گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۹ - در مدح جمال‌الدین شاه شیخ ابواسحاق اینجو

پیش از آن کین کار بر این سقف مینا کرده‌اند
وین مقرنس قبهٔ نه توی مینا کرده‌اند
عقل اول را ز کاف و نون برون آورده‌اند
وز عدم اوضاع موجودات پیدا کرده‌اند
عالم سفلی ز عقل و روح فایض گشته‌اند
صورت اجرام علوی را هیولا کرده‌اند
اطلس زربفت را در اختران پوشیده‌اند
کوه را پیراهن از اکسون و خارا کرده‌اند
حیز ارواح را ترتیب و تزیین داده‌اند
سوی او روحانیان عزم تماشا کرده‌اند
این منور سطح اخضر در میان گسترده‌اند
وین مدور طاق هفت ایوان خضرا کرده‌اند
خیر و شر در عالم کون و فساد آورده‌اند
نام آدم برده‌اند و ذکر حوا کرده‌اند
در میان قبهٔ این دیر دولابی اساس
جرم خور تابنده چون قندیل ترساکرده‌اند
پیش از آن کافلاک را از انجم آیین بسته‌اند
واندرو خورشید و ماه و تیر و جوزا کرده‌اند
نقش نام شیخ ابواسحاق بن محمودشاه
سکهٔ رخسار چرخ سیم سیما کرده‌اند
هرچه اسباب جهانداری و قسم خسرویست
از برای حضرت سلطان مهیا کرده‌اند
عرشیان بر رایتش «نصر من الله» خوانده‌اند
قدسیان تفسیر از «انا فتحنا» کرده‌اند
فتح و نصرت بر جناب او ملازم گشته‌اند
دولت و رفعت به درگاهش تولی کرده‌اند
پیشکاران قضا و نقشبندان قدر
هرچه رایش زان مبرا شد تبرا کرده‌اند
چار عنصر پنج حس و شش جهات و هفت چرخ
بندگی درگهش طبعا و طوعا کرده‌اند
وصف جود شاه دریا دل مگر نشنیده‌اند
آن کسان کز جهل وصف کان و دریا کرده‌اند
روی را زان ابلق ایام توسن طبع را
در میان اختگان شاه طمغا کرده‌اند
خاص و عامش در سحرگاهان دعاها گفته‌اند
وان دعاهای سحرگاهی اثرها کرده‌اند
ای جهانگیر آفتاب هفت کشور کز علو
بندگانت را لقب جمشید و دارا کرده‌اند
آسمانها پرتوی از نور رایت برده‌اند
نام او خورشید و ماه عالم آرا کرده‌اند
اختران چرخ هردم از برای افتخار
خاک پایت توتیای چشم بینا کرده‌اند
از سر کلک تو می‌یابند در احیای عدل
آن روایتها کز انفاس مسیحا کرده‌اند
تا ابد بر تخت دولت ملک گیر و تاج بخش
کین تمنی عرشیان از حق تعالی کرده‌اند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پیش از آن کین کار بر این سقف مینا کرده‌اند
وین مقرنس قبهٔ نه توی مینا کرده‌اند
هوش مصنوعی: قبل از اینکه کسی این کار را بر روی این سقف زیبا انجام داده باشد، این نوع تزئینات را روی قبه و گنبدهای دیگر نیز انجام داده‌اند.
عقل اول را ز کاف و نون برون آورده‌اند
وز عدم اوضاع موجودات پیدا کرده‌اند
هوش مصنوعی: عقل اول را از حرف‌های ابتدای سکون و بی‌وجودی خارج کرده‌اند و از نبودن، وضعیت‌ها و موجودات را به وجود آورده‌اند.
عالم سفلی ز عقل و روح فایض گشته‌اند
صورت اجرام علوی را هیولا کرده‌اند
هوش مصنوعی: عالم پایین تحت تاثیر عقل و روح قرار گرفته و شکل‌های اجرام آسمانی را به وجود آورده‌اند.
اطلس زربفت را در اختران پوشیده‌اند
کوه را پیراهن از اکسون و خارا کرده‌اند
هوش مصنوعی: در آسمان ستاره‌ها را به‌سان پارچه‌ای از ابریشم طلایی آراسته‌اند و کوه‌ها را به لباس‌هایی از سنگ و خاک مزین کرده‌اند.
حیز ارواح را ترتیب و تزیین داده‌اند
سوی او روحانیان عزم تماشا کرده‌اند
هوش مصنوعی: روحانیان به سمت او آمده و جویای زیبایی و نظم در عالم ارواح هستند.
این منور سطح اخضر در میان گسترده‌اند
وین مدور طاق هفت ایوان خضرا کرده‌اند
هوش مصنوعی: این مکان زیبا و روشن در میان طبیعت سرسبز قرار دارد و همچنین این قوس مدور، سقف هفت ایوان را به رنگ سبز درآورده است.
خیر و شر در عالم کون و فساد آورده‌اند
نام آدم برده‌اند و ذکر حوا کرده‌اند
هوش مصنوعی: در جهان، خوب و بد را به وجود آورده‌اند و نام آدم را بر زبان‌هاست و یاد حوا را مطرح کرده‌اند.
در میان قبهٔ این دیر دولابی اساس
جرم خور تابنده چون قندیل ترساکرده‌اند
هوش مصنوعی: در دل این معبد بزرگ، موجودی نورانی و درخشان مانند چراغی روشن قرار داده‌اند که زیبایی و شکوه خاصی دارد.
پیش از آن کافلاک را از انجم آیین بسته‌اند
واندرو خورشید و ماه و تیر و جوزا کرده‌اند
هوش مصنوعی: قبل از اینکه ستاره‌ها و سیارات طبق نظم خاصی حرکت کنند، خورشید، ماه، عطارد و برج جوزا به وجود آمده‌اند.
نقش نام شیخ ابواسحاق بن محمودشاه
سکهٔ رخسار چرخ سیم سیما کرده‌اند
هوش مصنوعی: تصویر نام شیخ ابواسحاق بن محمودشاه بر روی سکه‌ای به شکل چهره‌ای زیبا و درخشان نقش بسته است.
هرچه اسباب جهانداری و قسم خسرویست
از برای حضرت سلطان مهیا کرده‌اند
هوش مصنوعی: هر چه امکانات و ابزارهایی که برای اداره و سلطنت جهان لازم است، به خاطر بزرگ بودن مقام سلطان فراهم آورده‌اند.
عرشیان بر رایتش «نصر من الله» خوانده‌اند
قدسیان تفسیر از «انا فتحنا» کرده‌اند
هوش مصنوعی: آسمانیان در زمان پیروزی او، به او کمک و پشتیبانی کرده‌اند و فرشتگان نیز از آیات هدایت و گشایش الهی برای او سخن می‌گویند.
فتح و نصرت بر جناب او ملازم گشته‌اند
دولت و رفعت به درگاهش تولی کرده‌اند
هوش مصنوعی: پیروزی و موفقیت همیشه همراه او هستند و به درگاهش مقام و رفعت توجه خاصی دارند.
پیشکاران قضا و نقشبندان قدر
هرچه رایش زان مبرا شد تبرا کرده‌اند
هوش مصنوعی: قبل از وقوع هر اتفاقی، عوامل قضا و تقدیر، هر آنچه را که در تقدیر نبوده، از آن جدا کرده و بی‌اعتبار نموده‌اند.
چار عنصر پنج حس و شش جهات و هفت چرخ
بندگی درگهش طبعا و طوعا کرده‌اند
هوش مصنوعی: چهار عنصر، پنج حس، شش جهت و هفت آسمان همه به طور طبیعی و از روی اختیار در خدمت او هستند.
وصف جود شاه دریا دل مگر نشنیده‌اند
آن کسان کز جهل وصف کان و دریا کرده‌اند
هوش مصنوعی: توصیف بخشش و سخاوت شاه دریا دل، مگر کسانی که از نادانی در توصیف معادن و دریاها دچار اشتباه شده‌اند، چیزی نشنیده‌اند.
روی را زان ابلق ایام توسن طبع را
در میان اختگان شاه طمغا کرده‌اند
هوش مصنوعی: در روزگار پر از مشکلات و هم و غم، سرنوشت و طبع آدمی به گونه‌ای در میان گزینش‌های دشوار و چالش‌ها قرار گرفته است که به سختی می‌توان از آن عبور کرد.
خاص و عامش در سحرگاهان دعاها گفته‌اند
وان دعاهای سحرگاهی اثرها کرده‌اند
هوش مصنوعی: در سحرگاهان، همه افراد، از اشخاص خاص تا عموم مردم، دعاهایی را مطرح کرده‌اند و این دعاها در آن زمان تأثیرات مثبتی به همراه داشته‌اند.
ای جهانگیر آفتاب هفت کشور کز علو
بندگانت را لقب جمشید و دارا کرده‌اند
هوش مصنوعی: ای که بر جهان فرمانروایی و مانند آفتاب بر هفت سرزمین می‌تابی، کسانی که در بلندی و عظمت تو را می‌ستایند و به تو لقب‌های بزرگ جمشید و دارا داده‌اند.
آسمانها پرتوی از نور رایت برده‌اند
نام او خورشید و ماه عالم آرا کرده‌اند
هوش مصنوعی: آسمان‌ها نوری از پرچم او را به نمایش گذاشته‌اند و خورشید و ماه زیبایی جهان را به وجود آورده‌اند.
اختران چرخ هردم از برای افتخار
خاک پایت توتیای چشم بینا کرده‌اند
هوش مصنوعی: ستاره‌های آسمان هر لحظه به خاطر افتخار تو، همچون دُیی در چشمان بینا، درخشندگی خاصی پیدا کرده‌اند.
از سر کلک تو می‌یابند در احیای عدل
آن روایتها کز انفاس مسیحا کرده‌اند
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که از ترفندها و نیرنگ‌های تو، در برقراری عدالت، به باوری دست می‌یابند که از جملات و نفس‌های مسیحا نشأت گرفته است. به عبارتی دیگر، ایده‌های شما در ایجاد عدالت، به داستان‌ها و گفته‌های مقدس و تاثیرگذار مرتبط می‌شود.
تا ابد بر تخت دولت ملک گیر و تاج بخش
کین تمنی عرشیان از حق تعالی کرده‌اند
هوش مصنوعی: تا همیشه بر روی تخت حکومت و با تاجی بر سر، حضور داشته باش. زیرا آرزوی کسانی که در عرش هستند، از خداوند بالا نشأت گرفته است.