گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۱۳ - وله غفرالله‌له

چمن ز باد خزان زرد و زار خواهد ماند
درخت گل همه بیبرگ و بار خواهد ماند
درین دو هفته نثاری نبینی اندر باغ
که آب و سبزه به زیر نثار خواهد ماند
نه طبع طفل چمن مستقیم خواهد شد
نه دست شاهد گل در نگار خواهد ماند
ازین قیاس تو در آدمی نگر، کو نیز
نه دیر و زود درین گیر و دار خواهد ماند
ز هر چه نام وجودی برو کنند اطلاق
مکن قبول که جز کردگار خواهد ماند
پسر به درد پدر دردمند خواهد شد
پدر به داغ پسر سوکوار خواهد ماند
بدین صفت ز برای چه بایدت پرورد؟
تن عزیز، که در خاک خوار خواهد ماند
بکوش نیک وز کردار بد کناری گیر
که کردهای خودت در کنار خواهد ماند
مکن حکایت آن زر شمار دنیا دوست
که در فضیحت روز شمار خواهد ماند
اگر چه نیک بر آرد به شوخ چشمی نام
چو نامه باز کند شرمسار خواهد ماند
چه نوبهار و خزان بر سر هم آید! لیک
نه آن خزان و نه این نوبهار خواهد ماند
تو جز تواضع و جز طاعت اختیار مکن
به دستت ار دوسه روز اختیار خواهد ماند
به رونق گل این باع دل منه، زنهار!
که گل سفر کند از باغ و خار خواهد ماند
به بارنامهٔ دنیا مشو فریفته، کان
نه دولتیست که بس پایدار خواهد ماند
چو زور داری، افتادگان مسکین را
بگیر دست، که دستت ز کار خواهد ماند
چو اوحدی طلب نام کن درین گیتی
که نام نیک ز ما یادگار خواهد ماند

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چمن ز باد خزان زرد و زار خواهد ماند
درخت گل همه بیبرگ و بار خواهد ماند
هوش مصنوعی: گیاهان در نتیجه‌ی وزش بادهای پاییزی پژمرده و زرد می‌شوند و درختان گل نیز بدون برگ و میوه باقی می‌مانند.
درین دو هفته نثاری نبینی اندر باغ
که آب و سبزه به زیر نثار خواهد ماند
هوش مصنوعی: در این دو هفته، در باغ شاهد هیچ نثاری نخواهی بود، چون آب و سبزه همچنان زیر لایه جدیدی از نثار باقی خواهد ماند.
نه طبع طفل چمن مستقیم خواهد شد
نه دست شاهد گل در نگار خواهد ماند
هوش مصنوعی: نه سرشت کودک باغ به رشد و تعالی خواهد رسید و نه دستان معشوق در زیبایی و جذبه جاودانه خواهد ماند.
ازین قیاس تو در آدمی نگر، کو نیز
نه دیر و زود درین گیر و دار خواهد ماند
هوش مصنوعی: به این معناست که به انسان‌ها نگاه کن، آن‌ها نیز مانند همه چیز در این دنیا، در حال تغییر و گذر هستند و هیچ‌گاه در یک حالت ثابت نمی‌مانند.
ز هر چه نام وجودی برو کنند اطلاق
مکن قبول که جز کردگار خواهد ماند
هوش مصنوعی: هر چیزی که از آن با عنوان وجود یاد می‌شود، قابل قبول نیست. تنها خالق باقی می‌ماند و چیز دیگری را نمی‌توان به عنوان وجود واقعی شناخت.
پسر به درد پدر دردمند خواهد شد
پدر به داغ پسر سوکوار خواهد ماند
هوش مصنوعی: فرزند در زمان نیاز پدر به یاری او خواهد شتافت، در حالی که پدر پس از از دست دادن فرزندش همچنان در غم و اندوه باقی خواهد ماند.
بدین صفت ز برای چه بایدت پرورد؟
تن عزیز، که در خاک خوار خواهد ماند
هوش مصنوعی: چرا باید به خاطر چنین ویژگی‌هایی از تو مراقبت کنم؟ بدن ارزشمندی که در نهایت در خاک نابود خواهد شد.
بکوش نیک وز کردار بد کناری گیر
که کردهای خودت در کنار خواهد ماند
هوش مصنوعی: سعی کن کارهای خوب انجام دهی و از کارهای بد دوری کنی، زیرا عمل‌های تو همیشه در کنار تو خواهند ماند.
مکن حکایت آن زر شمار دنیا دوست
که در فضیحت روز شمار خواهد ماند
هوش مصنوعی: شایسته نیست که داستان کسی را بگویی که تنها به دنیا و مادیات وابسته است، زیرا در روزگارگردش زمان، رسوایی او به یادگار خواهد ماند.
اگر چه نیک بر آرد به شوخ چشمی نام
چو نامه باز کند شرمسار خواهد ماند
هوش مصنوعی: اگرچه با چشمان شیطنت‌آمیزش کارهای خوبی انجام می‌دهد، اما وقتی واقعیت‌ها را به‌طور واضح نشان دهد، شرمنده خواهد شد.
چه نوبهار و خزان بر سر هم آید! لیک
نه آن خزان و نه این نوبهار خواهد ماند
هوش مصنوعی: بهار و پاییز هر دو در کنار هم خواهند آمد، اما نه آن پاییز همیشه خواهد ماند و نه این بهار.
تو جز تواضع و جز طاعت اختیار مکن
به دستت ار دوسه روز اختیار خواهد ماند
هوش مصنوعی: تو فقط humility و اطاعت را انتخاب کن، و در دست تو نیست که چند روزی انتخاب در اختیارت خواهد بود.
به رونق گل این باع دل منه، زنهار!
که گل سفر کند از باغ و خار خواهد ماند
هوش مصنوعی: مبادا که دل شاداب من را تحت تأثیر قرار دهی، زیرا اگر گل زیبای عشق از این باغ برود، فقط خار و ناامیدی باقی خواهد ماند.
به بارنامهٔ دنیا مشو فریفته، کان
نه دولتیست که بس پایدار خواهد ماند
هوش مصنوعی: به اسناد و مدارک دنیوی اعتماد نکن و فریب نخور، زیرا این زندگی و مادیات پایدار نخواهند ماند.
چو زور داری، افتادگان مسکین را
بگیر دست، که دستت ز کار خواهد ماند
هوش مصنوعی: اگر توانایی و قدرتی داری، به کمک نیازمندان و کسانی که در شرایط بدتری هستند بشتاب. در غیر این صورت، به زودی خودت هم دچار مشکل خواهی شد و نمی‌توانی کمکی به دیگران بکنی.
چو اوحدی طلب نام کن درین گیتی
که نام نیک ز ما یادگار خواهد ماند
هوش مصنوعی: اگر مانند اوحدی تلاش کنی تا نامی نیک در این دنیا به دست آوری، بدان که این نام نیک از ما به یادگار خواهد ماند.