گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۹ - وله فی‌طلب الحقایق

این چرخ گرد گرد کواکب نگار چیست؟
وین اختر ستیزه گر کینه کار چیست؟
هان! ای حکیم، هرچه بپرسم ترا، بگوی
تا منکشف شود که درین پود و تار چیست؟
پروردگار نفس بباید شناختن
این نفس خود چه باشد و پروردگار چیست؟
زین سوی لامکان و از آن سوی هفت چرخ
پیوند آن دو واسطهٔ کامکار چیست؟
این طول و عرض چند و زمان و مکان کدام؟
این خط و نقطه چون و محیط و مدار چیست؟
این چار عنصر و سه موالید و شش جهت
این پنج زورق و دو در و یک سوار چیست؟
این جان روشن و تن تاریک را چه حال؟
وین خاک ساکن و فلک بی‌قرار چیست؟
این وصلت و مفارقت و جوهر و عرض
این بهمن و تموز و خزان و بهار چیست؟
این قلب و این لسان و سکوت و کلام چه؟
این طبع و این مزاج و خیال و بخار چیست؟
دریک مگس مجاورت نوش و زهر چون؟
در یک مکان مناسبت گنج و مار چیست؟
اصل فرشته از چه و نسل پری ز که؟
وین آدمی بدین صفت و اعتبار چیست؟
درپای دار این فلک بی‌گناه کش
چندین هزار پیکر ناپایدار چیست؟
آوردنش به عالم و بردن به خاک چند؟
پروردنش به شکر و کردن شکار چیست؟
گوش ملوک از «لمن الملک» چون پرست
باز این نزاع و نخوت واین گیرودار چیست؟
منزل یکی و راه یکی و روش یکی
چندین هزار تفرقه در هر کنار چیست؟
اعداد را چو اصل به غیر از یکی نبود
این عقدهای مختلف اندر شمار چیست
ای نقشبند پیکر معنی، بگوی تا
زین نقشها ارادت صورت‌نگار چیست؟
الهام و وحی و کشف و مقامات و معجزه
در جنبش نبی و ولی آشکار چیست؟
ابلیس و خلد و آدم و حوا و خوشه چه؟
ذبح و خلیل و گلشن و نمرود و نار چیست؟
مصر و عزیز و یوسف و زندان و خواب چه؟
طور و عصا و موسی و سجیل‌خوار چیست؟
سیر براق و مسجد اقصی و جبرییل
طوبی و عرش و سدره و دیدار یار چیست؟
بوجهل را مخالفت احمد از چه خاست؟
و آن عنکبوت و پرده و صدیق و غار چیست؟
این حج و عمره و حرم و کعبه و مقام
وین خلق و سعی و وقفه ور می حجار چیست؟
رومی رخان هفت زمین را چنان طواف
بر گرد آن سرادق زنگی شعار چیست؟
گر دیده‌ای مدینهٔ علم رسول را
باب مدینه و اسد و ذوالفقار چیست؟
مد صراط و وضع ترازو و طی ارض
هول حساب و قول شفاعت گزار چیست؟
رحمت چو در قیاس فزون آمد از غضب
تشویش عبد و خشم خداوندگار چیست؟
از جای آمدن تو اگر واقفی به عقل
در باز گشتن این فزع و زینهار چیست؟
فرمان که می‌دهد به مکافات نیک و بد؟
مخلوق را درین بد و نیک اختیار چیست؟
ای زاهد، ار به سر عبادت رسیده‌ای
شرط نماز و روزهٔ لیل و نهار چیست؟
هر جزو را که باز شمردم حقیقتست
گر راه برده‌ای به حقیقت، به یار، چیست؟
امر رموز «لیسک فی جبتی» چه بود؟
آن گفتن «اناالحق» و منصور و دار چیست؟
برما هزار گونه مباهات می‌کنی
ای مدعی بگو که: یکی از هزار چیست؟
گر جاهلی، ز راهرو کاروان بپرس
ورعارفی، بگوی که تا: اصل کار چیست؟
تا کی دویدنت به یسار از یمین چنان؟
نادیده این قدر که یمین از یسار چیست؟
ما در حصار این فلک تیز گردشیم
وز جان بی‌خبر که: برون از حصار چیست؟
ای پادشاه، اگر نظر لطف می‌کنی
زان روی پرده دور کن، این انتظار چیست؟
با اوحدی ز آتش دوزخ سخن مگوی
در دست این شکسته دل خاکسار چیست؟
باران رحمت تو به هر گوشه می‌رسد
او هم به کوی تست، برو هم ببار، چیست؟

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

این چرخ گرد گرد کواکب نگار چیست؟
وین اختر ستیزه گر کینه کار چیست؟
هوش مصنوعی: این دنیای گردان و سیارات زیبا چه معنایی دارند؟ و این ستاره‌ای که همیشه در حال جنگ و دشمنی است، چه چیزی را نشان می‌دهد؟
هان! ای حکیم، هرچه بپرسم ترا، بگوی
تا منکشف شود که درین پود و تار چیست؟
هوش مصنوعی: ای حکیم! هر سوالی که از تو بپرسم، لطفاً پاسخ بده تا برای من روشن شود که در این زندگی پرچالش و پیچیده چه چیزی نهفته است.
پروردگار نفس بباید شناختن
این نفس خود چه باشد و پروردگار چیست؟
هوش مصنوعی: انسان باید خودش را بشناسد و درک کند که چیست و همچنین بفهمد که خالق او چه کسی است.
زین سوی لامکان و از آن سوی هفت چرخ
پیوند آن دو واسطهٔ کامکار چیست؟
هوش مصنوعی: این دو حالت، یکی مربوط به عدم مکان و دیگری به فراتر از هفت آسمان اشاره دارد. سوال این است که چه چیزی می‌تواند این دو را به هم پیوند دهد و سبب اتصال یا ارتباطشان شود.
این طول و عرض چند و زمان و مکان کدام؟
این خط و نقطه چون و محیط و مدار چیست؟
هوش مصنوعی: این ابعاد و اندازه‌ها، زمان و مکان چیستند؟ این خطوط و نقاط چه معنا دارند و محیط و دایره چه هستند؟
این چار عنصر و سه موالید و شش جهت
این پنج زورق و دو در و یک سوار چیست؟
هوش مصنوعی: این اشیا و موجودات طبیعی که شامل چهار عنصر اصلی، سه نوع موجود زنده و شش جهت مختلف هستند، به همراه این پنج قایق، دو در و یک سوار، چه مفهومی دارند؟
این جان روشن و تن تاریک را چه حال؟
وین خاک ساکن و فلک بی‌قرار چیست؟
هوش مصنوعی: این جان روشن و بدن تاریک چه وضعیتی دارند؟ و این زمین آرام و آسمان بی‌قرار چه معنایی دارد؟
این وصلت و مفارقت و جوهر و عرض
این بهمن و تموز و خزان و بهار چیست؟
هوش مصنوعی: این ارتباط و جدا شدن، ماهیت و ظاهر این فصول سال مانند بهمن، تموز، پاییز و بهار چه مفهومی دارد؟
این قلب و این لسان و سکوت و کلام چه؟
این طبع و این مزاج و خیال و بخار چیست؟
هوش مصنوعی: این قلب و زبان و سکوت و سخن چه معنایی دارند؟ این روح و طبیعت و تصور و احساسات چه هستند؟
دریک مگس مجاورت نوش و زهر چون؟
در یک مکان مناسبت گنج و مار چیست؟
هوش مصنوعی: در یک مکان، چیزهای خوب و بد می‌تواند وجود داشته باشد. چگونه ممکن است در جایی که نوشیدنی خوب و زهر در کنار هم است، این دو با هم سازگار بمانند؟ مثل اینکه در یک جا ثروت و خطر همزمان وجود داشته باشد.
اصل فرشته از چه و نسل پری ز که؟
وین آدمی بدین صفت و اعتبار چیست؟
هوش مصنوعی: این سوال درباره منشا و اصل موجودات است. به دنبال شناختن ریشه و ماهیت فرشتگان و پری‌ها هستیم و در عین حال، به بررسی جایگاه و ویژگی‌های انسان می‌پردازیم. در واقع، از ما پرسیده می‌شود که فرشتگان از کجا آمده‌اند و انسان با این ویژگی‌ها چه معنایی دارد.
درپای دار این فلک بی‌گناه کش
چندین هزار پیکر ناپایدار چیست؟
هوش مصنوعی: در زیر آسمان، در پای دار، چه تعداد جنازه‌های بدون گناه وجود دارد که سرنوشت‌شان ناپایدار و بی‌ثبات است؟
آوردنش به عالم و بردن به خاک چند؟
پروردنش به شکر و کردن شکار چیست؟
هوش مصنوعی: آوردن انسان به دنیا و در نهایت دفن کردن او در خاک چه ارزشی دارد؟ و پرورش او به خاطر شکرگزاری و سپس شکار کردن او چه معنایی دارد؟
گوش ملوک از «لمن الملک» چون پرست
باز این نزاع و نخوت واین گیرودار چیست؟
هوش مصنوعی: گوش سران مملکت از این سوال که "مالک کیست؟" پر شده است، اما همچنان درگیر این جدال‌ها و خودشیفتگی‌ها هستند. انگیزه این نزاع و اندیشه‌های سرسختانه چیست؟
منزل یکی و راه یکی و روش یکی
چندین هزار تفرقه در هر کنار چیست؟
هوش مصنوعی: در خانه‌ای که همه به یک هدف و مسیر می‌روند، چرا باید این‌قدر اختلاف و تفرقه در بین افراد باشد؟
اعداد را چو اصل به غیر از یکی نبود
این عقدهای مختلف اندر شمار چیست
هوش مصنوعی: در اینجا گفته شده که تنها عدد یک به عنوان اصل و حقیقت وجود دارد و تمام این قراردادها و توافق‌های متفاوت که هر کدام به نوعی شمارش می‌شوند، چه حقیقتی دارند؟
ای نقشبند پیکر معنی، بگوی تا
زین نقشها ارادت صورت‌نگار چیست؟
هوش مصنوعی: ای هنرمند که تصویرهای معانی را می‌آفرینی، بگو که این نقش‌ها و تصاویر چه ارتباطی با عشق و ارادت به آن صورت زیبا دارند؟
الهام و وحی و کشف و مقامات و معجزه
در جنبش نبی و ولی آشکار چیست؟
هوش مصنوعی: الهام، وحی، کشف و مقام‌های معنوی و معجزه‌ها چه نشانه‌هایی در رفتار و حرکت پیامبران و اولیا نشان می‌دهند؟
ابلیس و خلد و آدم و حوا و خوشه چه؟
ذبح و خلیل و گلشن و نمرود و نار چیست؟
هوش مصنوعی: ابلیس، بهشت، آدم و حوا، و خوشه‌های انگور چه ارتباطی دارند؟ قربانی کردن، خلیل (فرستاده خدا) و باغ‌های بهشتی، نمرود و آتش چه معنایی دارند؟
مصر و عزیز و یوسف و زندان و خواب چه؟
طور و عصا و موسی و سجیل‌خوار چیست؟
هوش مصنوعی: در این جمله به موضوعات مختلفی اشاره شده است. به نظر می‌رسد که سوالاتی به وجود می‌آید که این وقایع و شخصیت‌ها چه ارتباطی با هم دارند. به طور کلی، این موارد شامل داستان یوسف در مصر، زندانی شدن او، خواب‌ها و معجزات موسی هستند، که همگی در زمینه‌های مختلف داستان‌های فرهنگی و دینی اهمیت دارند. این پرسش می‌تواند به بررسی نحوه پیوند این داستان‌ها با یکدیگر اشاره کند.
سیر براق و مسجد اقصی و جبرییل
طوبی و عرش و سدره و دیدار یار چیست؟
هوش مصنوعی: موضوع این بیت به مضامینی از عالم معنوی و عرفان اشاره دارد. به نوعی در آن به مراحلی از سفرهای روحانی اشاره شده است. "سیر براق" به سفر شبانه پیامبر به آسمان‌ها، "مسجد اقصی" به مکانی مقدس در قدس، "جبرییل" به فرشته وحی، "طوبی" به درختی در بهشت، "عرش" به عرش خداوند و "سدره" به درختی بزرگ در آسمان‌ها و "دیدار یار" به ملاقات و اتصال با معشوق الهی اشاره دارد. در نهایت، همه اینها علامت‌هایی از سفر معنوی و تجربه‌های عمیق روحانی هستند.
بوجهل را مخالفت احمد از چه خاست؟
و آن عنکبوت و پرده و صدیق و غار چیست؟
هوش مصنوعی: بوجهل به دلیل مخالفت با احمد (پیامبر اسلام) متاثر از دلایل مختلفی بود. اشاره به عنکبوت، پرده، صدیق و غار به وقایع تاریخی و نمادین مرتبط با زندگی پیامبر دارد. به طور خاص، ممکن است به داستان‌های مربوط به حمایت‌های الهی و محفاظت از پیامبر در زمان‌هایی که تحت تعقیب و خطر بود، اشاره کند. در واقع، این مفاهیم نمایانگر ایمان و استقامت در برابر دشواری‌ها و چالش‌ها هستند.
این حج و عمره و حرم و کعبه و مقام
وین خلق و سعی و وقفه ور می حجار چیست؟
هوش مصنوعی: این متن به پرسش‌هایی درباره اعمال و مناسک حج و عمره اشاره دارد و به نقش و اهمیت واقعی این کارها در زندگی انسان اشاره می‌کند. وجود مکان‌های مقدس، اجتماعات و مناسک مخصوصی که در این مراسم انجام می‌شود، هر کدام نمادهایی هستند که باید در معنا و روح آنها غور کرد و از ظاهر آن‌ها فراتر رفت. آیا تنها انجام این اعمال کافی است یا باید به محتوای درونی و روحیه‌ای که در آنها نهفته است توجه کرد؟
رومی رخان هفت زمین را چنان طواف
بر گرد آن سرادق زنگی شعار چیست؟
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف شخصیتی می‌پردازد که به دور یک مکان خاص می‌چرخد و به نوعی اظهار شوق و علاقه او را نسبت به آن مکان نشان می‌دهد. این شخص به صورت نمادین با عشق و ارادت به دور این محل می‌گردد، و علامت یا نشانه‌ای که او به نمایش می‌گذارد، نشان‌دهنده تعهد و وابستگی عمیق او به آن جاست.
گر دیده‌ای مدینهٔ علم رسول را
باب مدینه و اسد و ذوالفقار چیست؟
هوش مصنوعی: اگر تو شهر علم پیامبر را دیده‌ای، در آنجا باب مدینه و نمادهایی چون اسد و ذوالفقار چیست؟
مد صراط و وضع ترازو و طی ارض
هول حساب و قول شفاعت گزار چیست؟
هوش مصنوعی: مدت راه راست و تعیین میزان اعمال و عبور از بالا و پایین روز Judgment و سخن شفاعت کننده چیست؟
رحمت چو در قیاس فزون آمد از غضب
تشویش عبد و خشم خداوندگار چیست؟
هوش مصنوعی: اگر رحمت خداوند بیشتر از خشم او باشد، چه بسا که این موضوع موجب نگرانی و سردرگمی بنده شود، و از خود بپرسم که غضب الهی چه معنایی دارد؟
از جای آمدن تو اگر واقفی به عقل
در باز گشتن این فزع و زینهار چیست؟
هوش مصنوعی: اگر تو از جایت برمی‌خیزی و به موقعیت خود آگاهی داری، پس چرا باید از تابعیت عقل و بازگشت به وضعیت راحت خود بترسی و نگران باشی؟
فرمان که می‌دهد به مکافات نیک و بد؟
مخلوق را درین بد و نیک اختیار چیست؟
هوش مصنوعی: کیست که دستور می‌دهد تا پاداش نیکی و کیفر بدی را مشخص کند؟ چه اختیاری برای مخلوق در این اوضاع خوب و بد وجود دارد؟
ای زاهد، ار به سر عبادت رسیده‌ای
شرط نماز و روزهٔ لیل و نهار چیست؟
هوش مصنوعی: ای زاهد، اگر به اوج عبادت خود رسیده‌ای، باید بدانی که جزئیات نماز و روزه در شب و روز چیست؟
هر جزو را که باز شمردم حقیقتست
گر راه برده‌ای به حقیقت، به یار، چیست؟
هوش مصنوعی: هر کدام از اجزای چیزی که بررسی کردم، حقیقتی است. اگر تو به حقیقت، به دوست، راهی پیدا کرده‌ای، چیست؟
امر رموز «لیسک فی جبتی» چه بود؟
آن گفتن «اناالحق» و منصور و دار چیست؟
هوش مصنوعی: این جمله به بررسی و تحلیل مسأله‌ای عمیق و پیچیده می‌پردازد که به موضوعاتی از جمله هویت و حقیقت اشاره دارد. در واقع، فردی از طرفی به حقیقتی بزرگتر و عمیق‌تر اشاره می‌کند و از طرف دیگر، در مورد ناپایداری یا نامشخص بودن هویت انسانی صحبت می‌کند. این مفهوم به نوعی از افکار فلسفی و معنوی در مورد وجود انسان و ارتباط او با حقیقت مطلق اشاره دارد. در کل، این جمله به جستجوی درکی عمیق‌تر از زندگی و مکان انسان در جهانی بزرگتر می‌پردازد.
برما هزار گونه مباهات می‌کنی
ای مدعی بگو که: یکی از هزار چیست؟
هوش مصنوعی: ای مدعی، تو هزاران بار به ما افتخار می‌کنی، اما بگو کدام یک از آن هزار افتخار واقعی است؟
گر جاهلی، ز راهرو کاروان بپرس
ورعارفی، بگوی که تا: اصل کار چیست؟
هوش مصنوعی: اگر نادانی، از راهنمای کاروان بپرس و اگر عاقل هستی، بدان که اصل موضوع چیست.
تا کی دویدنت به یسار از یمین چنان؟
نادیده این قدر که یمین از یسار چیست؟
هوش مصنوعی: چقدر باید در مسیر نادرست و به اشتباه حرکت کنی؟ چقدر باید غافل باشی که ندانستی راست از چپ چه تفاوتی دارد؟
ما در حصار این فلک تیز گردشیم
وز جان بی‌خبر که: برون از حصار چیست؟
هوش مصنوعی: ما در دامنه این آسمان سریع در حرکت هستیم و از زندگی و حقیقت درونی خود بی‌خبر هستیم که چه چیزی در خارج از این دامنه وجود دارد.
ای پادشاه، اگر نظر لطف می‌کنی
زان روی پرده دور کن، این انتظار چیست؟
هوش مصنوعی: ای پادشاه، اگر می‌خواهی به ما توجه کنی، پرده را کنار بزن و به ما نشان بده، این انتظار برای چیست؟
با اوحدی ز آتش دوزخ سخن مگوی
در دست این شکسته دل خاکسار چیست؟
هوش مصنوعی: با کسی که مانند اوحدی (شاعر) به ذکر آتش دوزخ و عذاب آن سخن می‌گوید، صحبت نکن، زیرا در دست این دل شکسته و خاکی، چه چیزی جز درد و رنج وجود دارد؟
باران رحمت تو به هر گوشه می‌رسد
او هم به کوی تست، برو هم ببار، چیست؟
هوش مصنوعی: باران رحمت تو به هر جایی می‌رسد و حتی به محله تو هم می‌رسد. حالا تو هم برو و بارش کن، چرا که این چه معنایی دارد؟

حاشیه ها

1394/04/13 11:07
پیروی

برادران و خواهران پینه جبین،اینقدر الکی باده شعر حافظ و ..به آب زمزم کانال نزنید.دنبال شعر سجده میگردید بفرمایید.
تا پیش از برآمدن شاه اسماعیل تقریبا همه شاعران و ادیبان اهل سنت بوده اند هر چند به ضرب شمشیر سیف الله
ای نقشبند پیکر معنی، بگوی تا
زین نقشها ارادت صورت‌نگار چیست؟
الهام و وحی و کشف و مقامات و معجزه
در جنبش نبی و ولی آشکار چیست؟
ابلیس و خلد و آدم و حوا و خوشه چه؟
ذبح و خلیل و گلشن و نمرود و نار چیست؟
مصر و عزیز و یوسف و زندان و خواب چه؟
طور و عصا و موسی و سجیل‌خوار چیست؟
سیر براق و مسجد اقصی و جبرییل
طوبی و عرش و سدره و دیدار یار چیست؟
بوجهل را مخالفت احمد از چه خاست؟
و آن عنکبوت و پرده و صدیق و غار چیست؟
این حج و عمره و حرم و کعبه و مقام
وین خلق و سعی و وقفه ور می حجار چیست؟
رومی رخان هفت زمین را چنان طواف
بر گرد آن سرادق زنگی شعار چیست؟
گر دیده‌ای مدینهٔ علم رسول را
باب مدینه و اسد و ذوالفقار چیست؟
مد صراط و وضع ترازو و طی ارض
هول حساب و قول شفاعت گزار چیست؟
رحمت چو در قیاس فزون آمد از غضب
تشویش عبد و خشم خداوندگار چیست؟
از جای آمدن تو اگر واقفی به عقل
در باز گشتن این فزع و زینهار چیست؟
فرمان که می‌دهد به مکافات نیک و بد؟
مخلوق را درین بد و نیک اختیار چیست؟
ای زاهد، ار به سر عبادت رسیده‌ای
شرط نماز و روزهٔ لیل و نهار چیست؟
هر جزو را که باز شمردم حقیقتست
گر راه برده‌ای به حقیقت، به یار، چیست؟
امر رموز «لیسک فی جبتی» چه بود؟
آن گفتن «اناالحق» و منصور و دار چیست؟
برما هزار گونه مباهات می‌کنی
ای مدعی بگو که: یکی از هزار چیست؟
گر جاهلی، ز راهرو کاروان بپرس
ورعارفی، بگوی که تا: اصل کار چیست؟