گنجور

بخش ۲۴ - در تکوین نباتات و اشجار

وین چهار آخشیج را به درست
چون پدید آمد امتزاجی رست
نفس روینده رام ایشان شد
جنبش راست کار ایشان شد
شغل این نفس را به طبعی راست
هشت قوت به خادمی برخاست
قوت جذب و قوت امساک
قوت هضم و دفع، بشنو پاک
غاذیه، نامیه، مولده هم
گشته با قوت مصوره ضم
پس طبیعت به نقش بندی دست
بر دو نقش از هزار گونه ببست
شد به صحرا او کوه بر، جا تنگ
از گل و یاسمین رنگارنگ
مدتی سبز شد نبات و بلند
زرد شد بعد از آن و تخم افگند
تا گر او ز اختلاف گردد سست
مثل او از زمین تواند رست
چون که زایل شد اختلاف مزیج
شجر آهنگ نشو کرد و بسیج
گشت روینده گونه گونه درخت
بی بر و میوه‌دار و نازک و سخت
آبش از بیخ شد روان سوی شاخ
شاخ و برگش دراز گشت و فراخ
آبخور بیخ و شاخ و خارش گشت
و آن دگر جمله برگ و بارش گشت
بارها را نگاهداشت به برگ
ز ابر و باران و برف و باد تگرگ
و آنچه بی‌بار بود و کج‌رو گشت
ساختندش به بیشه‌ها انگشت
و آنچه از میوه بود بر وی بار
دامنش پاک شد ز سنگ و ز خار
پرورش دید و سر بلندی یافت
در چمن نام ارجمندی یافت
چون ز قسمت گرفت رستن بهر
یا غذا بود، یا دوا، یا زهر

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وین چهار آخشیج را به درست
چون پدید آمد امتزاجی رست
هوش مصنوعی: این چهار عنصر در کنار هم به خوبی ترکیب شدند و نتیجه‌ای جدید و هماهنگ به وجود آوردند.
نفس روینده رام ایشان شد
جنبش راست کار ایشان شد
هوش مصنوعی: زندگی و نفس سبز و شکوفا به خاطر رفتار و اعمال درست آن‌ها به حرکت درآمد.
شغل این نفس را به طبعی راست
هشت قوت به خادمی برخاست
هوش مصنوعی: این نفس به یک ویژگی طبیعی خود، با هشت نیروی مختلف در خدمت به چیزی مشغول شده است.
قوت جذب و قوت امساک
قوت هضم و دفع، بشنو پاک
هوش مصنوعی: نیروی جذب و نیروی نگهداری، نیروی هضم و دفع را بشناس و درک کن.
غاذیه، نامیه، مولده هم
گشته با قوت مصوره ضم
هوش مصنوعی: غذای مادی، نشانه‌ای از زندگی و زاینده، همه با نیروی شکل‌دهنده ترکیب شده‌اند.
پس طبیعت به نقش بندی دست
بر دو نقش از هزار گونه ببست
هوش مصنوعی: پس طبیعت با مهارت خود، دو تصویر از میان هزاران نوع تصویر را به شکلی زیبا و هنرمندانه خلق کرد.
شد به صحرا او کوه بر، جا تنگ
از گل و یاسمین رنگارنگ
هوش مصنوعی: به دشت رفت، کوه سرسبز و زیبا، جایی که از گل‌ها و یاس‌های رنگارنگ پر شده بود.
مدتی سبز شد نبات و بلند
زرد شد بعد از آن و تخم افگند
هوش مصنوعی: مدتی گیاه سبز و سرزنده بود، اما پس از مدتی زرد شد و دانه‌ها را رها کرد.
تا گر او ز اختلاف گردد سست
مثل او از زمین تواند رست
هوش مصنوعی: اگر کسی از اختلافات و مشکلات دلسرد شود، مانند او نیز می‌تواند از زمین بلند شود و بایستد.
چون که زایل شد اختلاف مزیج
شجر آهنگ نشو کرد و بسیج
هوش مصنوعی: زمانی که تفاوت‌های موجود در مخلوط از بین رفت، درخت به رشد و توسعه خود ادامه داد و به شکوفایی رسید.
گشت روینده گونه گونه درخت
بی بر و میوه‌دار و نازک و سخت
هوش مصنوعی: درختان به شکل‌های مختلفی رشد می‌کنند؛ برخی بدون میوه و برگ هستند و برخی دیگر نرم و شکننده یا محکم و سخت.
آبش از بیخ شد روان سوی شاخ
شاخ و برگش دراز گشت و فراخ
هوش مصنوعی: آب از ریشه جاری شد و به سمت شاخه‌ها رفت، در حالی که شاخ و برگ آن نیز بلند و گسترش پیدا کرد.
آبخور بیخ و شاخ و خارش گشت
و آن دگر جمله برگ و بارش گشت
هوش مصنوعی: ریشه و شاخه و برگ درخت رشد کردند و آن درخت هم ثمرات و محصولاتش را به وجود آورد.
بارها را نگاهداشت به برگ
ز ابر و باران و برف و باد تگرگ
هوش مصنوعی: بارها را از چکیده‌های ابر، باران، برف و باد تگرگ محافظت کردند.
و آنچه بی‌بار بود و کج‌رو گشت
ساختندش به بیشه‌ها انگشت
هوش مصنوعی: هرچه که بی‌فایده و نادرست بود، آن را به جنگل‌ها اشاره کردند.
و آنچه از میوه بود بر وی بار
دامنش پاک شد ز سنگ و ز خار
هوش مصنوعی: و تمام میوه‌هایی که بر دامنش بود، از سنگ و خار پاک شد.
پرورش دید و سر بلندی یافت
در چمن نام ارجمندی یافت
هوش مصنوعی: با رشد و پرورش مناسب، خود را بالا می‌برد و در میان گل‌ها و زیبایی‌ها، نام و وجهه‌ای ارزشمند به دست می‌آورد.
چون ز قسمت گرفت رستن بهر
یا غذا بود، یا دوا، یا زهر
هوش مصنوعی: زمانی که سرنوشت فرد را در دست می‌گیرد، آنچه به او می‌رسد می‌تواند در قالب غذا، دارو یا حتی زهر باشد.