست
ما را زمانه رَنجکِش و تیره روز کرد
خُرَم کسیکه همچو تواَش طالعی نکوست
هرگز تو بارِ زحمتِ مردم نمی‌کشی
ما شانه می‌کشیم به هر جا که تار موست
از تیرگی و پیچ و خَم راههای ما
در تاب و حلقه و سر هر زلف گفتگوست
با آنکه ما جفای بُتان بیشتر بریم
مشتاق روی تُست هر آنکس که خوبروست
گفتا هر آنکه عیب کسی در قفا شمرد
هر چند دل فریبد و رو خوش کُند عدوست
در پیشِ روی خَلق بما جا دهند از انک
ما را هر آنچه از بَد و نیکست روبروست
خاری به طعنه گفت چه حاصل ز بو و رنگ
خندید گل که هرچه مرا هست رنگ و بوست
چون شانه، عیب خلق مکن مو به مو عیان
در پشت سر نهند کسی را که عیبجوست
زانکس که نام خلق بگفتار زشت کُشت
دوری گُزین که از همه بدنامتر هموست
ز انگشت آز، دامن تقوی سیه مکن
این جامه چون درید، نه شایستهٔ رفوست
از مهر دوستان ریاکار خوشتر است
دشنام دشمنی که چو آئینه راستگوست
آن کیمیا که می‌طلبی، یار یکدل است
دردا که هیچگه نتوان یافت، آرزوست
پروین، نشان دوست، درستی و راستی است
هرگز نیازموده، کسی را مدار دوست
شمارهٔ ۱۰ - آشیان ویران: از ساحت پاک آشیانیشمارهٔ ۱۲ - احسان بی ثمر: بارید ابر بر گل پژمرده‌ای و گفت

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وقت سحر، به آینه‌ای گفت شانه‌ای
کاوخ! فلک چه کجرو و گیتی چه تندخوست
هوش مصنوعی: در وقت سحر، شخصی به آینه می‌گوید که ای شانه، آسمان چقدر کجراه و زمین چقدر بی‌تاب و دلخور است.
ما را زمانه رَنجکِش و تیره روز کرد
خُرَم کسیکه همچو تواَش طالعی نکوست
هوش مصنوعی: دنیا به ما درد و رنج زیادی داده است، اما خوشبخت کسی است که مانند تو، داشتن سرنوشتی خوب را تجربه کرده است.
هرگز تو بارِ زحمتِ مردم نمی‌کشی
ما شانه می‌کشیم به هر جا که تار موست
هوش مصنوعی: هرگز تو زحمت دیگران را به دوش نخواهی گرفت، ما هر جا که مشکل یا سختی وجود داشته باشد، آن را به عهده می‌گیریم و تلاش می‌کنیم.
از تیرگی و پیچ و خَم راههای ما
در تاب و حلقه و سر هر زلف گفتگوست
هوش مصنوعی: در تاریکی و پیچیدگی مسیرهای زندگی ما، هر کدام به نوعی درگیر گفتگو و تبادل نظر با زیبایی‌ها و جذابیت‌ها هستیم.
با آنکه ما جفای بُتان بیشتر بریم
مشتاق روی تُست هر آنکس که خوبروست
هوش مصنوعی: با وجود اینکه ما از زیبایی‌های معشوقان ضربه‌های زیادی می‌خوریم، ولی هر لحظه مشتاق دیدن روی تو هستیم، برای هر کسی که زیباست.
گفتا هر آنکه عیب کسی در قفا شمرد
هر چند دل فریبد و رو خوش کُند عدوست
هوش مصنوعی: هر کس عیب دیگری را پشت سر او بگوید، حتی اگر ظاهرش فریبنده و خوشروی باشد، در واقع دشمن اوست.
در پیشِ روی خَلق بما جا دهند از انک
ما را هر آنچه از بَد و نیکست روبروست
هوش مصنوعی: مردم جلو ما را می‌پذیرند و به ما می‌دهند، زیرا هر آنچه که از خوبی و بدی روبه‌رویم، متعلق به ماست.
خاری به طعنه گفت چه حاصل ز بو و رنگ
خندید گل که هرچه مرا هست رنگ و بوست
هوش مصنوعی: خار با کنایه‌ای به گل گفت: "چه فایده‌ای از بوی خوب و رنگ زیبا می‌بری؟" گل در جواب خندید و گفت: "هر آنچه هست، همین بوی خوش و رنگ زیباست که من را به وجود آورده."
چون شانه، عیب خلق مکن مو به مو عیان
در پشت سر نهند کسی را که عیبجوست
هوش مصنوعی: اگر کسی عیب دیگران را بجوید، مانند شانه‌ای است که موها را یکی یکی جدا می‌کند؛ در واقع، همیشه برای عیب‌جویان، عیوب آشکار می‌شود و این افراد به راحتی می‌توانند پشت سر دیگران، عیوبشان را ببینند.
زانکس که نام خلق بگفتار زشت کُشت
دوری گُزین که از همه بدنامتر هموست
هوش مصنوعی: اگر کسی از خلق با زبان زشت یاد کند، دوری کن از او، زیرا او بدترین و بدنام‌ترین فرد است.
ز انگشت آز، دامن تقوی سیه مکن
این جامه چون درید، نه شایستهٔ رفوست
هوش مصنوعی: از انگشتان آز و وسوسه‌ها، دامن تقوا و پاکی‌ات را آلوده مکن. اگر این لباس (تقوا) کهنه و پاره شود، دیگر قابل ترمیم و بازگشت نخواهد بود.
از مهر دوستان ریاکار خوشتر است
دشنام دشمنی که چو آئینه راستگوست
هوش مصنوعی: از محبت و دوستی افرادی که در ظاهر مهربان اما در باطن ریاکار هستند، بهتر است انتقاد و دشنام یک دشمنی باشد که کاملاً صادق و راستگو است.
آن کیمیا که می‌طلبی، یار یکدل است
دردا که هیچگه نتوان یافت، آرزوست
هوش مصنوعی: آن چیزی که به دنبالش هستی، همان یار وفادار است. افسوس که هرگز نمی‌توان آن را یافت و تنها یک آرزو باقی می‌ماند.
پروین، نشان دوست، درستی و راستی است
هرگز نیازموده، کسی را مدار دوست
هوش مصنوعی: پروین، نماد دوستی و صداقت است و هرگز نمی‌توان با دروغ و فریب کسی را به دوستی و رفاقت کشاند.

خوانش ها

آئین آینه به خوانش طوبی برزگر
شمارهٔ ۱۱ - آئین آینه به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1389/12/05 16:03
حمیده

تمثیلاتش واقعا عالیه.

1390/10/02 00:01
رامین

اشعار پروین فوق العاده است

1391/05/15 22:08
امین

به نظر می رسد در بیت پنجم مصرع دوم باید به جای "هر آنکسی" ، "هر آنکس" باشد.
با تشکر

1392/04/05 07:07
مسعود

امین جان موافقم، بیت پنجم مصرع دوم باید "هر آنکس" باشد. مرسی

1397/04/25 07:06
نادر

سلام ، اشعار پروین کهنگی ندارد و می شود به جرات گفت برای زمان حال نوشته شده و بخوبی می توان اشعار ایشان راه به داستانهای زندگی ربط داد . خدا رحمتش کند .

1401/12/09 20:03
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)

هرچه از دل بر آید, هیچگاه کهنه نمی شود و همیشه زنده است.

افکار که زائیده یِ ذهن هستند رنگ و بویِ کهنگی به خود می گیرند, دل نوشته ها همیشه در حال جوشیدن هستند

1401/07/13 19:10
sorena mohammadi

خیلی اشعار مرحومه پروین اعتصامی را دوست میدارم خیلی زبانشان ساده و قابل فهم است 

ممنون از سایت خوبتون🌹

1402/06/31 23:08
مجتبی

سلام؛

عجب شعر پر از جواهر و گوهری، به راستی که یکرویی و یکدلی گوهری‌ست ناب و اکنون جزء ارزشهای انسانی شمرده می‌شود که پروین این را در یک قرن پیش به زیبایی بیان نموده.

روحش شاد...

«از مهر دوستان ریاکار خوشتر است

دشنام دشمنی که چو آئینه راستگوست

آن کیمیا که میطلبی، یار یکدل است

دردا که هیچگه نتوان یافت، آرزوست»