گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۱۰ - وله ایضا نورالله قبره

مستان خواب را خبری از وصال نیست
دل‌مرده را سماع نباشد چو حال نیست
دینت خدای داد و زبان داد و عقل داد
یاد خدای کن به زبانی که لال نیست
آن جای، آسمان و تو آسوده بر زمین
نتوان بلند پایه پریدن چو بال نیست
آن کو به یاد دوست تواند نشاط کرد
محتاج دیدن لب و رخسار و خال نیست
وان را که نیست چهرهٔ آن ماه در حضور
در مسجدالحرام نمازش حلال نیست
هرچند سالهاست که این راه می‌روی
راهی که سوی او نرود جز ضلال نیست
گر در پی تفرج بستان جنتی
امروز تخم کار، که فردا مجال نیست
آشفتهٔ جمال جمیل بتان شدی
صبرت جمیل باد، که آنها جمال نیست
بیدار باش یک دم و آگاه یک نفس
حاجت به ماه و هفته و ایام و سال نیست
بر نقش روزگار منه دل، که عاقبت
این نقش را که بازکنی جز خیال نیست
گر بایدت به حضرت ایزد وسیلتی
بهتر ز مصطفی و نکوتر ز آل نیست
در مال دل مبند و ز دانش سخن مگوی
کانجا سخن به دانش و حرمت به مال نیست
هستند برشمال و یمین تو ناظران
لیکن ترا نظر به یمین و شمال نیست
بس غره‌ای به دانش و دستان خود، ولی
گر رستمی، ترا گذر از چرخ زال نیست
ملکی که منتقل شود از دیگری به تو
به روی مباش غره، که بی‌انتقال نیست
این سایه ها زوال پذیرند یک به یک
در سایه‌ای گریز، که آنرا زوال نیست
بالی ضرورتست عروج کمال را
و آن بال طاعتست و ترا جز وبال نیست
ای اوحدی، دلی که بدان کوچه راه یافت
بردیگری مبند، که مارا به فال نیست
ای اوحدی، دل ز دوجهان بر خدای بند
کز وی به کام دل برسی وین محال نیست

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مستان خواب را خبری از وصال نیست
دل‌مرده را سماع نباشد چو حال نیست
هوش مصنوعی: مست‌ها از وصل خبری ندارند و دل‌های بی‌روح و خسته، قادر به شنیدن نغمه‌های خوش نیستند؛ چون حال و احوالی برایشان باقی نمانده است.
دینت خدای داد و زبان داد و عقل داد
یاد خدای کن به زبانی که لال نیست
هوش مصنوعی: خداوند به تو دین، زبان و عقل عطا کرده است. پس یاد خدا را با زبانی که ناتوان نیست، گسترش بده.
آن جای، آسمان و تو آسوده بر زمین
نتوان بلند پایه پریدن چو بال نیست
هوش مصنوعی: در آن مکان، آسمان و تو نمی‌توانی با آرامش بر زمین بپری، زیرا بالی برای پرواز نداری.
آن کو به یاد دوست تواند نشاط کرد
محتاج دیدن لب و رخسار و خال نیست
هوش مصنوعی: کسی که به یاد دوستش شاداب و خوشحال می‌شود، نیازی به دیدن لب یا چهره یا نشان‌هایی از او ندارد.
وان را که نیست چهرهٔ آن ماه در حضور
در مسجدالحرام نمازش حلال نیست
هوش مصنوعی: کسی که چهرهٔ آن ماه را در حضور نداشته باشد، نماز او در مسجد الحرام قبول نیست.
هرچند سالهاست که این راه می‌روی
راهی که سوی او نرود جز ضلال نیست
هوش مصنوعی: سالهاست که در این مسیر حرکت می‌کنی، اما اگر این مسیر به سمت او نباشد، نتیجه‌اش جز گمراهی نخواهد بود.
گر در پی تفرج بستان جنتی
امروز تخم کار، که فردا مجال نیست
هوش مصنوعی: اگر امروز به دنبال خوش‌گذرانی هستی، پس باید در کار و تلاش کوشا باشی، زیرا فردا فرصتی برای آن نخواهی داشت.
آشفتهٔ جمال جمیل بتان شدی
صبرت جمیل باد، که آنها جمال نیست
هوش مصنوعی: اگر زیبایی معشوقان تو را آشفته کرده، صبر تو نیز باید زیبا باشد؛ چرا که آنچه که تو را آشفته کرده، زیبایی واقعی نیست.
بیدار باش یک دم و آگاه یک نفس
حاجت به ماه و هفته و ایام و سال نیست
هوش مصنوعی: لحظه‌ای بیدار و آگاه باش، نیازی به انتظار برای ماه‌ها و سال‌ها نیست.
بر نقش روزگار منه دل، که عاقبت
این نقش را که بازکنی جز خیال نیست
هوش مصنوعی: به دل خود نگذار که به نقاشی زندگی وابسته شوی، زیرا وقتی این تصویر را افشا کنی، فقط خیال و توهم باقی می‌ماند.
گر بایدت به حضرت ایزد وسیلتی
بهتر ز مصطفی و نکوتر ز آل نیست
هوش مصنوعی: اگر به درگاه خداوند به واسطه‌ای نیاز داری، هیچ وسیله‌ای بهتر از مصطفی و nobler از خاندان او نخواهی یافت.
در مال دل مبند و ز دانش سخن مگوی
کانجا سخن به دانش و حرمت به مال نیست
هوش مصنوعی: در دل خود به مال وابسته نباش و از علم سخن نگو، زیرا در آنجا دانش ارزش ندارد و احترام مال نیز معنایی ندارد.
هستند برشمال و یمین تو ناظران
لیکن ترا نظر به یمین و شمال نیست
هوش مصنوعی: در اطراف تو افرادی هستند که مراقب اوضاع تو هستند، اما تو به آن‌ها توجهی نداری و نگاهت به سمت راست و چپ نیست.
بس غره‌ای به دانش و دستان خود، ولی
گر رستمی، ترا گذر از چرخ زال نیست
هوش مصنوعی: به خودت مغرور نشو، حتی اگر در علم و مهارت قوی هستی. زیرا اگر تو مانند رستم باشی، باز هم راهی برای فرار از تقدیر وجود ندارد.
ملکی که منتقل شود از دیگری به تو
به روی مباش غره، که بی‌انتقال نیست
هوش مصنوعی: اگر ملکی از شخصی به تو منتقل می‌شود، فریب نخور که تنها به خاطر این انتقال، مالکی هستی؛ چون مالکیت واقعی همیشه نیاز به انتقال ندارد.
این سایه ها زوال پذیرند یک به یک
در سایه‌ای گریز، که آنرا زوال نیست
هوش مصنوعی: سایه‌ها به آرامی و یکی پس از دیگری محو می‌شوند، اما سایه‌ای وجود دارد که هیچ‌گاه زوال نمی‌پذیرد و همواره باقی است.
بالی ضرورتست عروج کمال را
و آن بال طاعتست و ترا جز وبال نیست
هوش مصنوعی: برای رسیدن به کمال و رشد، نیازمند بالی هستیم که نشان‌دهنده‌ی اطاعت و فرمانبرداری است. اما اگر این بال را نداشته باشیم، تنها بار سنگینی و عذاب به دوش خواهیم کشید.
ای اوحدی، دلی که بدان کوچه راه یافت
بردیگری مبند، که مارا به فال نیست
هوش مصنوعی: ای اوحدی، دل و احساساتی که در این مسیر تجربه کردی را به کسی دیگر منتقل نکن، چون ما به سرنوشت و شانس ایمان نداریم.
ای اوحدی، دل ز دوجهان بر خدای بند
کز وی به کام دل برسی وین محال نیست
هوش مصنوعی: ای اوحدی، دل را به خدا بسپار که از او می‌توانی به آنچه که می‌خواهی برسی و این امکان‌پذیر است.

حاشیه ها

1398/07/05 23:10

گر بایدت به حضرت ایزد وسیلتی
بهتر ز مصطفی و نکوتر ز آل نیست
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم و العن اعدائهم.