گنجور

شمارهٔ ۴۹ - در مذمت می

کردم ز شراب ناب توبه
وز گفته ناصواب توبه
میساختمش بباده ممزوج
بی خستگی از گلاب توبه
در لفظ شراب چون بود آب
با تشنه لبی زآب توبه
در وصف بباده چون شریک است
صد بار ز شهد ناب توبه
مستانه رود اگر سمندم
پایم کند از رکاب توبه
گر عرض کنم زبان مستی
از نشئه کند شراب توبه
گر درد ندامتم بسنجد
زآسیب کند عذاب توبه
تا باده بخواب هم نه بینم
شاید که کنم زخواب توبه
می دیدم و پیچ و تاب خوردم
از خوردن پیچ و تاب توبه
چون دیده ز توبه لذتم کرد
از رهزنی شراب توبه
هر دم زنتایج گناهم
صد بره کند کباب توبه
صد فوج گنه کشد بیکدم
چون تیغ کشد قراب توبه
دل توبه کنان و نفس گوید
از توبه ناصواب توبه
در عهد شباب توبه کردم
بادا ز می شباب توبه
در کشور هند عشرت انگیز
کی دیده کسی بخواب توبه
میلم بفغان و شیون اولی است
ز آهنگ نی و رباب توبه
لب زهر ترانه چند ریزد
از ریزش این لعاب توبه
حسن تنگ بتان چه بینم
از دیدن آفتاب توبه
از درگه مرگ باز گشتم
تا گفت عنان بتاب توبه
آن را که درنگ تو به روزی است
عمرش کند از شباب توبه
در حالت بیم موت کآندم
بیدار شود زخواب توبه
زاندیشه مرگ توبه کردم
و آنرا نکنم حساب توبه
چون صحت یافتم زتوبش
از صحت ناصواب توبه
نو توبه شدم که خانه فسق
بی شبهه کند خراب توبه
زین پس من و عزلت و عبادت
وز صحبت شیخ و شاب توبه
از هر که نه، اهل شرع ، پرهیز
وز هرچه نه درکتاب توبه
گردد همه گوش و لب ببندد
با هرکه کند خطاب توبه
گو حور و ملک سؤال میکن
من کرده ام از جواب توبه
عرفی چه کنی بتوبه نازش
هشدار که شد خراب توبه
از توبه مناز تا نگردد
بی مغزتر از حباب توبه
مخروش که تائب از شرابم
ناگه نشود شراب توبه
منت بکه مینهی که کردی
ازآب می وگلاب توبه
سی سال ز نفس معصیت زاد
اکنون دهدش سداب توبه
سی سال گنه خجالتش کو؟
گیرم که بود ثواب توبه
بر توبه مدوز کیسه اجر
تا نگسلد از عتاب توبه
این بس که بآستین رحمت
راند ز رخت ذباب توبه
ما توبه بهر دو دست گیریم
وز ما کند اجتناب توبه
این بس که و بال ما نگردد
در کشمکش حساب توبه

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: الف. رسته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کردم ز شراب ناب توبه
وز گفته ناصواب توبه
هوش مصنوعی: من از نوشیدن شراب خالص دست کشیدم و از سخنان نادرست نیز توبه کردم.
میساختمش بباده ممزوج
بی خستگی از گلاب توبه
هوش مصنوعی: من او را با نوشیدنی آمیخته به شادابی و از عطر گل توبه می‌ساختم.
در لفظ شراب چون بود آب
با تشنه لبی زآب توبه
هوش مصنوعی: در سخن درباره‌ی شراب، وقتی کسی تشنه باشد، به اشتباه آب را نادیده می‌گیرد و به جای آن به فکر نوشیدن شراب می‌افتد.
در وصف بباده چون شریک است
صد بار ز شهد ناب توبه
هوش مصنوعی: در وصف باده، هر بار که به شهد شیرین بازمی‌گردد، گویی بارها توبه کرده است.
مستانه رود اگر سمندم
پایم کند از رکاب توبه
هوش مصنوعی: اگر به حالت شادی و مستی بروم، حتی اگر سمند من پایم را از رکاب توبه بردارد، برایم مهم نیست.
گر عرض کنم زبان مستی
از نشئه کند شراب توبه
هوش مصنوعی: اگر بگویم که زبان مستی از شوق شراب، حالتی دیگر به خود می‌گیرد و به نوعی تغییر می‌کند.
گر درد ندامتم بسنجد
زآسیب کند عذاب توبه
هوش مصنوعی: اگر درد و پشیمانی من را اندازه‌گیری کند، عذاب توبه می‌تواند به من آسیب بزند.
تا باده بخواب هم نه بینم
شاید که کنم زخواب توبه
هوش مصنوعی: می‌گوید تا زمانی که مست نشوم و خوابم ببرد، ممکن است از خواب خود برگردم و توبه کنم.
می دیدم و پیچ و تاب خوردم
از خوردن پیچ و تاب توبه
هوش مصنوعی: می‌دیدم و با خود می‌گفتم که از پذیرفتن و بازگشت به توبه، دچار افت و خیز و تردید شدم.
چون دیده ز توبه لذتم کرد
از رهزنی شراب توبه
هوش مصنوعی: زمانی که از توبه کردن لذت می‌برم، مانند دزدی، شراب توبه را می‌نوشم.
هر دم زنتایج گناهم
صد بره کند کباب توبه
هوش مصنوعی: هر لحظه که از نتایج گناهانم آگاه می‌شوم، حسرت توبه‌ام عمیق‌تر می‌شود.
صد فوج گنه کشد بیکدم
چون تیغ کشد قراب توبه
هوش مصنوعی: اگر توبه همچون تیغ به یکباره برود، هزاران گناه در یک لحظه از بین می‌رود.
دل توبه کنان و نفس گوید
از توبه ناصواب توبه
هوش مصنوعی: دل به توبه کردن تصمیم می‌گیرد، اما نفس می‌گوید که این توبه درست و صحیح نیست.
در عهد شباب توبه کردم
بادا ز می شباب توبه
هوش مصنوعی: در دوران جوانی تصمیم گرفتم که از نوشیدن شراب جوانی خودداری کنم.
در کشور هند عشرت انگیز
کی دیده کسی بخواب توبه
هوش مصنوعی: در هند، جایی که لذت و شادی فراوان است، آیا کسی خواب و توبه را دیده است؟
میلم بفغان و شیون اولی است
ز آهنگ نی و رباب توبه
هوش مصنوعی: حس دل‌تنگی و فریاد من، نخستین نشانه‌هایی است که از صداهای نی و رباب به گوش می‌رسد.
لب زهر ترانه چند ریزد
از ریزش این لعاب توبه
هوش مصنوعی: دهان زهرآلود شعر شیرینی می‌سراید، به خاطر این که از ناپاکی و زشتی توبه‌اش پاک شده است.
حسن تنگ بتان چه بینم
از دیدن آفتاب توبه
هوش مصنوعی: در زیبایی و جذابیت معشوقان نازک‌بدن، چگونه می‌توانم از تابش آفتاب توبه بگذرم؟
از درگه مرگ باز گشتم
تا گفت عنان بتاب توبه
هوش مصنوعی: از مکانی که مرگ وجود دارد به عقب برگشتم، زیرا صدایی به من گفت که توبه کن و کنترل زندگی‌ات را در دست بگیر.
آن را که درنگ تو به روزی است
عمرش کند از شباب توبه
هوش مصنوعی: اگر کسی در زندگی‌اش دچار تردید و درنگ شود، عمرش از جوانی‌اش به هدر می‌رود.
در حالت بیم موت کآندم
بیدار شود زخواب توبه
هوش مصنوعی: در زمانی که انسان به مرگ نزدیک شود، ممکن است از خواب غفلت بیدار شده و به فکر توبه بیفتد.
زاندیشه مرگ توبه کردم
و آنرا نکنم حساب توبه
هوش مصنوعی: از فکر مرگ به توبه روی آوردم و حالا به آن فکر نمی‌کنم.
چون صحت یافتم زتوبش
از صحت ناصواب توبه
هوش مصنوعی: زمانی که از اشتباهاتم توبه کردم و به درستی رسیدم، دیگر نیازی به توبه از اشتباهات گذشته ندارم.
نو توبه شدم که خانه فسق
بی شبهه کند خراب توبه
هوش مصنوعی: من تصمیم جدیدی گرفته‌ام که دیگر به گناه و فساد برنگردم و با خلوص نیت از آنچه که انجام داده‌ام، دوری می‌کنم.
زین پس من و عزلت و عبادت
وز صحبت شیخ و شاب توبه
هوش مصنوعی: از این به بعد من به تنهایی و عبادت مشغول خواهم شد و از گفتگو با پیران و جوانان صرف‌نظر می‌کنم.
از هر که نه، اهل شرع ، پرهیز
وز هرچه نه درکتاب توبه
هوش مصنوعی: از هر کسی که اهل دین و شریعت نیست دوری کن و از هر چیزی که در کتاب مقدس به آن اشاره نشده، دوری گزین.
گردد همه گوش و لب ببندد
با هرکه کند خطاب توبه
هوش مصنوعی: همه توجه و دقت‌ها جلب می‌شود و کسی که به توبه می‌پردازد، با هر کسی که با او صحبت می‌کند، لب‌ها را می‌بندد و سکوت می‌کند.
گو حور و ملک سؤال میکن
من کرده ام از جواب توبه
هوش مصنوعی: بگو که فرشتگان و حوریان از من سؤال می‌کنند و من از جواب توبه و بازگشت خود خبر ندارم.
عرفی چه کنی بتوبه نازش
هشدار که شد خراب توبه
هوش مصنوعی: ای عرفی، چه فایده‌ای دارد که به توبه‌ی معشوق ناز کنى، وقتی که توبه‌اش خراب شده است؟
از توبه مناز تا نگردد
بی مغزتر از حباب توبه
هوش مصنوعی: همان‌طور که حبابی که بر روی آب تشکیل می‌شود، موقتی و بی‌پایه است، توبه نیز اگر بدون صداقت و نیت واقعی باشد، ارزش و ثباتی ندارد و در نهایت به پوچی می‌انجامد. توبه باید با حقیقت درونی همراه باشد تا اثرگذار شود.
مخروش که تائب از شرابم
ناگه نشود شراب توبه
هوش مصنوعی: ناله نکن که من از نوشیدن شراب برنگشته‌ام و ناگهان نمی‌توانم به شراب توبه کنم.
منت بکه مینهی که کردی
ازآب می وگلاب توبه
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که تو از عشق و زیبایی خود به من لطف و محبت کرده‌ای، و با نوشیدن شراب و گلاب، توبه و پشیمانی را کنار گذاشته‌ای.
سی سال ز نفس معصیت زاد
اکنون دهدش سداب توبه
هوش مصنوعی: شخصی به مدت سی سال به گناه و معصیت مشغول بوده و حالا به فکر توبه و بازگشت به مسیر درست افتاده است.
سی سال گنه خجالتش کو؟
گیرم که بود ثواب توبه
هوش مصنوعی: سی سال گناهی که انجام شده، باید بتوان به آن افتخار کرد؟ حتی اگر توبه هم کردیم، آیا می‌توانیم آن را جبران کنیم؟
بر توبه مدوز کیسه اجر
تا نگسلد از عتاب توبه
هوش مصنوعی: به خودت سخت نگیر و برای توبه، پاداشی در نظر نداشته باش، زیرا توبه واقعی به دور از خشم و عتاب قرار دارد.
این بس که بآستین رحمت
راند ز رخت ذباب توبه
هوش مصنوعی: این تنها کافی است که با دست رحمت خود، کثافت و گناه را از چهره‌ام دور کنی.
ما توبه بهر دو دست گیریم
وز ما کند اجتناب توبه
هوش مصنوعی: ما به خاطر دو دست خود، توبه می‌کنیم و توبه ما سبب می‌شود که دیگران از ما دوری کنند.
این بس که و بال ما نگردد
در کشمکش حساب توبه
هوش مصنوعی: این کافی است که بار ما بیشتر از آن نشود که درگیر حساب و کتاب توبه شویم.