گنجور

بخش ۱۰۳ - در شکر

شکر کن، تا شکر مذاق شوی
نام کفران مبر، که عاق شوی
غایت شکر چیست؟ دانستن
حق یک شکر نا توانستن
شکر ما گر رسد به هفت اورنگ
پیش انعام او نیارد سنگ
نعمتش را سپاسداری کن
زو زیادت بخواه و زاری کن
چون به شکر و ثبات میل بود
کامهای دگر طفیل بود
زانکه در شکر اگر نکوشی تو
کم شراب مزید نوشی تو
هم به تن شکر استطاعت کن
هم بدل شکر این بضاعت کن
شکر دل رحمت و خلوص و رضاست
دیدن عجز از آنکه شکر خداست
شکر تن خدمت و تحمل و صبر
کار کردن به اختیار و به جبر
از دل و تن چو شکر گردد راست
به زبان عذر آن بباید خواست
گر ز دانش در قبول زنی
دست در دامن رسول زنی
دیگر آن را لوای شکری هست
خواجه دارد لوای حمد به دست
آنکه شد چشم او به منعم باز
جان او برکشد به حمد آواز
و آنکه از نعمتش گذر نکند
جز به شکرش زبان بدر نکند
خویشتن را متابع او ساز
کو ترا بشنواند این آواز
گر شود خاطرت خطاب شنو
بشنود هر زمان خطابی نو
این خطابت نیاید اندر گوش
تا نبخشی به مصطفی دل و هوش
لهجهٔ او اگر بیابی باز
راه یابی به کار خانهٔ راز
در شناساست این سخن را روی
نشناسی، هر آنچه خواهی گوی
سر به مهرست سر این پاکان
از برای ضمیر دراکان
دیو را نیست تاختن بر گول
که ازو دور نیست چنبر غول
پای دانندگان به بند آرد
سر بیدار در کمند آرد
از دم و دام این نهنگ خلاص
جز به توفیق نیست، یا اخلاص
کوش تا بی‌حضور دل نروی
تا ز کردار خود خجل نروی
اندرین پرده بار دل دارد
پی دل رو، که کار دل دارد
عقل دل را به علم بنگارد
علم جان را بر آسمان آرد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شکر کن، تا شکر مذاق شوی
نام کفران مبر، که عاق شوی
هوش مصنوعی: قدر نعمت‌ها را بدان و شکرگزار باش، تا از طعم خوشی‌ها بهره‌مند شوی. از نافرمانی و بی‌احترامی نسبت به این نعمت‌ها دوری کن تا دچار تلخی و عاقبت‌به‌خیری نشوی.
غایت شکر چیست؟ دانستن
حق یک شکر نا توانستن
هوش مصنوعی: هدف اصلی شکرگزاری چیست؟ فهمیدن حقیقتی است که انسان نمی‌تواند به خوبی آن را انجام دهد.
شکر ما گر رسد به هفت اورنگ
پیش انعام او نیارد سنگ
هوش مصنوعی: اگر ما هم قدری شکر و سپاس الهی را در هفت آسمان به جا بیاوریم، باز هم در برابر نعمت‌های او نمی‌توانیم به اندازه کافی قدردانی کنیم.
نعمتش را سپاسداری کن
زو زیادت بخواه و زاری کن
هوش مصنوعی: سپاسگزار نعمت‌های او باش و از او بخواه تا بر نعمت‌هایت بیفزاید و در طلب آنها بکوش.
چون به شکر و ثبات میل بود
کامهای دگر طفیل بود
هوش مصنوعی: وقتی به شکرگزاری و استقامت علاقه‌مند می‌شوی، دیگر خواسته‌های زندگی به تبع آن به سراغت می‌آید.
زانکه در شکر اگر نکوشی تو
کم شراب مزید نوشی تو
هوش مصنوعی: اگر در شیرینی تلاش نکنی، طعم دلپذیر شراب بیشتر را نخواهی چشید.
هم به تن شکر استطاعت کن
هم بدل شکر این بضاعت کن
هوش مصنوعی: به خودت تلاش کن تا توانایی‌هایت را به بهترین شکل نشان بدهی و همچنین از آنچه که داری قدردانی کن.
شکر دل رحمت و خلوص و رضاست
دیدن عجز از آنکه شکر خداست
هوش مصنوعی: شکرگزاری واقعی و خالصانه در دل انسان نشان‌دهنده رحمت و رضایت اوست و این که وقتی انسان از ناتوانی‌هایش آگاه می‌شود، باید بداند که این نیز خود نوعی شکرگذاری از خداوند است.
شکر تن خدمت و تحمل و صبر
کار کردن به اختیار و به جبر
هوش مصنوعی: خوشنودی از بدن و تحمل و بردباری، کار کردن به اختیار و در صورت نیاز.
از دل و تن چو شکر گردد راست
به زبان عذر آن بباید خواست
هوش مصنوعی: اگر دل و جسم انسان شیرین و لطیف شود، باید از زبان برای بهانه‌تراشی استفاده کرد.
گر ز دانش در قبول زنی
دست در دامن رسول زنی
هوش مصنوعی: اگر از دانش و آگاهی بهره‌مند باشی و دستت را در دامن پیامبر بگذاری، به حقایق و نور هدایت نزدیک‌تر خواهی شد.
دیگر آن را لوای شکری هست
خواجه دارد لوای حمد به دست
هوش مصنوعی: دیگر آن را پرچم شکر و سپاسگزاری دارد و خواجه پرچم ستایش را در دست دارد.
آنکه شد چشم او به منعم باز
جان او برکشد به حمد آواز
هوش مصنوعی: کسی که به نعمت‌ها و لطف‌های خداوند چشم دوخته و به آن‌ها توجه می‌کند، جانش با سپاسگزاری و تحسین به خداوند زنده و شاداب خواهد شد.
و آنکه از نعمتش گذر نکند
جز به شکرش زبان بدر نکند
هوش مصنوعی: کسی که از نعمت‌های خداوند عبور نکند، جز به زبان شکرگزاری سخن نمی‌گوید.
خویشتن را متابع او ساز
کو ترا بشنواند این آواز
هوش مصنوعی: خودت را به او نزدیک کن تا صدای او را بشنوی.
گر شود خاطرت خطاب شنو
بشنود هر زمان خطابی نو
هوش مصنوعی: اگر ذهنت به فکر کسی مشغول شود، او هر بار پیام جدیدی از تو دریافت می‌کند.
این خطابت نیاید اندر گوش
تا نبخشی به مصطفی دل و هوش
هوش مصنوعی: این صحبت تو به گوش کسی نمی‌رسد تا وقتی که دل و ذهن خود را به مصطفی (پیامبر) بخشیده باشی.
لهجهٔ او اگر بیابی باز
راه یابی به کار خانهٔ راز
هوش مصنوعی: اگر لهجه‌ و زبان او را درک کنی، به راحتی می‌توانی به مسائل پنهان و رازهای زندگی او پی ببری.
در شناساست این سخن را روی
نشناسی، هر آنچه خواهی گوی
هوش مصنوعی: اگر کسی را نشناسی، می‌توانی هر چیزی که می‌خواهی بگویی.
سر به مهرست سر این پاکان
از برای ضمیر دراکان
هوش مصنوعی: سر این افراد پاک و معصوم به خاطر وجود فکر و درک عمیق آنها، در آرامش و خضوع است.
دیو را نیست تاختن بر گول
که ازو دور نیست چنبر غول
هوش مصنوعی: دیوان نمی‌توانند بر گرد غول حمله کنند، زیرا او همیشه نزدیک و در دسترس است.
پای دانندگان به بند آرد
سر بیدار در کمند آرد
هوش مصنوعی: افراد دانا و آگاه ممکن است با فکر و تدبیر خود، انسان هوشیار و بیدار را به دام بیندازند.
از دم و دام این نهنگ خلاص
جز به توفیق نیست، یا اخلاص
هوش مصنوعی: رهایی از مشکلات و سختی‌های زندگی، تنها با کمک خداوند و نیت خالص ممکن است.
کوش تا بی‌حضور دل نروی
تا ز کردار خود خجل نروی
هوش مصنوعی: سعی کن بدون حضور دل و احساساتت قدم بر نداری، تا از کارهای خودت شرمنده نشوی.
اندرین پرده بار دل دارد
پی دل رو، که کار دل دارد
هوش مصنوعی: در اینجا به بیان احساسات و عواطف درونی اشاره می‌شود. دل، که نماد عواطف و احساسات است، در پس پرده‌ای پنهان شده و به دنبال آرزوها و خواسته‌های خود می‌باشد. او در جستجوی جایی است که بتواند به راحتی به احساساتش بپردازد و به دنبال کارهایی است که دلش می‌خواهد انجام دهد.
عقل دل را به علم بنگارد
علم جان را بر آسمان آرد
هوش مصنوعی: عقل با علم به دل نگاه می‌کند و علم می‌تواند جان را به ارتفاعات والاتر برساند.