گنجور

بخش ۹۶ - در اخلاص

به ریا روی در خدای مکن
پیش یزدان به زرق جای مکن
هر نمازی و و طاعتی که تراست
بوریایی نیرزد، ار بریاست
دیگری خواه باش و خواه مباش
خصم چون دید گو: گواه مباش
کردهٔ خویش را منه سنگی
وندرو از ریا مهل رنگی
بر تو زیبا نمود کردهٔ تو
چون ندیدی که چیست پردهٔ تو
آنچه یاقوت گفتیش میناست
چه فروشی؟ که جوهری بیناست
بر تو پوشیده جوهری چندست
که از آنجمله کار در بندست
زآن غلطها چو پا کشد راهت
نبرد دیو فتنه در چاهت
طاعت خود ز چشم خلق بپوش
زان مکن یاد و در فزونی کوش
چون به طاعت نگه کنی گنهست
عاشق خویش بین چه مرد رهست؟
غیر در دل مهل، که راه کند
که چو ایزد درو نگاه کند
اگر از دیگری اثر یابد
روی صلح از دل تو برتابد
نیست اخلاص جز خدا دیدن
کردن کار و کار نادیدن
تن به طاعت چو خوپذیر شود
در دل اخلاص جایگیر شود
چون شد اخلاص را نشانه پدید
نور صدق آید از میانه پدید
نفسی جز به یاد حق نزند
جز به فرمان حق نطق نزند
هر چه در کون و مکان بیند
از ازل قدرتی در آن بیند
چون به حق جمله را حوالت کرد
بینش غیر او اقالت کرد
از خود و دیگری خلاص شود
در ره از بندگان خاص شود
در محل صفا قدم راند
هر چه غیر از وفا عدم داند
هر کسی مرد این مشاهده نیست
شکر این فتح جز مجاهده نیست
آنکه خود را بدین نبرد زند
لاف « هل من مزید» درد زند
طاعتی را که با ریا بنیاد
بنهی، جمله باد باشد، باد
تا سر مویی از ریا باقیست
هر چه گویی تو محض زراقیست

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

به ریا روی در خدای مکن
پیش یزدان به زرق جای مکن
هوش مصنوعی: به طور غیرصادقانه و با تظاهر در برابر خداوند برخورد نکن و در پیشگاه یزدان به فریب و نیرنگ متوسل نشو.
هر نمازی و و طاعتی که تراست
بوریایی نیرزد، ار بریاست
هوش مصنوعی: هر نمازی و هر عبادتی که انجام می‌دهی،اگر به خاطر مقام و جایگاه اجتماعی‌ات باشد، ارزشی ندارد.
دیگری خواه باش و خواه مباش
خصم چون دید گو: گواه مباش
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی با کسی رقابت کنی یا در برابر او قرار بگیری، بهتر است که نه خوش‌آمد گویی کن و نه به جنگ و دشمنی بپردازی. به این شکل خود را درگیر نزاع نکن.
کردهٔ خویش را منه سنگی
وندرو از ریا مهل رنگی
هوش مصنوعی: خودت را به دیگران سخت نگیر و از ظاهر سازی بپرهیز.
بر تو زیبا نمود کردهٔ تو
چون ندیدی که چیست پردهٔ تو
هوش مصنوعی: تو زیبایی خود را نمی‌دانی و ندیده‌ای که پرده‌ات چه شکلی دارد.
آنچه یاقوت گفتیش میناست
چه فروشی؟ که جوهری بیناست
هوش مصنوعی: آنچه یاقوت به تو گفته، میناست که چه ارزشی دارد؟ چون جوهر و حقیقت آن چیز دیگری است و به روشنی دیده می‌شود.
بر تو پوشیده جوهری چندست
که از آنجمله کار در بندست
هوش مصنوعی: در تو رازهایی نهفته است که از میان آن‌ها توانایی‌هایی پنهان وجود دارد.
زآن غلطها چو پا کشد راهت
نبرد دیو فتنه در چاهت
هوش مصنوعی: زمانی که اشتباهات را کنار بگذاری، شیطان وسوسه‌ها نمی‌تواند تو را به دردسر بیندازد و به دام بیفکند.
طاعت خود ز چشم خلق بپوش
زان مکن یاد و در فزونی کوش
هوش مصنوعی: سعی کن که کارهای نیک خود را از چشم مردم پنهان کنی و به یاد آنها نیفتی، بلکه بر افزایش نیکی‌ها تمرکز کن.
چون به طاعت نگه کنی گنهست
عاشق خویش بین چه مرد رهست؟
هوش مصنوعی: زمانی که در اطاعت او بگذرانی، گناهی در عشق او نیست، بلکه به او نگاه کن و ببین که چه مردی بر سر راه عشق است.
غیر در دل مهل، که راه کند
که چو ایزد درو نگاه کند
هوش مصنوعی: دلت را به کسی نسپار، زیرا فقط خداوند است که در دل تو نگاهی می‌اندازد و می‌داند چه می‌گذرد.
اگر از دیگری اثر یابد
روی صلح از دل تو برتابد
هوش مصنوعی: اگر اثر خوبی از دیگران بگیری، دل تو هم آرامش پیدا خواهد کرد.
نیست اخلاص جز خدا دیدن
کردن کار و کار نادیدن
هوش مصنوعی: تنها زمانی می‌توان به اخلاص دست یافت که تمام اعمال و کارها را تنها برای خداوند انجام دهیم و از تأثیرات و دیدگاه‌های دیگران نسبت به خود دور شویم.
تن به طاعت چو خوپذیر شود
در دل اخلاص جایگیر شود
هوش مصنوعی: وقتی انسان به انجام فرمان و اطاعت بپردازد، دلش پر از صداقت و خلوص می‌شود.
چون شد اخلاص را نشانه پدید
نور صدق آید از میانه پدید
هوش مصنوعی: زمانی که اخلاص به وضوح آشکار شود، نور صداقت از دل آن نمایان می‌شود.
نفسی جز به یاد حق نزند
جز به فرمان حق نطق نزند
هوش مصنوعی: تنها هنگامی که به یاد خدا هستم، نفس می‌کشم و فقط زمانی که خدا بخواهد صحبت می‌کنم.
هر چه در کون و مکان بیند
از ازل قدرتی در آن بیند
هوش مصنوعی: هر چیزی که در جهان و مکان می‌بینی، به دلیل وجود قدرتی از ازل در آن شکل گرفته است.
چون به حق جمله را حوالت کرد
بینش غیر او اقالت کرد
هوش مصنوعی: زمانی که همه چیز به حقیقت سپرده شد، آن نگاه و بینش غیر از او خود را کنار کشید.
از خود و دیگری خلاص شود
در ره از بندگان خاص شود
هوش مصنوعی: کسی که از وابستگی به خود و دیگران رها شود، به مرتبه‌ای خاص دست می‌یابد و از بندگی آزاد می‌شود.
در محل صفا قدم راند
هر چه غیر از وفا عدم داند
هوش مصنوعی: در مکان خوشی و آرامش، هر چیزی جز وفاداری را بی‌معنا می‌داند.
هر کسی مرد این مشاهده نیست
شکر این فتح جز مجاهده نیست
هوش مصنوعی: هر کسی نمی‌تواند این تجربه را داشته باشد و فقط با تلاش و کوشش است که می‌توان به این پیروزی دست یافت.
آنکه خود را بدین نبرد زند
لاف « هل من مزید» درد زند
هوش مصنوعی: آنکس که با اراده و خودخواهی به میدان مبارزه می‌آید، در واقع به دنیای پر از درد و رنج قدم می‌گذارد و از خود می‌پرسد آیا چیز بیشتری برای تحمل وجود دارد؟
طاعتی را که با ریا بنیاد
بنهی، جمله باد باشد، باد
هوش مصنوعی: اگر طاعتی را با نیت نادرست و برای نمایش به دیگران انجام دهی، تمام آن عمل تنها به باد می‌رود و ارزشی ندارد.
تا سر مویی از ریا باقیست
هر چه گویی تو محض زراقیست
هوش مصنوعی: تا وقتی که ذره‌ای از ظاهرسازی و ریاکاری باقی مانده باشد، هر چه بگویی تنها به‌خاطر ظاهرسازی است.